İnceleme mercii

HMK 98'inci maddesinde eski hâle getirme talebinin görevli ve yetkili merci tarafından nasıl inceleneceği düzenlenmiştir. Temel olarak 1086 sayılı Kanunun 170’inci maddesi dikkate alınmıştır. Bölge adliye mahkemeleri de dikkate alınarak, bölge adliye mahkemesi aşmasında yapılacak eski hâle getirme taleplerinin nasıl inceleneceği de kararda düzenlenmiştir.

4.4.1. İlk Derece Mahkemeleri Aşamasında İleri Sürülmesi

HMK’nın talep ve inceleme mercii başlıklı 98'inci maddesinin 1'inci fıkrasına göre ilk derece mahkemelerinde ileri sürülen eski hâle getirme talepleri, bu işlem hakkında hangi mahkemede inceleme yapılacak ise o mahkemeye yapılır. Bir diğer deyişle, hüküm verilmeden önceki eski hale getirme talepleri, davaya bakan mahkemeye yapılır.

Hüküm, taraflardan birinin yokluğunda verilmişse tahkikat aşamasında kaçırılan süreler için kararın verilmesinden sonraki eski hale getirme talebi de davaya bakan mahkemeye yapılır.

290 KÖSE, s.56.

291 2. Hukuk Dairesi,01.07.2020 gün ve 2020/2523 E. , 2020/3535 K. www.lexpera.com.tr 15.11.2020.

90 HMK’nın bu kapsamda inceleme ve karar hususlarını düzenlediği 100'üncü maddesinin 1'inci fıkrasına göre ilk derece mahkemesince eski hale getirme talebi ön sorun hakkındaki usule göre incelenecektir²⁹². HMK’nın ön sorunun ileri sürülmesi başlıklı 163'üncü maddesine göre yargılama sırasında, davaya ilişkin bir ön sorun ortaya çıkarsa, ilgili taraf, ön sorunu dilekçe vermek suretiyle yahut duruşma sırasında sözlü olarak ileri sürebilir.

HMK’nun ön sorunun incelenmesi başlıklı 164'üncü maddesine göre ise hâkim, taraflardan birinin ileri sürdüğü ön sorunu incelemeye değer bulursa, belirleyeceği süre içinde, varsa delilleriyle birlikte cevabını bildirmesi için diğer tarafa tefhim veya tebliğ edecektir.

4.4.2. Bölge Adliye Mahkemeleri Aşamasında İleri Sürülmesi

HMK’nun talep ve inceleme mercii başlıklı 98'inci maddesine göre ilk derece mahkemelerinde olduğu gibi, bölge adliye mahkemesinde görülen dava veya iş için belirlenen süreler kaçırıldığında, eski hale getirme talebi davaya bakan bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk dairesine yapılmalıdır.

İlk derece mahkemesinin vermiş olduğu bir nihai karara karşı istinaf süresi kaçırıldığında, hükmü incelemeye bölge adliye mahkemesi yetkili olduğundan eski hale getirme talebi, ilgili bölge adliye mahkemesine yapılmalıdır. Eski hale getirme talebi ile birlikte istinaf gerekçelerini bildiren dilekçenin de eski hale getirme dilekçesi ile birlikte veya ayrı bir şekilde verilmesi gerekmektedir.

HMK’nın 98'inci maddesinin 1'inci fıkrasına göre bölge adliye mahkemelerinde ileri sürülen eski hâle getirme talepleri, HMK’nın 100'üncü maddesinin 1'inci fıkrasına göre ilk derece mahkemelerinde olduğu gibi ön sorun hakkındaki usule göre incelenecektir²⁹³.

292 Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/574), s.38.

293 Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/574), s.38.

91 4.4.3. Yargıtay Aşamasında İleri Sürülmesi

Eski hale getirme, temyiz süresi geçirildikten sonra bu kanun yoluna başvurulamayacağı kuralının bir istisnasını oluşturmaktadır. Temyiz süresini elde olmayan nedenlerle kendi iradesi dışında bir sebeple kaçırmış olan taraf²⁹⁴, eski hale getirme yoluna başvurmak (ve ayın zamanda hükmü temyiz etmek) suretiyle hükmün temyizen incelenmesini sağlayabilir²⁹⁵. Yargıtayda ileri sürülecek eski hale getirme taleplerini hakkında mahkemece bir karar verilemez. Bu talep hakkında karar vermesi gereken görevli ve yetkili Daire, dosyanın esasını inceleyecek olan Yargıtay Dairesidir²⁹⁶.

Yargıtayda ileri sürülecek eski hâle getirme talepleri HMK’nın 100'üncü maddesinin 2'nci fıkrasına göre temyiz usulüne göre yapılacak ve incelenecektir²⁹⁷. Buna göre talep ön incelemeye tabi tutulacak, karar usûli konularda ; aidiyet, süre, temyizin (veya karar düzeltmenin) caiz olup olmadığı gibi, inceleme yapılacak, bunlarda eksiklik varsa talep reddedilecek, eksiklik yoksa talebin esası hakkında inceleme yapılacaktır.

Yargıtay, temyiz incelemesinde olduğu gibi, eski hale getirme talebini de kural olarak dosya üzerinde inceleyecektir. Bu nedenle talebin dayandığı nedenlerle bunların delil veya emareleri gösterilir²⁹⁸.Ancak, eski hale getirme nedenlerinin, her zaman belgeye bağlanması mümkün olmayabilir, başka delillere başvurmak gerekebilir. Tanık dinlemek, keşif yapmak, bilirkişiye başvurmak gerekebilir. Bu gibi hallerde nasıl hareket edileceği konusunda kanunda bir hüküm bulunmamaktadır. Belgeye bağlanması mümkün olmayan delillerin nasıl inceleneceği konusu hak arama özgürlüğü ile usul hükümlerini karşılaştırarak çözmek gereklidir²⁹⁹.

294 2. Hukuk Dairesi, 01.06.2020 gün ve 2020/1383 E., 2020/2392 K.

“...Eski hale getirme talebi, temyiz yoluna başvuru hakkının düşmesine dayalı olarak istendiğine göre, bu talebin Yargıtayca incelenip karara bağlanacağında kuşku yoktur (HMK m.

98/2)....” https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, 5.10.2020.

295 KURU, s.4565.

296 3. Hukuk Dairesi 2.7.2020 gün ve 2020/1929 E. , 2020/3885 K.

https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, 5.10.2020.

297 8. Hukuk Dairesi 7.11.l963 gün, E. 6733 K. 5776.

298 15. Hukuk Dairesi,26.02.2020 gün ve 2020/730 E. , 2020/781 K.

https://karararama.yargitay.gov.tr/YargitayBilgiBankasiIstemciWeb/, 5.10.2020.

299 KÖSE, s.143.

92 Yargıtayda ileri sürülecek eski hale getirme talebinin yazılı olması zorunludur, ilk derece mahkemelerinde olduğu gibi sözlü olarak ileri sürülemez. Yargıtayda verilecek eski hale getirme dilekçesi de harç ve gidere tabi değildir. Eski hale getirme dilekçesi ile birlikte temyiz veya karar düzeltme dilekçesi veriliyorsa bu temyiz ve karar düzeltme dilekçelerine ait harç ve giderlerin yatırılması gereklidir.

Yargıtayın ilk derece mahkemesi olarak yargılama yaptığı durumlardaysa ilk derece mahkemesi için yukarıda belirtilen kurallar yine geçerli olacaktır³⁰⁰.Karar düzeltme istemine gelince; karar düzeltme süresinin elde olmayan nedenle kaçırılması halinde de eski hale getirme istemi Yargıtay’dan istenilmelidir. Yerel mahkeme tarafından eski hale getirme talebinin değerlendirilmesi mümkün değildir³⁰¹.

Karar düzeltme isteminin farklı alternatifler kapsamında değerlendirmek gereklidir.

Örneğin, ilk derece mahkemesi kararına karşı temyiz süresini elde olmayan nedenle kaçırmış olan taraf eski hale getirme istemi ile birlikte temyiz isteminde de bulunmuştur. Daire eski hale getirme istemini reddetmiştir. Bunun manası daire ilk derece mahkemesi kararını temyizen incelememiş demektir. Dairenin eski hale getirme isteminin reddi kararına karşı karar düzeltme isteminde bulunabilecek midir?

1086 sayılı HUMK’un 440'ıncı maddesinin 3'üncü fıkrasında karar düzeltme yolu kapalı olan Yargıtay kararları sayılmıştır. Kanaatimizce eski hale getirme isteminin reddine dair karar HUMK’un 440'ıncı maddesinin 3'üncü fıkrasında sayılmadığına göre daire kararına karşı karar düzeltme yoluna gidilebilmelidir. Daire karar düzeltme istemini kabul ederse eski hale getirme isteminin reddine dair daire kararını kaldırdıktan sonra dosyayı temyizen incelemelidir.

Diğer bir hale bakılacak olursa örneğin, ilk derece mahkemesi kararına karşı temyiz süresini elde olmayan nedenle kaçırmış olan taraf eski hale getirme istemi ile birlikte temyiz isteminde de bulunmuştur. Daire eski hale getirme istemini kabul etmiş ve

300 Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/574), s.37 www.tbmm.gov.tr.

301 1. Hukuk Dairesi, 02.07.2020 gün ve 2018/3428 E., 2020/3360 K.

“... O halde, Dairenin onama ilamına karşı karar düzeltme istendiğinden, mahkemenin 10.05.2018 tarihli ek karar ile eski hale getirme isteğinin reddine karar vermesi doğru değildir.”.

93 dosyayı esastan karara bağlamıştır. Dairenin kararına karşı karar düzeltme istemi süresini elde olmayan nedenlerle kaçıran taraf eski hale getirme ve karar düzeltme isteminde bulunabilecek midir?

Kanaatimizce daire eski hale getirme istemini incelemeli talebi yerinde bulmazsa eski hale getirme istemini reddetmelidir. Ancak eski hale getirme nedenini yerinde bulur ve talebi kabul ederse, bu kez Daire kararının niteliğine bakılmalıdır. Daire kararı, 1086 sayılı HUMK’un 440'ıncı maddesinin 3'üncü fıkrasında karar düzeltme yolu kapalı olmayan Yargıtay kararlardan ise karar düzeltme istemi çerçevesinde daire kararını incelemeli, 1086 sayılı HUMK’un 440'ıncı maddesinin 3'üncü fıkrasında karar düzeltme yolu kapalı olması halinde ise karar düzeltme istemini reddetmelidir.

İş Mahkemelerince verilen kararlara ve buna bağlı Yargıtay ilamlarına karşı karar düzeltme yolu kapalı olmasına rağmen Yargıtay iş daireleri eski hale getirme taleplerini maddi hata gerekçesi ile kabul edildiği görülmektedir³⁰².