1. ADLİ TATİL VE SÜRESİ
1.2. Ülkemizde Adli Tatil Düzenlemeleri ve Süresi
18.06.1927 gün ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 175'inci maddesinde331 her sene bilûmum mahkemeler temmuzun yirmisinden eylülün beşine kadar tatil olunacağı hüküm altına alınmıştı.
20/7/2004 gün ve 5219 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 2'nci maddesinin b fıkrası ile 175'inci madde değiştirilmiş ve her sene bilumum mahkemelerin ağustos ayının birinden eylül ayının beşine kadar tatil olunacağı hüküm altına alınmıştı.
12/1/2011 gün ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 1 Ekim 2011'de yürürlüğe girmiş 102'nci ve devamı maddelerinde adli tatil düzenlenmiştir. 6100 sayılı HMK’nın
329 Türkiye Barolar Birliği, 22.03.2013 günlü görüş yazısı.
330 Adalet Bakanlığı, Kanunlar Genel Müdürlüğü, 15.02.2013 gün ve 1513 sayılı görüş istemi yazısı.
331 Mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu.
“175.Madde — Her sene bilûmum mahkemeler temmuzun yirmisinden eylülün beşine kadar tatil olunur.”
104 102'nci maddesinde adli tatilin, her yıl bir ağustosta başlayacağı ve beş eylülde sona ereceği düzenlenmişti332.
08.08.2011 gün ve 650 sayılı Adalet Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname'nin 33'üncü maddesi ile 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 102’nci maddesi değiştirilmiş, adli tatilin, her yıl yirmi temmuzda başlayacağı, otuzbir ağustosta sona ereceği ve yeni adli yılın bir eylülde başlayacağı düzenlenmişti. Ne var ki, söz konusu madde Anayasa Mahkemesi'nin 18.07.2012 gün ve 2011/113 Esas ve 2012/108 Karar sayılı ilamı ile iptal edilmiştir333.
Anayasa Mahkemesinin iptal kararı üzerine yapılan 27/6/2013 gün ve 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 30'uncu maddesi ile adli tatilin, her yıl yirmi temmuzda başlayacağı ve otuz bir ağustosta sona ereceği ve yeni adli yılın bir eylülde başlayacağı hüküm altına alınmıştır334. Buna göre: uyuşmazlık mahkemesi335, bölge idare, idare ve vergi
332 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu.
“Adli tatil süresi MADDE 102- (1) Adli tatil, her yıl bir ağustosta başlar, beş eylülde sona erer.”..
333 Anayasa Mahkemesi'nin 18.07.2012 gün ve 2011/113 Esas ve 2012/108 Karar sayılı ilamı www.anayasa.gov.tr .
334 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 30 – 12/1/2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 102’nci maddesi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”
“MADDE 102 – (1) Adli tatil, her yıl yirmi temmuzda başlar, otuz bir ağustosta sona erer. Yeni adli yıl bir eylülde başlar.”.
335 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 2 – 12/6/1979 tarihli ve 2247 sayılı Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanunun 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”.
“Uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk ve Ceza bölümleri ile Genel Kurulu her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verir.”
105 mahkemeleri336, ceza mahkemeleri337, Sayıştay338 adli tatilden, Anayasa Mahkemesi339 ise yıllık izin hakkından yararlanmaktadırlar.
1086 sayılı HUMK’nın 1 Ağustos ile 5 Eylül tarihleri arasındaki adli tatil sürelerine ilişkin söylemine bakılırsa, 5 Eylül gününün tatile dahil olmadığı ve adli tatilin son gününün 4 Eylül olduğu sonucuna varılmaktaydı. Fakat uygulamamızda bu yoruma üstünlük tanınmamıştı. Sürenin başlamasını gerektiren olayın (tefhim ya da tebliğ) gerçekleştiği günün hesaba katılmayacağı konusundaki HMK’nın sürelerin başlamasına dair 91’inci maddesinin 1’inci fıkrasında ifadesini bulan kuralın burada kıyasen uygulanması yoluna gidilmişti. Nitekim adli yıl, Yargıtay Birinci Başkanı'nın 6 Eylül'de yaptığı söylemle başlamaktaydı ve Yargıtay da kendisine gelen bir işte, adli tatilinden sonra gelen ilk iş gününün 6 Eylül olduğunu kabul etmişti. 6494 sayılı Kanunla yapılan yeni düzenleme karşısında, artık yeni adli yılın hangi tarihte
başlayacağına ilişkin duraksama sona
ermiştir. Buna göre, HMK’nın adli tatil süresi başlıklı 102’nci maddesinin 1’inci fıkrasına göre, yeni adli yıl bir eylül tarihinde başlayacaktır340
6100 sayılı Yasa'nın adli tatilde görülecek dava ve işleri düzenleyen 103'üncü maddesi incelendiği takdirde, hangi dava ve işlerin adli tatile tabi olup olmayacağı konusunda
336 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 18 – 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 61 inci maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”.
“Bölge idare, idare ve vergi mahkemeleri her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler.”
337 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 25 – 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 331 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”
“(1) Ceza işlerini gören makam ve mahkemeler her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler.”
338 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 29 – 3/12/2010 tarihli ve 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 64’üncü maddesinin üçüncü fıkrasının birinci cümlesi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”
“Sayıştay Genel Kurulu, Temyiz Kurulu, Daireler Kurulu ve daireleri her yıl bir eylülde başlamak üzere, yirmi temmuzdan otuz bir ağustosa kadar çalışmaya ara verirler.”
339 6494 sayılı Yargı Hizmetleri ile İlgili Olarak Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
“MADDE 31 – 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 70 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.”
“(1) Başkan ve üyelerin, Yüce Divan sıfatıyla bakılan veya Anayasaya göre süreye tabi olan işlerin engellenmemesi kaydıyla kırk günlük yıllık izin hakları vardır.”.
340 POSTACIOĞLU- ALTAY, s.384.
106 yargılama usulüne göre bir ayrım yapılmadığı, dava veya işin mahiyetinin ivediliği gerektirmesine ya da mahkemenin ivedi olduğuna karar vermesine önem gösterdiği gözlenmektedir.341