İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Bu kısımda bilişim teknolojileri öğretmen yeterlikleriyle ilgili çalışmalar verilmiştir. Diğer ülkelerde doğrudan BÖTE bölümüne karşılık gelen bir öğretmenlik programı bulunmadığı için ilgili araştırma örnekleri Türkçe alan yazınla sınırlandırılmış ve bu kapsamdaki çalışmalar sunulmuştur.

Kılıçer (2007) “Bilgisayar Ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Öğretmen Adaylarının Bireysel Yenilikçilik Profilleri” adlı doktora çalışmasında tekil ve ilişkisel tarama modelinden yararlanarak, Türkiye genelindeki devlet ve vakıf üniversitelerinin

BÖTE bölümünde öğrenim gören 1149 dördüncü sınıf öğrencisi ile yürüttüğü çalışmaya 782 öğrenci katılmıştır. Çalışma verilerinin toplanmasında, araştırmacı tarafından Türkçeye uyarlanan “Bireysel Yenilikçilik Profili Anketi” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; BÖTE bölümü öğretmen adaylarının genel olarak üçte ikisinin yenilikçilik açısından yüksek ve orta düzeyde olduğu, üçte birinin yenilikçilik açısından düşük düzeyde olduğu, %88,60’sının yenilikçilik açısından iyi olarak kabul edilen kategorilerde ve en çok sorgulayıcı kategorisinde yer aldığı belirlenmiştir. Buna göre, BÖTE bölümü öğretmen adaylarının en güçlü yanlarının; yenilikleri denemeye açık, istekli ve içinde bulundukları toplumlarda yeniliklere ilişkin fikir önderliği yapabilir oldukları belirlenmiştir. Yine araştırmaya katılan BÖTE bölümü öğretmen adaylarına ait yenilikçilik puanları ile aile gelir düzeyleri; bilgisayar, internet, teknoloji kullanım düzeyi, teknoloji kullanım sıklığı, teknoloji sahiplik durumu, sosyal ağlara üyelik durumu ve algılanan yenilikçilik düzeyi açısından anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir. Ayrıca BÖTE bölümü öğretmen adaylarının en çok kurumsal boyuttaki durumları yenilikçiliğin önünde engel olarak gördüğü, eğitim kurumlarındaki öğretim sürecinin niteliğiyle ilgili durumları yenilikçiliğin önündeki öncelikli engeller olarak algıladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Altun ve Ateş (2008)’in çalışmasında Türkiye’deki 32 üniversitenin eğitim fakültesinde yer alan bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi (BÖTE) bölümlerinin işlevleri, bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmen adaylarının lisans döneminde yaşadıkları sorunlar, geleceğe yönelik kaygıları, göreve başladıktan sonra yaşadıkları sıkıntılar ve bunlara yönelik çözüm önerileri konu edilmiştir. Tarama yöntemiyle yapılan araştırmada 22 BÖTE bölümünden 157 kadın, 216 erkek olmak üzere toplam 373 öğrenciye anket uygulanmıştır. Edinilen bulgulara göre, bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmen adaylarının lisans döneminde en fazla karşılaştıklarını belirttikleri sorunların başında öğretim programı sorunları yer almaktadır. Geleceğe yönelik kaygılarının başında; bilgisayar dersi verecekleri öğrencilerin sayısının bilgisayar sayısından çok fazla olması, öğretmenin aylık maaşının ve ders ücretlerinin yetersizliği, bilgisayar dersinin seçmeli ders olması, ilköğretimde bilgisayar dersinin karne notunun olmaması, bilgisayar ders saatinin yetersizliği, bilgisayarın daha çok oyun aracı olarak görülmesi konuları bulunmaktadır.

Çakır (2008) yaptığı doktora çalışmasında ilköğretim bilgisayar öğretmeni ve öğretmen adaylarının mesleki gelişimlerini belirlemeyi amaçlamıştır. Öğretmenliğe karşı algıları ile pedagojik ve konu alanı yeterlikleri bakımından mesleki gelişimlerini anlamak için Türkiye genelinde 1,568 öğretmen adayı ve 104 bilgisayar öğretmeninden anket yoluyla bilgi toplanmıştır. Çalışmada nitel ve nicel yöntemleri içeren karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmacı nicel bilgileri için anket, nitel verilerini toplamak için ise nitel görüşmeler, gözlemler ve doküman analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada 33 bilgisayar öğretmeni adayı ve 12 öğretmen ile görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca 8 öğretmen adayı ve 4 öğretmenin dersleri gözlemlenmiştir. Ayrıca onların ders planları bilgi toplama sürecinde incelenmiştir. Araştırma sorularına cevap bulmak için araştırmacı alanda literatür çalışmalarından ve uzman görüşlerinden yararlanarak anket geliştirmiş ve var olan araçları uyarlayarak kullanmıştır. Daha sonra anketlerin geçerlik ve güvenirliklerini tespit etmek için pilot çalışmalar yapılmıştır. Nitel olan araştırma soruları bilgisayar öğretmeni ve öğretmen adaylarının mesleğe karşı algıları, pedagojik ve konu alanı yeterlikleri ve teknoloji entegrasyonu hakkındaki düşüncelerini derinlemesine anlamaya odaklanmıştır. Bu amaç için, araştırmacı tarafından uzman görüşü alınarak ve alandaki literatürden yararlanarak görüşme ve gözlem formları hazırlanmıştır. Araştırma sonucunda; bilgisayar öğretmeni ve öğretmen adaylarının mesleğe karşı algılarının genelde pozitif olduğunu göstermektedir. Ayrıca yeterliklerinin yıllar geçtikçe arttığı görülmektedir. Ancak sonuçlar, öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının mesleğe karşı algılarında ve yeterliklerinde bazı olumsuz noktaların olduğunu da göstermektedir. Bununla birlikte ölçülen değişkenler açısından bilgisayar öğretmeni ve öğretmen adayları arasında yıllara göre anlamlı farkların olduğu gözlenmiştir. Öğretmen ve öğretmen adaylarının mesleki gelişimlerindeki değişimi derinlemesine anlamak için kullanılan görüşme ve gözlem sonuçları anket sonuçlarını destekler nitelikte bulunmuştur.

Türk (2008), yüksek lisans çalışmasında bilgisayar öğretmenlerinin mesleki yeterliklerini çalışma ortamlarında kullanabilirliklerini değerlendirmeyi amaçlamıştır. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın evreni Türkiye’deki bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi mezunu bilgisayar öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmada Milli Eğitim Bakanlığı aracılığıyla ve mail yoluyla 581 öğretmene ulaşılmıştır. Öğretmenlerden 207’si web ortamında hazırlanan ve dört bölümden oluşan

ankete katılmışlardır. Araştırma sonucunda öğretmenlerin, teknolojik kavramlar ve uygulamalar, öğrenme ortamlarının tasarımı, öğrenme-öğretme-program ve mesleki gelişim alanlarında mesleki yeterliklerin çoğuna sahip oldukları tespit edilmiştir. Öğretmenlerin sahip oldukları mesleki yeterlikleri kullanamama nedeni genel olarak okuldaki teknolojik alt yapının yetersizliğinden kaynaklandığı belirlenmiştir. Araştırmada veriler anket kullanılarak toplanmıştır. Benzer araştırmalarda anketin yanı sıra gözlem ve görüşme gibi tekniklerin kullanılarak farklı branşlardaki öğretmenler için de bu araştırmada problem durumunun araştırılması önerilmiştir.

Çakır ve Yıldırım (2009)’ın çalışmasında, bilgisayar öğretmeni ve öğretmen adaylarının ilköğretim okullarında başarılı teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörler hakkındaki görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Bunun için araştırmacılar tarafından geliştirilen anket uygulanmıştır. 302 erkek ve 216 kadın bilgisayar öğretmeni adayı ile 55 erkek ve 49 kadından oluşan ilköğretim bilgisayar öğretmeni, ankete cevap vermiştir. Bilgisayar öğretmenlerinin teknoloji entegrasyonu hakkındaki düşüncelerini derinlemesine anlamak için toplanan nitel veriler, anket sonuçlarını desteklemektedir. Çalışma sonucunda bilgisayar öğretmeni adaylarının ve öğretmenlerinin okullarda teknoloji entegrasyonunu etkileyen pek çok unsur (sınıfların kalabalık olması, sınırlı erişim ve öğretmenin yetersiz bilgisi gibi) olduğuna inandıkları ortaya çıkmıştır.

Özder ve Konedralı (2010) Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde yaptıkları çalışmada 2008 Öğretim Yılı’nda Atatürk Öğretmen Akademisi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının bilgisayar öz-yeterlik algıları, akademik başarıları ve bilgisayara giriş dersi puanları arasındaki ilişkiyi belirlemek için 143 öğretmen adayının bilgisayar öz-yeterlik algıları Aşkar ve Umay (2001) tarafından geliştirilen ölçek ile ölçülmüştür. Öğretmen adaylarının akademik başarıları ve bilgisayara giriş dersi puanları ise Atatürk Öğretmen Akademisi Öğrenci İşleri’nden alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, öğretmen adaylarının bilgisayar öz-yeterlik algıları cinsiyete göre erkeklerin lehine anlamlı bir fark gösterirken akademik başarı ve bilgisayara giriş dersi puanları açısından ise kızların lehine anlamlı bir fark göstermiştir. Ayrıca, öğretmen adaylarının bilgisayar özyeterlik algıları ile bilgisayara giriş dersi puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Bilgisayara giriş dersi puanları ile akademik başarıları arasında ise olumlu yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Topuz (2010), yüksek lisans tezinde bilgisayar öğretmenlerinin karşılaştığı sorunların çözümüne yönelik çalışmalara katkı sağlamayı amaçlamıştır. Veriler 2009– 2010 öğretim yılında İstanbul ilinde çalışan 17 bilgisayar öğretmeninin ses kayıt cihazıyla kaydedilmiş görüşmelerinden oluşmaktadır. Ses kayıtları yazıya aktarılarak metinler çözümlenmiştir. Araştırmada bilgisayar öğretmenleri tarafından idareciler, veliler, öğrenciler ve diğer branş öğretmenleri tarafından algılanma problemi yaşadıkları; öğretim programının öğrenci ihtiyacını karşılamaması, öğrencilerin kredisiz olan bilgisayar dersini önemsememesi, laboratuar ortamında sınav yapma ve değerlendirmenin güçlüğü sebebiyle öğretim sürecinde birçok sorunla karşılaştıkları; ders yaptıkları laboratuarların olanaklarının bilgisayar sayısı ve performansları açısından yetersiz olduğu ifade edilmiştir.

Temelli (2011), yüksek lisans tezinde bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü öğretmen adaylarının cinsiyet, yaş, mezun oldukları lise türü, öğrenim gördükleri üniversite ve sınıf seviyesine göre bilgisayar öğretimi ve öğretmenlik öz yeterlik algılarının farklılık gösterip göstermediğini incelemeyi amaçlamıştır. Tarama modelindeki Çanakkale 18 Mart ve Malatya İnönü Üniversitelerinin bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü’nde öğrenim görmekte olan 184 (75 kız, 109 erkek) 1. ve 4. sınıf düzeyindeki öğretmen adayları ile birlikte sürdürülmüştür. Araştırma verileri Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından Türkçeye uyarlanan (TSES-Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği) ve Akkoyunlu, Orhan ve Umay (2005) tarafından geliştirilen “Bilgisayar Öğretmenliği Öz Yeterlik Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın verilerinin analizinde Aritmetik Ortalama, Standart Sapma, t testi, Tek Yönlü Varyans Analizi, Pearson Korelasyon ve Scheffè Testi kullanılmış ve BÖTE öğretmen adaylarının bilgisayar öğretimi öz yeterlik algıları cinsiyet, sınıf seviyesi ve yaşa göre farklılıklar gösterirken; mezun olunan lise ve öğrenim görülen üniversiteler açısından herhangi bir değişim göstermediği, üniversitelerarası karşılaştırmalarda ise BÖTE öğretmen adaylarının öğretmenlik öz yeterlik algılarının öğretimsel stratejiler ve sınıf yönetiminde yeterlik boyutlarında farklılıklar bulunurken, öğrenci katılımı boyutunda herhangi bir farklılığa rastlanmamıştır. Ayrıca öğretmenlik öz yeterlik algıları cinsiyet, yaş, mezun olunan lise ve sınıf seviyelerine göre herhangi bir farklılık göstermediği ve öğretmen adaylarının bilgisayar öğretimi ve öğretmenlik öz yeterlik

algıları arasında olumlu ve istatistiksel olarak anlamlı ilişkilerin var olduğu tespit edilmiştir.

Özbey (2011) “İlköğretim Bilgisayar Dersi (1–8. Sınıflar) Öğretim Programını Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirme” adlı yüksek lisans çalışmasında öğretmen görüşleri dikkate alınarak öğretim programının kazanım, içerik, öğrenme-öğretme süreci, ölçme-değerlendirme boyutlarında karşılaşılan güçlükler saptanmış; güçlükleri gidermek amacıyla öğretmelerin ne gibi çözüm yolları önerdiği belirlenmiştir. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evrenini, 2009–2010 eğitim öğretim yılında Kars il merkezindeki ve ilçelerindeki ilköğretim okullarında görev yapan bilgisayar ve bilgisayar formatör öğretmenleri oluşturmuştur. Araştırmada anket formu hazırlanmış ve öğretmenlere görüş ve önerilerinin derinlemesine betimlenmesi için yedi nitel soru yöneltilmiştir. Araştırmada nicel verilerin analizi için SPSS programından yararlanılmıştır. Araştırmanın nitel veriler için içerik analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda; bilgisayar laboratuarlarında araç-gereç eksikliği, ölçme ve değerlendirme yapılırken zorluk yaşandığı, kazanımların edinilmesi için belirlenen sürenin yetersizliği, kazanımların bilişsel düzeyin üst basamaklarını barındıracak şekilde oluşturulmadığı, öğretim programında öğrenenlerin hazır bulunuşluk düzeyini ölçen etkinliklere yer verilmediği ve ders notunun olmamasından dolayı öğrencilerin dersi ciddiye almadığı gibi saptamalar yapılmıştır.

Tosun ve Özgür (2011) tarafından yapılan Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü’nde öğrenim gören öğretmen adaylarının bilgisayar öz yeterlik algıları; cinsiyet, öğrenim gördükleri sınıf seviyesi, bilgisayar kullanma yılı, günlük bilgisayar kullanma süresi ve mezun oldukları lise türü değişkenleri açısından incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre erkek öğretmen adaylarının bilgisayar öz yeterlik algıları kadınlara göre daha yüksektir. Öğretmen adayının bilgisayar kullanım yılı ve günlük bilgisayar kullanım süresi arttıkça bilgisayar öz yeterlik algısının da arttığı görülmektedir. Mezun olunan lise türünün öğretmen adaylarının bilgisayar öz yeterlik algıları arasında herhangi bir farklılığa neden olmadığı araştırmada tespit edilmiştir.

Alan yazındaki çalışmalarda katılımcı olarak genelde BÖTE bölümünde öğrenim gören öğretmen adayları, bilişim teknolojileri öğretmenleri ve bilişim teknolojileri formatör öğretmenlerinden yararlanıldığı anlaşılmaktadır. Çalışmalarda öğretmen

adaylarının profilleri, bu bölüm mezunu öğretmenlerin sorunları, mesleki gelişimleri, teknoloji entegrasyonunda bu bölüm mezunlarının yeri, bu alan öğretmen adayı ve öğretmenlerinin öz yeterlikleri, bu alandaki ders programlarını değerlendirilmesi vb. gibi konuların incelendiğini ve sonuçta bu alan öğretmen adayı ve öğretmenlerin sorunlarını çözmeye yönelik önerilere yer verildiği tespit edilmiştir. Sonuçta yapılan çalışmaların ifadesinden bu alan öğretmenlerinin teknoloji entegrasyonunda rehber rolü üstlendikleri anlaşılmaktadır. Eldeki çalışma ise nicel olarak bu alan öğretmenlerinin özel alan yeterliklerini, öğretim elemanları, öğretmen adayları ve öğretmenlerin değerlendirmesini kapsaması yönüyle yapılacak çalışmalara bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bunun yanında öğretmenlerle yapılan görüşmelerle alan öğretmenlerinin yeterlikleri hakkındaki görüşleri, bu alandaki sorun ve önerilerini belirlemeye çalışması ile önceki çalışmalardan farklılıklar göstermektedir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM