İmam Hatip Modelinde Eğitim Sürecinin Yapılanması

2012 yılında 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda yapılan değişikliklerle zorunlu eğitimin 12 yıl olduğu Türk eğitim sistemi, 4+4+4 şeklinde kademeli biçimde yapılandırılmıştır. Birinci kademe 4 yıl süreli ilkokul, ikinci kademe 4 yıl süreli ortaokul ve üçüncü kademe 4 yıl süreli lise olarak belirlenmiştir. Bu sistem içerisinde İmam Hatip okulları, ortaokul ve lise kademelerine karşılık gelmektedir. 5-8. sınıflar arası İmam Hatip Ortaokulunu, 9-12. sınıflar arası ise İmam Hatip Liselerini oluşturmaktadır.

2012 yılı içerisinde yapılan düzenlemeyle tekrar açılan İmam Hatip Ortaokulları bağımsız ortaokul olarak kurulabildikleri gibi, aynı zamanda İmam Hatip Liselerinin bünyelerinde de açılabilmektedir. 2012-2013 Milli eğitim istatistiklerine göre toplam 1099 İmam Hatip Ortaokulundan 730’u bağımsız, 369’u ise İmam Hatip Liselerinin bünyesinde bulunmaktadır (MEB, 2013: 66). Ancak lise kısımları ile aynı binada açılan ortaokullarda, orta kısım öğrencileriyle lise kısmı öğrencilerinin okul giriş çıkış kapıları ile bahçe gibi ortak kullanım alanlarının öğrencilerin yaş seviyeleri dikkate alınarak düzenlenmesi Bakanlıkça istenmektedir. Yakın gelecekte ise orta kısım ile lise kısmın binalarının tümüyle ayrılması planlanmaktadır. İmam Hatip Ortaokullarına, ilkokulu bitiren öğrenciler katılabilmektedir. Özel bir giriş sınavı bulunmamaktadır. Bu okullara kayıtlar elektronik ortamda velilerin isteğine göre ilkokuldan sonra yapılabilmektedir (MEB, 2012b:34).

İmam Hatiplerin lise kademesi ise üç farklı tür programa sahiptir. Bunlardan ilki, 1973 yılında İmam Hatip Okullarının liseye dönüştürülmesiyle oluşan düz İmam Hatip Liseleridir. Bu kurumlara sınavsız öğrenci alınmakta ve kayıt-kabul işlemleri önce elektronik ortamda daha sonra doğrudan başvuru yoluyla yapılmaktadır. Bu liselerde bir

66

Bu başlıktaki bilgiler genel olarak Milli Eğitim Bakanlığının şu yasal düzenlemelerinden derlenmiştir: Milli Eğitim Temel Kanunu, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, Milli Eğitim Bakanlığı İmam Hatip Liseleri Yönetmeliği, Ortaöğretim Kurumları Sınıf Geçme ve Sınav Yönetmeliği.

143

sınıf veya şubede öğrenci sayısının en fazla 36; okulda bir sınıf veya şube açılabilmesi için ise en az 12 öğrencinin olması gerekmektedir.

İmam Hatip modelinde ikinci tür liseler ise Anadolu İmam Hatip Liseleridir. Bu kurumlar, yabancı dil ağırlıklı liseler olarak 1975’ten beri Türk eğitim sisteminde yer alan Anadolu Liselerine benzer şekilde oluşturulmuştur. İlk olarak İstanbul Beykoz’da 1985 yılında Almanca ağırlıklı olarak açılan Beykoz Anadolu İmam Hatip Lisesi ile başlamıştır. Bu okullardan bazıları ayrı müdürlüğe sahip müstakil liseler olarak kurulmuşken, onların büyük çoğunluğu mevcut bir İmam Hatip Lisesi müdürlüğünün bünyesinde program olarak açılmış durumdadır. Bu okulların düz İHL’lerden en önemli farklarından birisi, ortaokul sonrasında merkezi bir giriş sınav sonucuna göre öğrenci kabul etmesidir. Öğrenciler merkezi sınavdaki başarı sıralamalarına göre kontenjanlar ölçüsünde bu okullara yerleşebilmektedir. 2005 öncesinde bu okulların bünyesinde bir yıl yabancı dil hazırlık sınıfı bulunurken, bu yıldan sonra hazırlık sınıfları kaldırılmıştır. Mevcut durumda bu okul müfredatının düz İHL’lerden farkı, yabancı dil ders saatinin daha fazla yer almasıdır. Ayrıca bu okulların diğer Anadolu liseleri gibi açılma kriterleri düz İHL’lere göre daha niteliklidir. Bu okullarda okulun fiziki mekân ve donanımı ile yabancı dil ve diğer branşlardaki öğretmen sayısı dikkate alınarak, her sınıf veya şube için en fazla 30 öğrenci bulunabilmektedir. Ayrıca bu okullara öğretmenler, ilgili yönetmelik gereğince merkezi olarak yapılan bir sınav ve hizmet süreleri, öğrenim durumları ve ödüller gibi kriterler bakımından aldıkları puanların sonuçlarının değerlendirilmesiyle seçilip atanmaktadır.

Yabacı uyruklu öğrencilere yönelik oluşturulmuş olan Uluslararası Anadolu İmam Hatip Lisesi programı, İmam hatip modelinde diğer bir lise türünü oluşturmaktadır. 2012-2013 öğretim yılı itibariyle Türkiye’de bu amaçla oluşturulmuş 3 adet lise bulunmaktadır. İlki 2006-2007 öğretim yılında Kayseri’de Mustafa Germirli İmam Hatip Lisesinin⁶⁷ bu amaçla dönüştürülmesiyle, ikincisi 2011- 2012 öğretim yılında İstanbul’da Uluslararası Fatih Sultan Mehmet Anadolu İmam Hatip Lisesi, üçüncüsü ise 2012-2013 öğretim yılında da Konya’da Uluslararası Mevlana Anadolu İmam Hatip Lisesi adlarıyla açılmıştır. Bu okulların öğrencilerinin çoğunluğunu diğer ülkelerden gelen yabancı uyruklu öğrenciler oluşturmakta, ancak yabancı öğrencilerin Türkçeyi daha çabuk öğrenebilmeleri için % 20 gibi belli bir oranda Türk öğrenci de bu okullara

144

kabul edilmektedir. Bu liselerin diğer AİHL’den farklılığı programlarında 9. sınıfın ilk döneminde yoğunlaştırılmış olarak Türkçe öğretiminin yer almasıdır.

İmam Hatip modelinde eğitim öğretim sürecine ilişkin uygulamalar bir parçası olduğu Türk eğitim sisteminin politikalarına uygun olarak yasa, yönetmelik ve yönergelerle düzenlenmektedir. İmam Hatip okullarında öğretim ortamları yapı ve imkânlar bakımından diğer okullardaki gibidir. Okulların çoğunluğunda fen ve bilgisayar laboratuarları, kütüphane, spor alanları, konferans salonu, kantin gibi imkânlar bulunmaktadır. Bunun yanı sıra bazı okullar pansiyon ve yemekhaneye sahiptir. Ayrıca öğrencilerin mesleki uygulamalarını yapabilmeleri için bazılarının yanında cami de bulunmaktadır. Sınıflarda sıra, masa, tahta gibi temel materyallerin yanında, bazılarında bilgisayar, projeksiyon gibi materyaller de yer alabilmektedir. Bu okullarda imkânlar ölçüsünde okul ya da sınıflar kız ve erkek öğrenciler için ayrı ayrı düzenlenmektedir. Genellikle sınıf tekrarı, okula geç başlama gibi istisnai durumlar dışında, aynı yaş grubundaki öğrenciler aynı sınıflarda öğrenim görmektedir.

İmam Hatip okullarında diğer ilk ve ortaöğretim okulları gibi ders yılı en az 180 iş günüdür. Öğretim yılı iki yarıyıldan oluşmaktadır. Birinci yarıyıl genellikle Eylül ayının ikinci haftasında başlamakta ve Ocak ayının sonunda bitmektedir. İkinci yarıyıl ise genellikle Haziran ayının ikinci veya üçüncü haftası sonuna kadar devam edmektedir. İki yarıyıl arasında iki hafta süreli yarıyıl tatili ve ders yılının biriminden sonra yaklaşık üç aylık yaz tatili vardır. Okullarda haftanın beş günü öğretim yapılmakta, Cumartesi ve Pazar günleri ise haftalık tatili oluşturmaktadır. Okullarda çoğunlukla tam gün olmakla birlikte, ikili eğitim de yapılabilmektedir. Ders süreleri 40 veya 45 dakikadır. Günlük 8 saat ve haftalık 40 saat ders işlenmektedir. Tüm okullarda Bakanlıkça hazırlanan ders çizelgeleri ve öğretim programları uygulanmaktadır. Müfredatta yer alan derslere ait ders kitapları, Bakanlıkça belirlenmekte ve ücretsiz olarak dağıtılmaktadır. Derslerin öğretim dili Türkçedir.

Müfredatlarda yer alan derslerin hangi öğretim yöntemleri ve materyalleriyle öğretileceği, sınav, ödev ve projeler ile uygulamaların nasıl yapılacağı ve öğretimin nasıl değerlendirileceği gibi konulara, ilgili yasal düzenlemeler çerçevesinde öğretmenler tarafından karar verilmektedir. Meslek dersi öğretmenleri dönem başlarında yaptıkları zümre toplantılarında, bu konularda ortak karar almaktadır. Diğer derslerin

145

branş öğretmenleri de kendi derslerinin öğretimine ilişkin belirlemeler yapabilmektedir. Ancak dersler işlenirken hangi öğretim yaklaşımına göre hangi yöntem ve tekniklerin kullanılacağına dair özellikle derslerin öğretim programlarında açıklayıcı bilgilere yer verilmektedir. Mevcut öğretim programlarında yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının temele alındığı, öğrenci merkezli bir anlayışın benimsendiği belirtilmiştir. Bu yaklaşıma uygun olarak örnek etkinlik uygulamalarına, açıklamalara, kullanılabilecek yöntemlere ve ölçme değerlendirme tekniklerine yer verilmiştir (MEB, 2008). Öğretmenler bu programlarda yer alan örnek etkinlik, yöntem ve tekniklere göre derslerini işleyebileceği gibi, konunun özelliğine ve imkânlara bağlı olarak kendileri de materyal, yöntem ve teknik belirleyebilmektedir. Anlatım, soru-cevap, tartışma, problem çözme gibi yöntemler bu okullarda en fazla kullanılan yöntemlerdir.

Öğretim programlarında yer alan her derse ait her dönem iki ya da üç yazılı sınav yapılmaktadır. Sınav soruları dersin kazanımlarına uygun olarak dersin öğretmenleri tarafından hazırlanmaktadır. Bunların dışında temele alınan yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak, öğrencilerin süreç içerisindeki performanslarına ve dersle ilgili yaptıkları ödev ve projelere de öğretmen tarafından not verilmektedir. Sınav, ödev ve projeler ile uygulamalar, 100 tam puan üzerinden değerlendirilmektedir. Değerlendirme sonuçları ise 0-5 arası not şeklinde yazılmaktadır. Öğrencilerin bir üst sınıfa geçmesi, birinci ve ikinci yarıyıl sonunda aldıkları notlara bağlıdır. Yılsonlarında ya da ortaokul ve lise kademeleri tamamlandığında, herhangi bir bitirme sınavı yoktur. Öğrenciler derslerini başarıyla tamamladıklarında okudukları okulların isimlerinin ve not ortalamalarının yazılı olduğu ortaokul ve lise diploması almaktadır.