İnceleme ve karar

4.5.1. Eski Hale Getirme Nedenlerinin İspatı

Eski hale getirme talebi üzerine, mahkeme bu konuda talebin dayandığı nedenler ile bunların delil veya emarelerini inceler. Bu konuda tam ispat aranmaz, yaklaşık ispat yeterli sayılır ve kesin bir ispat aracı aranmasına gerek yoktur.

Bazı durumlarda ise hâkimin daha az bir kanaatle karar vermesine izin verilmektedir.

Çekişmesiz yargı işlerinde ve bazı davalarda, kural olarak esas, maddî hakkın özüne dokunulmadan bu hakkadair tedbirlerde ver taraflardan biri çağrılmaksızın da verilebilen kararlarda yaklaşık ispat ile kanaate ulaşılabilirse hâkim bu kanaatle iddiayı kabul edebilecektir. Buna yaklaşık ispat denilmektedir³⁰³.

302 10. Hukuk Dairesi,05.12.2019 gün ve 2019/5688 E. , 2019/9543 K.

https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, 5.10.2020.

303 ANSAY, s.339., PEKCANITEZ/ÖZEKES/ALTAY, s.226.

94 Mahkeme tarafından eski hale getirme talebinin kabul edilmesi için, sürenin elde olmayan bir sebeple kaçırıldığı vakıasının gerçekleştiğine dair tam ispat ölçüsü aranmamalıdır; yaklaşık ispat kurallarına göre, elde olmayan sebeplerin ve başka bir hukuki yol kalmadığı vakıasının, bu vakıayı “muhtemel” gösterebilecek delillerle ispatlanması yeterli görülmelidir. Nitekim HMK’nun 97'nci maddesinin 2'nci fıkrasında, eski hale getirme talebine ilişkin vakıaların gerçekleştiğine dair emarelerinin gösterilmesini de yeterli görmüştür³⁰⁴.

4.5.2. Eski Hale Getirme Talebinin Reddedilmesi ve Sonuçları

Eski hale getirme isteminin yerinde görülmemesi halinde talebin reddedilmesi ve yapılmak istenen işlem hakkında da hüküm kurulması gereklidir. Örneğin Yargıtay temyiz süresinin kaçırılması nedeni ile eski hale getirme talebinin reddine dair kararında hem eski hale getirme istemini reddetmekte hem de temyiz istemini süresinde olmadığı gerekçesi ile temyiz istemini reddetmektedir³⁰⁵.

4.5.3. Eski Hale Getirme Talebinin Kabul Edilmesi ve Sonuçları

HMK’nun 100'üncü maddesinin 2'nci fıkrasında eski hâle getirme talebinin kabulü hâlinde neler yapılması gerektiği düzenlenmiştir. Mahkeme, vakıa ve delillere yönelik olarak yaptığı inceleme ve değerlendirmenin sonunda eski hale getirmenin kabulü için gerekli şekli şartların gerçekleştiğini ve ileri sürülen sebebin talebi haklı kıldığını;

talepte bulunan tarafın (veya temsilcisinin) kusuru olmaksızın gerçekleşen bir engel sebebiyle işlemin süresinde yapılamadığını tespit ederse eski hale getirme talebinin kabulüne karar verir. Şartların gerçekleştiği tespitinden sonra, talebin kabul edilip edilmemesi konusunda mahkemenin takdir yetkisi bulunmamaktadır, talebin kabulüne karar verilmesi gerekir³⁰⁶.

304 POSTACIOĞLU- ALTAY, s.-736.

305 2. Hukuk Dairesi, 01.06.2020 gün ve 2020/1383 E., 2020/2392 K.

https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, 21.10.2020.

13. Hukuk Dairesi,22.04.2020 gün ve 2020/1482 E. , 2020/3594 K. www.lexpera.com.tr.

306 USTA ÜNLÜ Meltem,Medeni Usul Hukuku’nda Eski Hale Getirme,Yüksek Lisans Tezi,İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,2018, s.155.

95 Eski hale getirme talebinin kabulüne karar veren mahkeme, HMK’nın 100’üncü maddesinin 2’nci fıkrasına göre bu kararında kabul kararından etkilenerek geçersiz hale gelen işlemleri de ayrıca belirtir.Keza, işlemin süresinde yapılamamasının ortaya çıkardığı aleyhe sonuçların eski hale getirme kurumu vasıtasıyla düzeltilmesi ve davada sürenin kaçırılmasından önceki duruma dönülebilmesi için, işlemin süresinde yapılamamasına bağlı olarak yapılmış bazı işlemlerin geçersiz sayılması ve verilen bazı kararların da kaldırılması gerekir³⁰⁷. Örneğin dava dilekçesine karşı elde olmayan nedenle süresinde cevap verememiş davalı, ön inceleme aşamasında kendisine gelen tebligat ile davadan haberdar olmuştur. Davalı bu aşamada eski hale getirme isteminde bulunmuştur. Mahkeme talebi kabul ederse, geçersiz hale gelen işlemleri tespit edip kararında göstermesi gerekli olduğuna göre mahkemece dilekçeler aşaması geçersiz kılınmalı, davalıya dava dilekçesi tebliğ edilmeli ve devam eden dilekçeler aşaması tekrarlanmalıdır.

Eski hale getirme talebinin kabulü kararı da bir ara karar olarak nitelendirilmesi gerekmektedir. Bundan hareketle ret kararı ile ilgili belirtilen hususlar kabul kararı için de geçerlidir. Kabul kararı da taraflardan biri, özellikle talebi kabul edilen taraf lehine usuli kazanılmış hak doğurmadığı takdirde, mahkeme haklı bir gerekçeye dayanmak koşuluyla kabule ilişkin kararından da dönebilir. Ancak, ret kararından farklı olarak eski hale getirme talebinin kabulüne ilişkin kararın mutlaka ayrı bir ara karar şeklinde verilmesi gerekir. Kabul kararı ret kararından farklı olarak mevcut hukuki durumda değişikliğe yol açacağı, etki ve sonuçları doğuracağı ve yargılamaya da doğan bu sonuçlara bağlı olarak devam edileceği için dava sonunda verilen nihai kararda talebin kabul edildiğinin belirtilmesi mümkün değildir³⁰⁸.

Eski hale getirme talebinin kabulü niteliği itibariyle süresinde yapılamayan işlem için yeni bir süre verildiği anlamına gelmediği gibi kaçırılan sürenin de uzatıldığı anlamına gelmeyecektir.Talebin kabulü ile işlem yapma hakkının tekrar kazanıldığı sonucuna varmak yanlış olacaktır.Bundan bahisle kaçırılan kesin süre içerisinde yapılamayıp eski hale getirme talebiyle birlikte ya da bu talepten ayrı olarak ancak eski hale getirme

307.TERCAN, Eski Hale Getirme, s.290.

308 USTA ÜNLÜ s.155.

96 talebi için öngörülen iki haftalık süre içerisinde yapılan bir işlem söz konusudur.Eski hale getirme talebinin kabul kararının yaratacağı etki doğuracağı işlemin devreye sokulması, süre hiç kaçırılmamış ve işlem de süresinde yapılmış gibi kabul edilmesidir. Bu hususun tabii bir uzantısı olarak sürenin kaçırılmasından kaynaklı doğan aleyhe hususlar geçmişe yönelik olarak ortadan kalkacaktır³⁰⁹.

Eski hale getirme talebinin kabulü kararı, sonradan yapılan işlemin süresinde yapılmış gibi hüküm ve sonuç doğurmasını sağlayacağı için, kesin sürenin geçirilmesinden sonra yapılan bazı işlemler geriye dönük olarak geçerli kabul edilmesiyle birlikte etkisiz hale gelir. Bu durum, HMK’nın 100’ncü maddesinin 2’nci fıkrasında

“Mahkeme, eski hale getirme isteminin kabulü durumunda, hangi işlemlerin geçersiz hale geldiğini kararında belirtir.” şeklinde düzenlenmiştir. Eski hale getirme talebinin kabulü ile süresinde yapılamadığı için HMK’nun 100'ncü maddesinin 2'nci fıkrası gereğince ıslahta geçersiz sayılamayan işlemler, eski hale getirme talebinden de etkilenmez³¹⁰. Örneğin keşif, ikrar, bilirkişi raporu ıslah ile hükümsüz kılınamayacağı için eski hale getirilemeyecektir³¹¹.

Kesin hüküm kavramı dar anlamda kesin hüküm, hükmün sadece maddi anlamda kesinleşmesi durumunu ifade ederken, geniş anlamda kesin hükümden, hükmün hem şekli hem maddi bakımdan kesinleşmesi anlaşılmaktadır³¹².

Eski hale getirme isteminin kabul edilmesi bazı hallerde örneğin istinaf başvuru süresinin kaçırılması veya kanun yolu süresinin kaçırılması halinde kararın şekli anlamda kesinliğinin sona ermesine neden olur. Kararların şekli anlamda kesinleşmesinin bir yolu da kanun yoluna başvuru sürelerinin geçirilmesi ile olur.

Sürenin kaçırılması ile şekli anlamda kesinlik sağlanmış ve maddi anlamdaki kesinliğin ön şartı gerçekleşmiş olur.

Şekli anlamda kesinlik şartları gerçekleşince bu kesinlik aslında asli olarak da sona erme anlamı taşımaktadır. Ayrıca bir halde, şekli anlamda kesinliğin son bulması

309 TERCAN, Eski Hale Getirme, s.291-292

310 PEKCANITEZ- ALTAY- ÖZEKES, s.226.

311 KURU, Hukuk Muhakemeleri, s.5486.

312 PEKCANITEZ-ALTAY-ÖZEKES, s.712., Tercan, Eski Hale Getirme, s.297.

97 mümkündür ki, o da temyiz (veya karar düzeltme) süresinin geçirilmiş olmasına karşı eski hale getirme talebinde bulunulması ve bu talebin yerinde görülerek kabul edilmesidir³¹³.