Kopya yöntemi görsel sanatlar dersinde kullanılan bir yöntemdir. Ancak bu yöntem çocuğun sanatsal çalışmalarına etkisi bakımından sanat eğitimi kapsamında tartışılır bir konu olmuştur. Yapılan araştırmalar kopya yönteminin öğrencilerin çalışmalarına ne denli etkilediği konusunda bize örnekler sunar. Bu konu üzerinde yapılan bazı tez araştırmalarında kopya yönteminin olumlu ve olumsuz etkilerini görmekteyiz.
Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünde, Kaya (2001) tarafından hazırlamış olan “Kopya Yönteminin İlköğretim Birinci Kademe Çağı (9—12 Yaş) Çocuk Resimlerindeki Rolü ve Önemi” konulu yüksek lisans tezinde, kopya yönteminin ilköğretim birinci kademe çağı (9-12 yaş) çocuk resimleri üzerindeki etkisinin olup olmadığı araştırmanın amacı olarak belirlenmiştir. Yöntem olarak, belirlenen öğrencilere, süregelen eski yönteme dayalı eğitim durumları ve yeni yönteme dayalı aktif eğitim durumları uygulanarak resimler yaptırılmıştır. Bu resimlerin karşılaştırılmasıyla elde edilen veriler araştırmanın sonucunu belirlemiştir. Elde edilmiş bulgular sonucunda kopya yönteminin, resim derslerinde bir araç olarak kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çocuğun resim eğitiminde, hem resimsel eğitiminde hem de kendini resim yoluyla ifade etmesinde önemli rolü olduğu saptanmıştır.
Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünde, Gökdemir (2006) tarafından hazırlanmış olan, “İlköğretim 1. Kademe Resim-iş Derslerinde Kopya Yönteminin Sanatsal Düzenleme Öğelerinin Öğretilmesine Katkısı” konulu yüksek lisans tezinde amaç olarak resim-iş dersinde, kopya yönteminden yararlanabilme, kopya yöntemi ile biçim-form, renk ve doku problemini çözebilme, iki boyutlu çalışmalarda (çizgisel ve renkli), eser incelemelerinde (röprödüksyon) kopya yönteminden yararlanabilme olarak
belirtilmiştir. Araştırmada çoklu sanat eğitimi alanında kopya resim uygulaması yaptırılmıştır ve bu resimlerden elde edilen verilerle araştırmanın temeli oluşturulmuştur. Sonuç olarak, kopya yönteminin kullanılmasıyla resmin biçim, renk ve doku özellikleri hakkında bilgiler ile bilişsel davranış özellikleri kazandırılmıştır. Kopya yönteminin resim eğitiminde, sanat ilke ve öğelerinin öğretilmesinde olumlu etkileri olduğu sonucuna varılmıştır.
Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünde, Çınar (2006) tarafından hazırlamış olan “İlköğretim 1. Kademe 3. Sınıf Öğrencilerinin Sanat (Resim) Eğitiminde Kopya Kuramı ve Baskın Doğalcı Sanat Eğitimi Kuramının Yaratıcılığa Etkisi” konulu yüksek lisans tezinde, baskın doğalcı sanat kuramı ve kopya kuramının, ilköğretim 3. sınıf öğrencilerinin sanatsal gelişimlerindeki olumlu ve olumsuz etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada çalışma grubuna ilk olarak Baskın Doğalcı Kurama dayanan serbest (özgün) teknik ile çalışma yaptırılmıştır. Daha sonra aynı gruba seçilen konu ile ilgili bilgi verilerek uygulama yaptırılmıştır. Aynı gruba kopya kuramıyla ikinci çalışma yaptırılmıştır. Çalışma esnasında Disipline Dayalı Sanat Eğitimi ilkeleri uygulanmıştır. Elde edilmiş bulgular sonucunda 3. Sınıf öğrencilerinin kopya kuramı ve baskın doğalcı kuramın yaratıcılığa etkisinin öğrencilere göre çeşitlilik gösterdiğini tek kesin bir sonuca ulaşılamadığı belirlenmiştir. Bazı öğrencilerin çizgisel gelişimini olumlu yönde etkilerken bazı öğrencilerinin ise olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır.
Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsünde, İnenç (2002) tarafından hazırlanmış olan “İlköğretim Resim-İş Dersinde Kopya Yöntemi” konulu yüksek lisans tezinde kopya yönteminin kullanıldığı araştırmada, yöntemin öğrenciler üzerindeki etkisini belirlemek ve kopya yönteminin kullanım koşullarını incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmada ayrıca 125 öğretmene anket uygulanmıştır ve verilerin değerlendirilmesinde öğrenci çalışmaları ve anket sonuçlarına göre hareket edilmiştir. Anket verilerinde sınıf öğretmenlerinin kopya yöntemine karşı olumlu bakmadıkları ve derslerinde bu yöntemi kullanmadıkları görülmüştür. Resim-İş öğretmenlerine göre kopya yönteminin çizgi gelişiminde olumlu bir sonuç yarattığı görüşüne varılmıştır. Değerlendirme sonuçlarına göre, deney grubunun kontrol grubuna oranla daha olumlu bir sonuç elde edildiği tespit edilmiştir.
Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünde, Marangoz (2008) tarafından hazırlanmış olan, “İlköğretim 8. Sınıf Görsel Sanatlar Dersinde Kullanılan Kopyalama Yöntemi ve Müzikli Yöntemin Öğrencinin Görsel Sanatlar Dersi Başarısına Etkisinin Karşılaştırılması” konulu yüksek lisans tezinde, ilköğretim ikinci kademede, görsel sanatlar dersi yöntemlerinden, kopyalama yöntemi ve müzikli yöntemin öğrencinin görsel sanatlar dersi başarısına etkisinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Yapılan araştırmada deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştıramda, görsel sanatlar öğretimi yöntemlerinden kopyalama yöntemi ve müzikli yöntemle ön test ve son test uygulanarak elde edilen veriler analiz edilmiş ve t-testi uygulanmıştır. Bu ölçütlerin yer aldığı gözlem formu ile değerlendirmelerde elde edilen verilerin analizlerinin sonuçları araştırmanın özünü oluşturmuştur. Araştırmadan elde edilmiş bulgulardan, kopyala yöntem ve müzikli yöntem uygulamalarında ön test puanlarının ortalamasında anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Son test uygulamasında başarılarını artırdıkları görülmüştür. Her iki yöntemde de ön testte anlamlı farklılığa ulaşılmıştır. Son test uygulamasında ise anlamlı farklılığa ulaşılamamıştır. Uygulan kopya yönteminin öğrencinin özgür düşüncesini sınırladığı, müzikli yöntemde ise sınırlandırmadan özgür çalışmaların ortaya konulduğu sonucuna varılmıştır.
Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsünde, Kasparoğlu (2008) tarafından hazırlanmış olan “Kopya Yönteminin İlköğretim 2. Kademedeki (12, 13, 14 Yaş) Öğrenci Resimlerine Etkisi ‘Batman-Soson İstiklal Kız Yatılı İlköğretim Bölge Okulu Örneği’ ” konulu yüksek lisans tezinde nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Ön sorular ve son sorular ile öz değerlendirme formu teknikleri kullanılarak araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tezin amacı; öğrencilerin kopya yöntemi öncesi ve sonrası çalışmalarının değerlendirilmesi ile kopya yönteminin resimlerini ne yönde etkilediği tespit edilmesidir. Araştırmada, öğrencilerin kopya yöntemi öncesi ve sonrası bilgilerindeki değişikliği karşılaştırmak amaçlı kısa yanıtlı ön sorular ve son sorular hazırlanmıştır. Araştırmada öğrencilere üç aşamalı uygulama yaptırılmıştır. Birinci aşamada “annenizin evde yaptığı bir işin resmi” konulu resim yaptırılmıştır. Ardından Nuri İyem’ in eserinin kopyası yaptırılmıştır. Ardından tekrar “annenizin evde yaptığı bir işin resmi” konulu resim yaptırılmıştır. Elde edilmiş bulgular sonucunda, birinci ve üçüncü aşamadaki öğrenci çalışmalarının arasındaki farklı sonuçlara ulaşılarak kopya yönteminin öğrenci resimlerine etkisi ortaya çıkarılmıştır. Kopya yöntemi uygulanan sanat eseri ve sanatçısı hakkında öğrenciler bilgi sahibi olmuşlardır. Birinci ve üçüncü
resimler karşılaştırıldığında renk, şema ve mekan anlayışının gelişimde çeşitli sonuçlara ulaşılmıştır. Öğrencilere uygulanan ön sorulu testler ve son sorulu testler sonucunda öğrencilerin kavramsal bilgilerinin güçlendiği tespit edilmiştir. Ayrıca, öğrencilerin doldurduğu öz değerlendirme formunda, öğrenciler uygulama aşamasında duygularını ifade edebilmişlerdir.
BÖLÜM IV
YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın yürütülmesinde izlenmiş olan yöntem, araştırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması, verilerin analizi olarak açıklanmıştır.
4.1. Araştırmanın Modeli
Bu çalışmada, bilimsel araştırma yöntemi olarak deneysel yöntem kullanılmıştır. Araştırmada deney ve kontrol grupları için hazırlanan ders planı ve uygulamalar araştırmacı tarafından yürütülmüştür. Kontrol grubuna hazırlanan ders planına göre ders işlenmiş ve “Oyunlarımız” konulu bir çalışma yaptırılmıştır. Deney grubuna ise, önce aynı konuya uygun seçilen İbrahim Balaban’ın “Salıncakta Çocuklar” (EK-7) isimli eserinin kopya resmi yaptırılmıştır. Daha sonra, kontrol grubuna uygulanan ders planının aynısı uygulanmış, ardından “Oyunlarımız” konulu bir çalışma yaptırılmıştır. Deney sonunda deney ve kontrol gruplarının yaptıkları “Oyunlarımız” konulu çalışmalar değerlendirme kriterleri doğrultusunda uzmanlar tarafından değerlendirilerek elde edilen bulgular araştırmanın özünü oluşturmuştur.
Çalışmada, kopya yönteminin kriterler doğrultusunda öğrencilerin sanatsal çalışmalarına etkisini ölçmek amaçlı öğrencilerin son yapmış oldukları çalışmalar uzmanlar tarafından değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Bu bakımdan araştırmada öntest uygulanmamış olması nedeniyle sontest kontrol gruplu seçkisiz desen kullanılmıştır. “Sontest kontrol gruplu olarak bilinen bu desende uygulama öncesinde bağımlı değişkene ait ölçümler elde etmek amacıyla öntest yapılmamaktadır” (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz, Demirel, 2010: 203).
Grup İşlem Sontest R D X O1 R K O2
Şekil 1: Sontest Kontrol Gruplu Seçkisiz Desen
D: Deney grubu K: Kontrol grubu
X: Kopya yöntemi (İbrahim Balaban “Salıncakta Çocuklar”) (Ek-7)
O1: Oyunlarımız konulu öğrenci çalışması
O2: Oyunlarımız konulu öğrenci çalışması
R: Random (yansız, seçkisiz)
“Şekilde görüldüğü üzere denekler, seçkisiz seçilen bir gruptan seçkisiz bir şekilde iki gruba ayrılır. Gruplar yine deney ve kontrol grubu olarak seçkisiz bir şekilde belirlenirler. Çalışma becerileri ölçeği gruplara sadece deney sonrasında verilir. Daha sonra grupların deney sonrası ölçümleri karşılaştırılır” (Büyüköztürk ve diğerleri, 2010: 204).
4.2. Evren ve Örneklem
Araştırmanın evrenini Ankara Yenimahalle ilçesine bağlı ilköğretim okulları oluşturmaktadır.
Bu araştırmanın örneklemini ise, Ankara Yenimahalle ilçesine bağlı Batıkent semtinde bulunan Abay İlköğretim Okulundaki 6. Sınıf öğrencilerinden deney ve kontrol grupları olmak üzere toplam 50 öğrenci oluşturmaktadır.
Çalışmada öncelikle denek havuzundan random (yansız, seçkisiz) atama ile iki grup oluşturulmuştur. Oluşturulan bu gruplar yine random yöntemi ile biri deney diğeri kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Araştırmada basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
4.3. Verilerin Toplanması
Veri kaynakları öğrenci çalışmaları olup veri toplama tekniği olarak resim inceleme yöntemi kullanılmıştır. Öğrenciler tarafından oluşturulan resimler 3 uzman tarafından değerlendirilmiştir. Değerlendirme kriterleri uzmanlara sunulan seçenekler arasında araştırma konusuna yönelik belirlenmiştir. Sontest değerlendirme kriterleri uzmanların onayı (Ek-2) alınarak hazırlanmıştır.
Tablo 1: Deney ve Kontrol Grubuna Uygulanan Sontest
Değerlendirme Kriterleri Değerlendirme
Puanı
Kompozisyon’da Özgünlük, Hayal Gücünü Kullanma 5
Biçim Zenginliği, Özgünlüğü, Ayrıntılara Yer Verme 5
Renk Kullanımı (Renk Karışımları, Renk Zenginliği, Özgün Renk Kullanımı)
5
Mekan 5
Hareket-Ritim 5
Çalışmanın Konuya Uygunluğu 5
Çalışmanın Tamamlanması 5
Toplam: 35
Öğrenci resimleri, üç uzman tarafından belirlenen kriterlere göre değerlendirilmiştir. Analizler bu değerlendirmelerin ortalaması alınarak yapılmıştır.
4.4. Verilerin Analizi
Verilerin analizinde uzmanların kriterlere göre öğrenci çalışmalarına verdikleri puanlar tablolaştırılmıştır. Tablolardaki puan setleri üç uzmanın tutarlı puanlarının ortalaması alınarak oluşturulmuştur. Bu veriler her bir kriter için tek tek tablolaştırılmış, kriterlere yönelik frekans ve yüzde hesaplamaları kullanılmıştır. Verilerin analizinde, öğrenci çalışmaları değerlendirme kriterleri doğrultusunda uzmanlar tarafından değerlendirilerek elde edilen verilere parametrik olmayan t-testi Mann-Whitney U uygulanmıştır.
BÖLÜM V