İMARET GÖREVLİLERİ

İmareti idare eden, buraya gelenleri, fakir ve muhtaç kimseleri karşılayıp ağırlayan ve ikramda bulunan imaret görevlisidir (Küçükdağ, 2004: 273).

Maraş’ta Alaüddevle Bey İmareti’nde şeyhliğine mutasarrıf Şeyh Mehmed’in üzerinden Bosnevi Mehmed’in aldığı anlaşılıp görevden alınmış Şeyh Mehmed Rebiülahir 1132/Şubat-Mart 1720’de görevine devam etmiştir (VAD.No: 1157, vr. 48a). İmaret-i Nebeviye’de imamlık ve şeyhliğe mutasarrıf olan Şeyh Mehmed’in vefatı ile üzerinden Çelebi Efendi-zade Mehmed Hamdi’ye padişah fermanı ve mütevelli Mir Hacı Ebu Bekir’in torunu Arslan Paşa’nın arzıyla 16 Şaban 1219/20 Kasım 1804’te beratı verilmiştir (VAD.No: 561, s.64).

III.VIII.III. Kâtip

Vakfın gelir ve giderlerinin hesabını doğru tutmakla yükümlü olan kâtip, mütevelliden sonra vakfın en yetkili kişisidir (Küçükdağ, 2004: 273).

Maraş’ta İmaret-i Nebeviye’de bir akçe ile kâtip Şeyh Mehmed ve Şeyh Ali mutasarrıflar iken Ali’nin vefat etmesi üzerine ortağı Şeyh Mehmed Şevval 1122/Kasım-Aralık 1710’da tayin edilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 39b). Şeyh Mehmed’in vefatı ile yerine oğlu Seyyid İshak Halife Recep 1150/Ekim-Kasım 1737’de babasının beratı ile göreve atanmıştır (VAD.No: 1145, s.105).

III.VIII.II.Duagû

İmareti yaptıran kimsenin geçmişlerine ve kendi ruhu için dua eden duacıydı. Maraş’ta İmaret-i Nebeviye’de beş akçe ile duagû Şeyh Hasan’ın görevi bırakmasıyla yerine Mahmud Safer 1125/Şubat-Mart 1713’te tayin edilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 42a).

Duacıların cahil olması ve iş ehliyetinin bulunmaması görevden alınma nedenlerinden biriydi. Alaüddevle Süleyman Bey vakfından almak üzere günlüğü on akçe ile İmaret-i Nebeviye’de duagû olan Hasan cahil olduğu, görev ehliyeti olmadığı ve işine ilgisizliğinden dolayı görevden alınmış yerine Şeyh Osman Halife Safer 1177/Ağustos-Eylül 1763’te duagû olarak atanmıştır (VAD.No: 1156, vr. 8a). İmaret-i Nebeviye’de duagû on akçe ile Şeyh Osman’ın görevini Tekyenişin-zade Seyyid Ahmed devretmişken, Ömer’in oğlu Osman’ın hile ile evlattan olmayan sahte mütevellinin arzıyla kendi üzerine berat ettirmiştir. Tekyenişin-zade Seyyid Ahmed’in hakkını yediğinin anlaşılması üzerine Osman’ın işine son verilmiş ve hak sahibi olan Tekyenişin-zade Seyyid Ahmed Rebiülevvel 1184/Haziran-Temmuz 1770’te Maraş naibi Seyyid Ahmed’in arzıyla görevine tekrar atanmıştır (VAD.No: 1149, vr. 14).

III.VIII.IV. Tabbah/Aşçı

Tabbah, imarette yemek yapan aşçı olup, sayıları imaretin büyüklüğüne göre değişirdi (Küçükdağ, 1997: 127).

İmarette görevine ihanet ettiği tespit edilen kişilerin işine son verilmekteydi. Alaüddevle İmareti’nde tabbah Durmuş Ali’nin ihanetinin üzerine görevden alınmış ve yerine Cemaziyelahir 1117/Eylül-Ekim 1705’te Mustafa atanmıştır (VAD.No: 1157, vr. 37a). Ancak bir yıl sonra bunun iftira olduğu anlaşılmıştır. Durmuş Ali’nin üzerinden Mustafa’nın haksızlıkla aldığı anlaşılmış ve Durmuş Ali Recep 1118/Ekim-Kasım 1706’da işine tekrar atanmıştır (VAD.No: 1157, vr. 38a). Durmuş Ali’nin vefatıyla Şeyh-zade Remzi Mehmed’e Ramazan 1120/Kasım-Aralık 1708’de berat verilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 38b). Aradan üç yılın geçmesinden sonra yapılan haksızlık anlaşılmış ve asıl hak sahibi olan vefat eden Durmuş Ali’nin oğlu Mehmed’e teslim edilmiştir. İmarette tabbah Durmuş Ali’nin ölümünden sonra oğlu Mehmed’e intikal etmiş iken dışardan diğer Mehmed’in aldığı anlaşılarak hizmetten alınmış ve Durmuş Ali’nin oğlu Mehmed’e Cemaziyelevvel 1123/Haziran-Temmuz 1711’de beratı verilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 40a).

İmarette işini yapmayıp, hizmetini terk eden kişilerin görevine son verilmiştir. İmaret-i Nebeviye aşçılarından olan aşçı Durmuş Ali-zade Mehmed ve Ahmed’in hizmetlerini terk etmeleri üzerine işlerine son verilmiş ve yerlerine Hacı Hasan naip arzıyla Muharrem 1130/Aralık-Ocak 1717-1718’de atanmıştır (VAD.No: 1157, vr. 46b).

III.VIII.V.Kilerci

İmaretin mutfağı için alınanları depolayan, gerektiğinde ihtiyaç sahiplerine veren ve alıp verdiklerini kiler katibine kaydettiren imaret görevlilerindendi (Küçükdağ, 1997: 126).

Maraş’ta İmaret-i Nebeviye’de yarım akçe ile kilerci Halil ve Hasan’dan, Ali’nin kendi üzerine aldığı anlaşılmış ve tekrar önceki sahipleri işlerine Şevval 1132/Ağustos-Eylül 1720’de devam etmiştir (VAD.No: 1157, vr. 49b).

III.VIII.VI. Ateş-bâz

Ateş-baz; mutfakta ocak işlerine bakan (Parlatır, 2006: 115), ateşten sorumlu imaret çalışanıydı.

Babadan oğla intikal eden vazifede erkek çocuklar fazla ise hizmet aralarında paylaştırılıyordu. Maraş’ta Alaüddevle Bey İmaret-i Nebeviye’de beş akçe ile ateş-baz

olan Ali’nin vefat etmesiyle hissesi oğulları Mehmed, Ahmed, Yusuf ve Şeyh Mehmed’e naip arzıyla Muharrem 1133/Kasım-Aralık 1720’de beratları verilmiştir (VAD.NoÇ1157,vr.49b).

İmaret görevlilerinin belli bir görev süresi yoktu. Vefat ettiklerinde veya bıraktıklarında yerine bir başkası atanıyordu. Ancak yalan söyleyip vefat etti diyerek beratı üzerine alanlar oluyordu. İmarette altı akçe ile ateş-baz olan Hasan’ın çocuksuz olarak vefat etmiştir. Yerine Mehmed Halife naip Mehmed’in arzıyla Şevval 1172/Mayıs-Haziran 1759’da tayin edilmiştir (VAD.No: 1135, vr. 21b). Alaüddevle İmaret-i Nebeviye’de altı akçe ile ateş-baz Hasan mutasarrıfken Mehmed adlı kimse Mehmed vefat etti diyerek kendi üzerine berat ettirmiş, ancak Hasan’ın ölmediği ve söylenen yalanın mahkemeye haber verilmesiyle Mehmed görevinden alınmış, asıl hak sahibi olan Hasan naip Mehmed Said’in arzıyla Şevval 1178/Mart-Nisan 1765’te işine devam etmiştir (VAD.No: 1156, vr. 9b).

III.VIII.VII. Müvezzi

Müvezzi; tevzi eden, dağıtan, ayıran kimse olup (Parlatır, 2006: 1241), imarette fakirlere ve muhtaç kimselere ekmek ve çorba dağıtmak için görevlendirilmiştir.

İmaret-i Nebeviye’de fakirlere çorba dağıtmak için müvezzi bulunmamakla Şeyh Hüseyin ve Şeyh Ahmed naip Mehmed’in arzıyla Recep 1148/Kasım-Aralık 1735’te göreve atanmışlardır (VAD.No: 1145, s.95). Ekmek ve çorbanın müvezzisi Şeyh Hüseyin ve Şeyh Ahmed’in rızalarıyla görevlerini diğer Ahmed’e bırakmalarıyla beratlarıyla Şevval 1154/Aralık-Ocak 1741-1742’de Ahmed tayin olmuştur (VAD.No: 1145, s.116).

Ekmek ve çorba dağıtıcısı olan müvezzilik genelde babadan oğluna geçiyordu. İmarette iki akçe ile müvezzi-i nan olan Seyyid Yusuf’un vefatı ile oğlu Seyyid Hüseyin’e Maraş naibi Mehmed Tahir’in arzıyla Rebiülevvel 1202/Aralık-Ocak 1787- 1788’de berat verilmiştir (VAD.No: 1155, vr. 21a).

III.VIII.IX. Müezzin

İmaret-i Nebeviye’de müezzin, namaz vakitlerini duyurmak için ezan okuyan görevlidir. Alaüddevle İmaret-i Nebeviye’de müezzin Seyyid Mehmed’in beratı Ramazan 1168/Haziran-Temmuz 1755’te yenilenmiştir (VAD.No: 1135, vr. 11b).

III.VIII.X. Ferraş

İmaretlerde temizlik işleriyle ferraş ilgilenmekteydi. Alaüddevle İmareti’nde bir akçe ile ferraş Halil’in vefatı üzerine yerine Ebu Bekir Cemaziyelevvel 1134/Şubat- Mart 1722’de tayin edilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 51b). Aldıkları gelire ek olarak imaretin ekmek ve çorbası da ücrete katılmıştır. İmaret-i Nebeviye’de ferraş iki akçe ve iki çift ekmek ve çorbayla Recep 1115/Kasım-Aralık 1703’te beratı yenilenmiştir (VAD.No: 1157, vr. 36).

III.VIII.XI. Meremmim

Meremmim, imaretlerin bakım ve onarım işlerine bakan görevliydi. İmaret-i Nebeviye’de günlüğü iki akçe ile meremmetçisi ve ferraşı Ömer’in vefat etmesi üzerine yerine Musa Cemaziyelevvel 1138/Ocak-Şubat 1726’da atanmıştır (VAD.No: 1091, vr. 156a).

III.VIII.XII. Loğkeş

Ahşap binalarda damı taş silindirle sıkılaştırmakla görevli olan loğkeş de imaret görevlileri arasındaydı. İmaret-i Nebeviye’nin loğkeşi Mustafa’nın vefat etmesi üzerine iki akçe ile Ramazan’ın oğlu Halil’e Cemaziyelevvel 1136/Ocak-Şubat 1724’te berat verilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 54b). Halil’in çocuksuz olarak vefatı ile Mehmed Halife Muharrem 1153/Mart-Nisan 1740’ta naip Mehmed Halife’nin arzıyla tayin edilmiştir (VAD.No: 1145, s.112).

III.IX. ESNAF VE TİCARET GÖREVLİLERİ