IV Bektutiye Medresesi

Bektutiye Medresesi, Bektutiye Mahallesi’nde olup, Bektutiye Camii’nin yanında idi. Bazı araştırmacılara göre medrese, Mehmed Bey tarafından XV. yüzyılın ilk yarısında yaptırılmıştır (Yinanç, Elibüyük, 1988: XXXVI). Bir kısım araştırmacılar ise Dulkadir Beyi Nasreddin Mehmed Bey tarafından yaptırılmış, Alaüddevle Bey’in ise tamir ettirmiştir. (Özkarcı, 2007: 1195). İncelenen arşiv kaynaklarında Bektutiye Medresesi’nin bânisi Alaüddevle Bey olarak gösterilmiştir (BOA. C.MF. 25/1207). Bektutiye Camii’n yakınında olduğu tahmin edilen medrese günümüze ulaşamamıştır. Ancak camii hala hizmet vermeye devam etmektedir1.

Bektutiye Medresesi vakfının gelirleri sadece medreseye sarfedilmiyordu. Bektutiye Camii’sinde görev yapanların ücretleri de bu vakıftan karşılanıyordu. Maraş’ta Bektutiye Mahallesi’nde Bektutiye Camii Medresesi vakfından almak üzere günlüğü üç akçe ile müezzin olan Mehmed’in vefatı ile yerine oğulları İsmail ve Mehmed Maraş kadısı İmam-zade Ebu Bekir Niyazi’nin arzıyla 10 Rebiülahir 1195/5 Nisan 1781’de ataması arz edilmiş; adı geçenler merkezce atanmışlardır (VAD.No: 1151,vr.21b).

Şehrin en eski medresesi olan Bektutiye Medresesi’nde XX. yüzyılın başlarına kadar eğitim ve öğretim amacıyla hizmet vermiştir. 1526 yılında 18066 akçe gelir, 1563’te 100 akçe arazi ve bedesten yanındaki 5 dükkânın 750 akçelik geliri ile Alaüddevle Mescidi medreseye vakfedilmiştir (Solak, 2004: 212).

Bektutiye Medresesi’nin vakfı için nazır ve mütevelliye ihtiyaç olup atamaları yapılmıştır. Alaüdaevle vakıflarından Bektutiye Medresesi’nin vakfının nazırı olmadığı için vakıf zor durumda kalmış, bunun üzerine vakıfta çalışanları Maraş mahkemesine

1

Bektutiye Mahallesi ile burada bulunan Bektutiye Cami ve Medresesi adını bölgede konar-göçer hayatı yaşayan Bektutlu Cemaati’nden almıştır (Solak, 2004: 212). Alaüddevle, Bektutlu Cemaatine özel ilgi göstermiş, bu medresenin hizmetkâlığına adı geçen cemaati tayin etmiştir (Baş ve Tekin, 2007: 104).Türkmen Bektutların Konya’dan, gelip bu bölgeye yerleştiğini belirten Doboğlu’nun aksine (Doboğlu, 2009, 20), Orhonlu ve Halaçoğlu, içinde Bekdik Cemaati’nin de bulunduğu Türkmen grubunun Nevşehir’e iskan ettirilmiş olduğunu belirtmektedirler (Orhonlu, 1963: 69; Halaçoğlu, 1997: 75).

haber vermelerinden sonra nâzır Seyyid Osman günlüğü on akçe ile Maraş kadısı Seyyid Mehmed Hâşim’in arzıyla Cemaziyelahir 1197/Mayıs-Haziran 1783’te göreve

atanmıştır (VAD. No: 1151,vr.23b). Alaüddevle Süleyman Bey’in bânisi olduğu Bektutiye Medresesi’nin ve Camii’nin iki akçe ile üçte bir vazifeye sahip olan Hacı Mustafa’nın oğlu Şeyh Abdullah mütevelli iken Salih sahte yazıyla Abdullah öldü diyerek, berat ettirip haksızlık ettiği tespit edilmiş ve görevden alınmıştır. Yerinde yeniden önceki hak sahibi Şeyh Abdullah’a Rebiülahir 1216/Ağustos 1801’de berat verilmiştir (BOA. C.MF. 25/1207).

IV.II.I.V.Hacı Abdullah Bey Medresesi

Hacı Abdullah Medresesi, günümüzde Yörük Selim olarak bilinen Çavuşlu Mahallesi’nde bulunmaktaydı. Babası İskender Bey’e verilen çavuşbaşılık unvanından dolayı bu ailenin bulundukları mahalleye Çavuşlu adı verilmiştir. Hacı Abdullah Bey, şehrin imarı için çalışmış ve şehre birçok su kanalı açtırmıştır (Atalay, 1973: 59). Bayezidoğulları’ndan İskender Bey’in oğlu Hacı Abdullah Bey tarafından medreseyle birlikte cami ve mektepten oluşan bir külliye yaptırılmıştır. Günümüze kadar ulaşamayan yapının sadece camisi varlığını koruyabilmiştir (Özkarcı, 2007: 1201- 1202).

Hacı Abdullah Bey Medresesi’nde, maaşı sarachane ve çarşıdaki vakıf dükkânlardan icar olarak toplanan paralardan ücreti ödenen müderris, görevini oğluna ve torununa devredebiliyordu. Maraş’ta Çavuşlu Mahallesi’nde Hacı Abdullah Bey’in bânisi olduğu medresede sarachane ve başka yerlerdeki dükkânlardan almak üzere günlüğü yirmi akçe ile müderris olan Hasan, oğlu Abdullah ve torunu Mehmed Şerif’e görevi devremek üzere beratını verip oğlu ve torununu ortak olarak Zilkade 1197/Eylül- Ekim 1783’te atanmalarını teklif etmiş; bunun üzerine Abdullah ve Mehmed Şerif’e müderrislik verilmiştir (VAD.No: 1151, vr. 24a).

IV.II.I.VI. Hacı Bayezid Medresesi

Osmanlı devrinde Yavuz Sultan Selim’in Alaüddevle Bey’i tahttan indirmesini takip eden süreçte Dulkadıroğulları’nın gücünü kırmak amacıyla rakip olarak kentte dengeleri kuran Bayezidoğulları, şehirde önemli eserler yaptırmışlardır. Bunlardan biri de Divanlı Mahallesi’nde bulunan Hacı Bayezid Camii ve Medresesi’dir. İskender

Bey’in oğlu Hacı Abdullah Bey tarafından yaptırılan bu meşhur cami ve medresesine birçok arazi ve emlak vakfedilmiştir (Atalay, 1973: 59). Hurufat Defterleri’nde Hacı Bayezid Medresesi’ne müderris atamaları bulunmaktadır. Divanlı Mahallesi’nde Hacı Bayezid Medresesi’nde müderris Dindar’ın ölümünden sonra mütevelli arzıyla Muharrem 1123/Şubat-Mart 1711’de ismi verilmeyen biri beratla tayin edilmiştir (VAD.No: 1157, vr. 40a).

Hacı Bayezin Medresesi ve Camii’nin vakıflarına mütevelli atamaları da yapılmıştır. Maraş’ta Hacı Bayezid Medresesi ve Camii’nin mütevellisi olmayıp Abdulaziz bir akçe ile Şaban 1110/Şubat-Mart 1699’da tayin edilmiştir (VAD.No: 1140,vr.344). Hacı Abdulaziz’in eski berâtı Rebiülevvel 1222/Mayıs-Haziran 1807’de yenilenmiştir (VAD.No: 1157, vr. 39a). Hacı Abdulaziz vefatı ile ücretsiz olarak Mehmed Halife’ye Safer 1137/Ekim-Kasım 1724’te berat verilmiştir (VAD. No: 1119, vr. 192a).

IV.II.I.VII. Hoca Durdu Medresesi

Hoca Durdu Medresesi, Alaca Mescid’in yakınında Şekerli Mahallesi’nde yer almakta idi (VAD.No: 1145, s.86). Medresenin bir çok hücrelerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Hoca Durdu Mehmed’in hücrelerinin ve vakıflarının mütevellisi vâkıfın şartıyla “evladı-ı evlad-ı zükûrundan” Seyyid Hacı Osman’ın vefat etmesi üzerine yerine yine “evlad-ı evlad-ı zükurundan” Seyyid İbrahim ve Seyyid Yusuf Maraş naibi Mehmed’in arzıyla Şevval 1145/Mart-Nisan 1733’te tayin edilmiştir (VAD.No: 1145, s.86).

Medresede bir dersiamm görev yapıyordu. Maraş’ta Hoca Durdu Medresesi’ne ücretsiz ders-i âmm Ömer’in vefatı ile Ahmed Halil beratla Şevval 1112/Mart-Nisan 1701’de atanmıştır (VAD.No: 1159,vr.45a).

IV.II.I.VIII. Hasan Bey Medresesi

Maraş’ta Divanlı Mahallesi’nde bulunan Hasan Bey Medresesi’nin banisi Hasan Bey’dir (VAD.No: 1119, vr. 192a). Medresede müderrislik genel olarak babadan oğula geçmektedir. Divanlı Mahallesi’nde Hasan Bey Medresesi’nin müderrisi olmayub Şeyh Hasan mütevelli arzıyla Zilkade 1129/Ekim-Kasım 1717’da beratla tayin

edilmiştir (VAD.No: 1157,vr.46a). Hasan Bey Medresesi’nin müderrisi olan Şeyh Hasan’ın vefatı ile oğlu Mehmed Halife Rebiülevvel 1160/Mart-Nisan 1747’de atanmıştır (VAD.No: 1148,33a). Babası Mehmed Efendi’nin görevi bırakmasından müderris Yahya Efendi’nin Zilhicce 1171/Ağustos-Eylül 1758’de berat yenilenmiştir (VAD.No: 1135, vr. 19b). Yahya’nın da vefatı ile yerine oğlu Yahya Zilhicce 1185/Mart-Nisan 1772’de atanmıştır (VAD.No: 1149, vr. 15b).

Ahmed Paşa Camii ve Hasan Bey Medresesi’nin onarımıyla görevli olan meremmimler aynı kişilerdi. Maraş’ta Divanlı Mahallesi’nde bulunan Ahmed Paşa’nın banisi olduğu cami ve Hasan Bey’in banisi olduğu medresenin çeşmelerinin ser- meremmimcisi olmayıp lazım olmakla günlüğü bir akçe vazife ile Mehmed Rebiülevvel 1137/Kasım-Aralık 1724’te atanmıştır (VAD.No: 1119, vr. 192a). Bu iki eserde çeşmeleri için ortak baş meremmim atanmış olmasından birkaç meremmimin daha görev aldığı anlaşılmaktadır.