BIBLIOGRAPHY Diplomatic reports
C. Yerel Düzeyde Örgütlenen Kurumlar
7. İletişim Malzemeleri
Ordu karargâhları ile cephedeki birlikler arasındaki irtibatı sağlayan telgraf, telefon ve posta haberleşmesini sağlamak maksadıyla cepheye sevk edilen malzemelerdir. Bunlar şu malzemelerden oluşmaktadır; telefon, telgraf, telgraf koçan demiri, yuvarlak telgraf, telefon makinesi, kablo, matbu evrak, kırtasiye.
Batı Cephesi ’ne Sevk Edilen Malzemenin Miktar ve Sevk Tarihleri
Bağdat demir yolu hattı üzerinden farklı tarihlerde farklı istasyonlar kanalıyla çok sayıda malzeme 1920, 1921 ve 1922 tarihlerinde trenle Batı Cephesi ’ne sevk edilmiştir. Bu malzemelerin ismini, miktarını, çıkış ve varış noktasını ya da taşındığı vagonun numarasını sevk irsaliyesi ve irsaliye kaimesi üzerinden takip etmek mümkündür. Sevk irsaliyeleri ve irsaliye kaimlerinden yola çıkılarak aşağıda bunların bir tablosu sunulmuştur;
69 Pazen sık ve kalın dokunmuş yumuşak bir tür pamuklu bezdir. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C.
3. s. 2280. )
70 Kolan, hayvanların semerini veya eyerini bağlamak için örme ya da kayış bağdır. Semerin hayvanın sırtında sabit durmasını sağlar. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 2, s. 1717.)
71 Kuskun hayvanın kuyruğunun altından geçirilerek eyerine bağlanan kayıştır. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 2. s. 1803. )
72 Travers, demir yolunda rayların yerleştirildiği enine gelecek biçimde yerleştirilmiş demir, ağaç veya betondan tabanlıktır. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 4. s. 2919. )
73 Kangal, ip veya tel ile boru gibi uzun bir malzemenin çevrilip kıvırılarak aldığı daireye benzer şekil ya da halkadır. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 2. s. 1526. )
74 Kalbur, buğday, arpa çavdar gibi tahılların küçüklerini ya da içindeki yabancı maddeleri ayıklamak için kullanılan büyükçe delikli elektir. (bkz. Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C. 2. s. 1497. )
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ İrsaliye
No (Cild-Sıra)
Çıkış/Varış Yeri Malzemenin Adı Ve Miktarı Sevk Tarihi Vagon No
2/284 Mersin/Akşehir 97 Sandık Hastane Malzemesi 19 Temmuz 1922 Mersin/Ulukışla 1000 Sandık Benzin 1 Haziran 1922 2387/11
68/
1103 32/51 Konya/Ulukışla 1 Adet Binek Hayvanı
15 Nefer Asker
15/4 Konya-Ulukışla 1 Sandık Cephane 8 Nisan 1922 Furgon Mühimmat Depo
Müdüriyetinin Levazım
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
(1922) Tarih Ve 2425 Numaralı Muhtırası.
18/35 Konya/Ulukışla 10 Çuval Çamaşır (156 Kg) 3 Sandık Tıbbi İlaç (223 Kg)
16/60 Konya/Ulukışla 14,000 Adet Çanta Düğmesi 6000 Adet Pantolon Düğmesi
2/272 Mersin/Ulukışla 27 Varil İspirto 14 Temmuz
1922
10051 2/259 Mersin/Ulukışla 2 Sandık Kırtasiye Malzemesi 14 Temmuz
1922
2/255 Mersin/Ulukışla 12 Adet Silah Ve 500 Cephane 2 Temmuz 1922
5 30/56 Konya/Ulukışla 193 Kg Sabun
16 Kg Gaz Yağı 30 Haziran
Napalm Ve Tüfek Bombası 24 Haziran 1922
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
Furgon Konya’dan Niğde Hastane Ser Tabipliğinin 23 Şubat Mersin-Ulukışla 47 Adet Telgraf Koçan Sandığı
109 Adet Telgraf Tel Kangalı
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
2/215 Konya-Ulukışla 2 Sandık Kireç Ve Kereste (641 Kg) Mersin-Ulukışla 7 Sandık Dinamit 28 Nisan 1922 1168
2/170 Pozantı-Ulukışla Odun (11,332 Kg) 25 Ocak 1922 432 Pozantı Mahrukat Sevk
2/265 Mersin-Ulukışla 68 Sandık Çamaşır, 3 Balya Battaniye,
Mersin-Ulukışla 1000 Sandık Otomobil Benzini 3 Haziran1922 2387, 1168
Mersin-Ulukışla 7 Sandık Telefon Malzemesi(280 Kg)
5/4 Karaman-Ulukışla 13,770 Kg Buğday 16 Ocak 1922 16068 Karaman Nokta
Kumandanlığının 16.1.
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
Numaralı Muhtırası.
1/39 Mersin-Ulukışla 1 Çuval Telefoncu Edevatı Telefon Makinesi Ve Kablo
18 Nisan 1922 2/226 Mersin-Ulukışla 4 Sandık Matbu Evrak 18 Haziran
1922
6/137 Ulukışla-Konya Muhtelif Cins Silah Ve Kasatura (10,230 Kg)
6/141 Ulukışla/Pozantı Arpa (1300 Kg) Kazan (11 Adet)
6/142 Ulukışla/Konya 75 Adet Dikenli Tel Kangalı 15 Adet Araba
6/142 Ulukışla/Pozantı Askeri Eşya (400 Kg) 19 Haziran 1921
6/145 Ulukışla/Konya Mühimmat (10,000 Kg) 20 Haziran 1921
123 Ulukışla Nokta
Kumandanlığının 20 Haziran 1337 (1921) Tarihli Sevk Muhtırası.
6/146 Ulukışla/Pozantı Arpa (15,360 Kg) Odun (6880 Kg)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
6/150 Ulukışla/Ereğli 78 Adet Lamba 1 Adet Araba
1/5 Konya/Ulukışla 12 Adet Merkep 5 Adet Beygir
Furgon Menzil Mıntıka Müfettişi İdare Heyeti Riyasetinin Musaddak Bir Kıta Muhtıra.
6/153 Ulukışla/Konya 1 Adet Araba Asker
1/75 Konya/Ulukışla Cephane (448 Kg) 8 Ocak 1922 Esliha Ve Mühimmat Depo
Müdüriyetinin
8.1.1338 (1922) Tarihli Muhtırası.
1/48 Konya/Ulukışla Sade Yağ (256 Kg) 5 Ocak 1922 Furgon Konya’dan Levazım Kısım Müdüriyetinin 5.1.1338 (1922) ve 8 Numaralı Muhtırası.
6/160 Ulukışla/Karaman 8 Re’s Deve 3 Temmuz 62/486 Ulukışla Nokta
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
Sevk Muhtırası.
6/161 Ulukışla/Konya 191 Adet Maske
2000 Adet Portatif Kürek
3/176 Ulukışla/Konya 24 Sandık Cephane
1868 Adet İstihkâm Küreği
20 Aralık 1922 Ulukışla Noktadan
Muhtelif Tarih Ve
11/498 Pozantı/Belemedik Buğday (5000 Kg) 16 Kasım 1921 Furgon Adana Mıntıkası Kumandanlığı Levazım Riyasetinden Musaddak Belemedik Hastanesinin 16.11.1337(1921) Tarih
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Ulukışla/Yenice 20 Adet Beygir 10 Temmuz
1922
7/414 Ulukışla/Konya Arpa, Çavdar, Fasulye, Buğday
3/247 Ulukışla/Konya 70 Re’s Beygir 11 Re’s Deve
5/238 Ulukışla/Konya 1 Adet Otomobil (5000 Kg)
11 Mayıs 1922 Ulukışla Nokta
Kumandanlığının 9.5.
1338 (1922) Tarih Ve 1567 Numaralı Sevk Muhtırası.
Yenice/Ulukışla 100 Kg Röntgen Cihazı 17 Kasım 1922 Furgon Yenice/Ulukışla 85 Kg Röntgen
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
4/98 Pozantı/Konya 120 Adet Boş Teneke
300 Adet Boş Çuval
4/104 Pozantı/Belemedik Kavurma (2268 Kg) Dakik (un) (2720 Kg)
4/106 Pozantı/Hacıkırı 2 Adet Kazan 1 Adet Tava
3/20 Ulukışla/Konya Dikenli Tel (3000 Kg) 17 Şubat 1921 315038 Müdafaa-i Milliye Riyaseti Depo Müdüriyetinden Musaddak 17 Şubat 1337 (1921) Tarih Ve Bila Numaralı Sevk Muhtırası.
6/537 Ulukışla/Pozantı 24 Adet Semer (200 Kg)
8 Ekim 1922 Ulukışla Nokta
Kumandanlığının 8.10.
1338 (1922) Tarih Ve
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Ulukışla/Konya 5 Çuval İngiliz Tuzu (635 Kg) 1 Bidon Alkol(172 Kg)
3(Sıra No) Ulukışla/Konya 250 Adet Kereste 3 Ocak 1922 Ulukışla Nokta
Kumandanlığının 2.1.
(Sıra No) Ulukışla/Konya 197 Adet Koyun Derisi 19 Adet Keçi Derisi
Konya-Ulukışla 20 Çuval Sumak (416 Kg) 17 Çuval Palamut (1220 Kg)
23 Mayıs 1922 3081 Menzil Levazım Riyasetinin 23.5.
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
3/177 Ereğli/Ulukışla Buğday (14,700 Kg) Konya’dan Garbi Anadolu
Menzil Müfettişliği Erkan-I Harbiye Riyasetinin 20 Mayıs 1338 (1922) Tarih Ve 874 Numaralı Telgrafı.
4/386 Karapınar/Ulukışla Odun (8680 Kg) 11 Nisan 1922 1240 Konya Menzil Levazım Riyasetinin 11 Nisan 1338
5 Haziran 1922 1668 Ulukışla Hastanesine Ait Ilgın Hastanesi Ser 34/72 Konya/Ulukışla 3 Sandık Benzin
(96 Kg)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Tablo 2. Farklı Tarihlerde Bağdat demir yolu hattı Üzerindeki İstasyonlarda Geçekleşen Askeri Sevkiyat.
Sevk edilen malzemeler arasında yer alan gres yağı, cephede kullanılan otomobil ve yaylı araç gibi vasıtaların sürtünmeden kaynaklanan aşınma ve yıpranmasını en aza indirmekteydi. Neme karşı koruyucu bir özelliğe sahip bulunduğu için araçların metal kısımlarında paslanmayı yavaşlatarak bunların kullanım süresini uzatmaktaydı. Vakum yağı ise vakum isimli araçta kullanılan bir malzemeydi. Bu araç sanayide özellikle gıda ürünlerinin raf ömrünü uzatmak amacıyla paket içindeki havayı almak için kullanılmaktadır. Bu araç gıda sanayinin dışında hastanelerde çoğunlukla yoğun bakım odalarında, acil servis ve ünitelerinde ya da ameliyathanelerde de kullanılmaktadır.
Hastanın rahat nefes almasını sağlayan acil müdahalelerde ya da hastanın bazı yabancı maddelerin soluması, bir kişi bilinçsiz olduğunda veya genel anestezinin etkisi altında kusma, kan, mukus veya parçacığın çekilmesi gerektiren işlemlerde vakum tekniği ve aracına ihtiyaç duyulmaktadır. Sevkiyata konu olan kükürt malzemesi ise mikrop öldürücü ve dezenfektan maddesi olarak yine hastanelerde kullanılmaktadır. Çam kabuğu çam ağacının dış gövdesinden elde edilmektedir. Deri sanayinde kullanım sahası olmakla birlikte Batı cephesinde daha çok soba ya da ateşi tutuşturmak için yani ısınma amacıyla kullanılmaktadır. Odun da ısınma ihtiyacını karşılamak maksadıyla cepheye sevk edilmekteydi. Ancak trenlerin hareketi için kullanılan ana maddeyi de bu dönemde odun oluşturmaktaydı. Çifte Han’da bir tane oduncu müfrezesi kumandanlığı bulunmaktaydı. Bu müfreze yakacak için odun temin etmenin dışında balta sapı olarak kullanılmak için de odun temin etmekteydi75. Palamut ise mikrop ve bakterilerin yok
75 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. Telgraf No:90, Tarih, 21 Ekim 1337 (1921) 1 Beygir,
5 Haziran 1922 Furgon Menzil Levazım Riyasetinin 5 Haziran1338
11/70 Konya/Ulukışla Tabak Boru (60 Kg) 26 Mart 1922 Furgon (Konya’dan Ulukışla Hastanesine)
11/60 Konya/Ulukışla Yapağı (250 Kg) 26 Mart 1922 Furgon (Konya’dan Ulukışla Hastanesine)
8/40 Konya/Ulukışla 2 Denk Halinde 40 Eski Çuval 7 Mart 1922
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
sevkiyatların 9 Ocak 1922, 9 Mart 1922, 2 Mayıs 1922, 10 Mayıs 1922, 15 Haziran 1922, 21 Haziran1922 ve 25 Haziran 1922 tarihlerinde gerçekleştiği görülmektedir. Bu tarihler 26 Ağustos 1922’de başlayacak olan Büyük Taarruz’un öncesine rastlamaktadır ki Türk ordusunun donanım ve asker sayısı olarak Büyük taarruza hazırlık yaptığını göstermektedir. Bu durum Mustafa Kemal Paşa’nın Mart 1922’de TBMM de söylemiş olduğu; “…Ordumuzun kararı saldırıdır. Ama bu saldırıyı erteliyoruz. Sebebi, hazırlığımızı iyice tamamlamak için biraz daha zaman gerekmektedir. Yarım hazırlıkla, yarım tedbirle yapılacak saldırı, hiç saldırmamaktan çok daha kötüdür…77.” sözüyle uyumlu bir durumdur. Nitekim Bağdat demir yolu hattı’ndan ve diğer kanallardan gelen yardımlar vasıtasıyla Türk ordusunun asker ve mühimmat eksiği büyük ölçüde kapatılmış ve Büyük Taarruz öncesi Yunan ve Türk ordusunun insan ve tüfek gücü aşağı yukarı birbirine denk hale gelmişti78.
Askeri tedavi maksadıyla sevk edilen malzemelerden olan röntgen cihazının varlığı kayda değerdir. Niğde’de bulunan askeri hastaneye sevk edildiği anlaşılan bu cihaz, 1895 yılında Alman asıllı Wilhelm Conrad Röntgen tarafından x ışınının varlığını keşfetmesiyle ortaya çıkmıştır. 1922 yılında Niğde asker hastanesinde kullanılmaya başlanması yaklaşık 25-30 yıl sonra bu yeniliğin Türkiye’de kendisine yer bulduğunu göstermektedir. Yeniliğe uyum sağlamada geçen bu süre, o zamanın iletişim ve ulaşım koşullarında çok fazla bir süre değildir. Bu durum, Milli Mücadele döneminin en elverişsiz koşullarında bile TBMM tarafından Türk askerine sağlanan sağlık hizmetinin kalitesini göstermesi açısından da dikkat çekicidir.
Farklı istasyonlarla cephe bölgesine sevk edilen malzemenin genel miktar ve ağırlığı göz önünde bulundurularak onların birim düzeyinde ağırlığını tespit etmek mümkündür. Bu ise sevk edilen malzemelerin taşınması ve kullanımı konusunda fikir verici olacaktır.
Yukarıda verilmiş olan tablodan yola çıkılarak aşağıda cephe bölgesine sevk edilen farklı türden malzemelerin birim ağırlıkları verilmiştir;
Malzeme İsmi Kilogram Cinsinden Ağırlığı
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
1 Adet Sedye 11, 5 Kg
Tablo 3. Birim Olarak Sevkiyat Malzemelerinin Ağırlığı.
Tablodaki rakamlara küsuratları dâhil değildir. Tablodan anlaşıldığı kadarıyla yiyecek malzemelerini taşıyan şeker, pirinç ve bulgur gibi çuvallar hacim olarak günümüz ölçüleriyle kıyaslandığında epey büyük çuvallardır. Bir çuval şekerin ağırlığı bir kağnı arabasının ağırlığının 1/3’den daha fazladır. Çeşitli madeni yağları taşıyan fıçılar ise çuvallardan daha fazla malzeme taşımaktadır. Öyle ki bir fıçı benzin (368 kg) bir kağnı arabasından (320 kg) daha fazla ağırlık tutmaktadır. 2 tekerlekli ve hayvanların çektiği kağnı arabalarının kendi ağırlıkları olan 320 kg. ağırlığa ilave olarak silah ve mühimmat ağırlığı da eklendiğinde bu ağırlık muhtemelen yarım tonun üzerine çıkmaktaydı. Bu ise cepheye ülkenin farklı noktalarında farklı nakliye kolları vasıtasıyla kağnı taşıyan Anadolu insanının bağımsızlık için ne kadar ağır bedeller ödemek zorunda olduğunu göstermektedir.
Askeri Sevkiyatta Sorunlar
Bağdat demir yolu hattı üzerinden Batı Cephesi ’ne gerçekleşen askeri sevkiyatta gerek işleyiş usulünden kaynaklansın gerekse de personelden kaynaklansın zaman zaman sorunlar yaşanmıştır. Bu sorunlar Menzil Müfettişliği tarafından tespit edilerek gerekli tedbirlerin alınması sağlanmak suretiyle çözüme kavuşturulmaya çalışılmıştır.
Usul yönünden karşılaşılan sorunların başında, sevkiyat trenlerinin çıktığı istasyonlarda irsaliye belgesi düzenlenmesinde yaşanan aksaklıklar gelmekteydi. Bu ise yola çıkarılan malzemelerin hangi makama ait olduğu konusunda karışıklığa neden olarak gecikmelere yol açmaktaydı. Ayrıca varış noktasından gönderilen teslim mazbatalarının irsaliyelere işlenmemesi nakliye ücretinin hesaplanmasında soruna sebep olmaktaydı. Garbi Anadolu Menzil Muhasip Mesullüğü bu durumda trenin hareket istasyonundaki memurlardan irsaliye kaimesinin arkasına teslim mazbatasının tarih ve numarasının yazılmasını ve malzemenin irsaliye kaimesinde hangi makama hangi tarihte gönderildiğinin belirtilmesini emretmişti79.
Personel kaynaklı sorunlar arasında personelin birbiri arasında yaşamış olduğu anlaşmazlıklar yer almaktaydı. Örneğin Ereğli’de istasyon kumandanı olan Abdülkadir Efendi başka bir personel olan Ali Ferit Efendi’yi darp ettiği için Akşehir Bidayet Ceza Mahkemesi’nde yargılanmış bu ise Ereğli istasyonunun yönetiminde boşluk oluşmasına sebep olmuştu80. Bazen ise personelin işine gerekli özeni göstermemesi sevkiyatta gecikmeye neden olmaktaydı. Bağdat demir yolu hattında çalışan memurların erzak vagonlarını rastgele terk etmesi bu vagonlarda 2-3 günlük gecikmeye neden olmaktaydı.
22.12.1920 tarihinde Bilecik’e gönderilen sabun ve erzakın zamanında mahalline ulaşmadığı anlaşılınca 14. Fırka Kumandanı Mehmet, Pozantı İstasyon Kumandanlığına bir telgraf çekerek bu durumun şirket çalışanlarının ihmalinden kaynaklandığını belirttikten sonra bu tür durumlara sebebiyet verilmemesini istemişti81. Bazen demir
79 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. Garbi Anadolu Menzil Muhasibliği’nin 19.5.1338 (1922) tarih ve 1063 numaralı emirname sureti.
80 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. Akşehir Bidayet Ceza Mahkemesinin 27 Mart 1338 (1922) tarih ve 43 numaralı emrinin sureti.
81 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. 24. 12. 1336 (1920) tarih ve 24 numaralı emir.
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
neden olmaktaydı. Bu sorunu aşmak için istasyon kumandanları Umumi Askeri Hat Komiserleri tarafından gerekli tedbiri almaları konusunda uyarılmıştı82.
Bazen de bazı istasyon kumandanları sorunun konusu olabilmekteydi. Onların askeri görevlerini bir tarafa bırakarak istasyonun uzmanlık gerektiren kurallarına müdahale etmesi şikâyetlere sebep olmaktaydı. Anadolu Osmanlı Demiryolları Müdüriyet-i Umumiyesi bu konuda aynı şikâyetlerin devam etmesi halinde ilgili kumandanlar hakkında kanuni takibatın başlatılacağı konusunda istasyonların kumandanlarını uyarmıştı83.
Sonuç
Türk milletinin, Mustafa Kemal Paşa liderliğinde işgalcilere karşı vermiş olduğu Millî Mücadele, işçisinden memuruna köylüsünden şehirlisine kadar bütün bir milletin ortak mücadelesidir. Bu mücadele netice olarak katlanılan sayısız zorluğun, yapılan benzersiz fedakârlığın ve çekilen sonsuz çilenin sonucudur. Bu mücadelenin zafere ulaşmasında emek veren kişilerin başında demir yolu çalışanları gelmektedir. Onlar kendilerine düşen sorumluluğu layıkıyla yerine getirerek Türk tarihinde ve milletimizin gönlündeki yerlerini almıştır.
Batı Cephesi’nin ikmal ve iaşesinde gösterilen başarı teşkilatçılık alanında yeni kurulan Türk devletinin başarısını da göstermektedir. Ülkesel, bölgesel ve yerel düzeyde hızlı bir şekilde meydana getirilen kurum ve kuruluşlar askeri sevkiyatın düzenli ve güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamıştır. Bu tarz başarılı bir teşkilatlanmanın bir benzerine örneğin Balkan savaşlarında tesadüf etmek mümkün değildir. Bu durum aynı zamanda Türk subayların en önemli vasıflarından birisi olan teşkilatçılık vasfına bir örnek teşkil eder.
Bağdat demir yolu hattı olarak hizmet veren ve Mersin’den başlayıp Afyon’a kadar ana ve ara hatlarla hizmet veren demir yolu hattı hem Batı Cephesi’ni hem de Batı Cephesi’nin gerisini besleyen hatların en önemlisidir. Bu hat vasıtasıyla askeri mühimmat, yiyecek malzemeleri, giyecek malzemeleri ve sağlık araç ve gereçleri sürekli olarak istasyonlar vasıtasıyla cepheye sevk edilmiştir. Böylece cephedeki ordunun donatımı, ikmal ve iaşesi ile sağlık hizmetleri başarılı bir şekilde yerine getirilmiştir. Bu tecrübe ışığında demir yolunun ülke savunması açısından önemi bir daha ortaya çıkmıştır. Demir yolu meselesi eski dönemlerde ne kadar milli güvenlik meselesi ise günümüzde de aynı şekilde milli güvenlik meselesidir. Bu sebeple gereken önem verilmelidir.
Millî Mücadele döneminde demir yolu teşkilatının yerine getirmiş olduğu görevler daha sonraki demir yolu teşkilatının yol haritası ve tarihi arka planını teşkil etmiştir. Elde edilen tecrübe ve alınan dersler cumhuriyet döneminde izlenecek olan demir yolu politikasının temeli oluşturmuştur. Bu istikamette yeni demir yolu hatları inşa edilmiş, demir yolu şirketleri millileştirilmiş ve yeni bir yapılanma yoluna gidilmiştir. Bu uygulama ise günümüzdeki demir yolu politikaları için devlet adamlarına karar vermede bir kaynak noktası teşkil etmiştir.
82 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. Ulukışla istasyon kumandanlığına 2. 3.1337 (1921) tarihinde gönderilen 117 numaralı emir yazısı.
83 Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA), bkz. Konya Hat komiserliğinden Ulukışla İstasyon Kumandanlığına gönderilen 10.5.1337 (1921) tarih ve 256 numaralı emir yazısı.
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
a. Arşiv Belgeleri
1. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA) Meclisi Vükela Mazbataları (MV): 207 2. Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA)
İrsaliye Kaimeleri: 1/27, 1/39, 1/57, 1/75, 1/48, 1/88, 2/47, 2/127, /2/162, 2/167, 2/170, 2/272, 2/182, 2/192, 2/194, 2/197, 2/200, 2/204, 2/218, 2/215, 2/265, 2/234, 2/254, 2/255, 2/259, 3/8, 3/14, 3/18, 3/20, 3/38, 3/174, 3/175, 3/176, 3/220, 3/242, 3/329, 3/359, 4/4, 4/45, 4/98, 4/104, 4/106, 4/141, 4/160, 4/201, 4/207, 4/215, 4/386, 5/4, 5/11, 5/40, 5/14, 5/6, 1/83, 5/16, 5/238, 5/332, 5/327, 5/430, 5/527, 6/74, 6/138, 6/139, 6/140, 6/141, 6/142, 6/144, 6/145, 6/146, 6/147, 6/148, 6/149, 6/150, 6/151, 6/152, 6/153, 6/154, 6/155, 6/156, 6/158, 6/159, 6/160, 6/161, 6/342, 6/344, 6/348, 6/537, 6/538, 6/539, 7/29, 7/79, 7/80, 7/414, 8/4, 8/75, 8/87, 9/386, 9/387, 9/388, 9/553, 9/555, 11/67, 11/70, 11/497, 11/498, 11/501, 14/54, 14/70, 14/74, 14/79, 15/4, 15/5, 15/38, 16/2, 18/19, 16/53, 16/54, 16/60, 16/78, 17/79, 18/50, 18/68, 18/71, 19/74, 19/6, 18/35, 31, 23/6, 23/32, 23/49, 25/24, 25/57, 29/55, 29/66, 29/85, 29/84, 30/12, 30/22, 30/23, 30/45, 30/56, 31/14, 31/37, 31/85, 32/11, 32/12, 32/14, 32/27, 32/36, 32/51, 32/54, 33/14, 33/33, 34/12, 34/14, 34/72, 34/89, 34/98, 36/63, 37/11, 38/52, 41/44, 96/8, 213/32.
b. Araştırma ve İnceleme Eserler
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Alfa Yayınları, 34. Basım, İstanbul, 2015.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi, (1900-1960), İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügât, 25. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara, 2008.
ENGİN, Vahdettin, “Osmanlı Devleti’nin Demir yolu Siyaseti”, Türkler, C. 14., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
EVSİLE, Mehmet, Savaşında Askeri Nakliye Hizmetleri, Türkler, Cilt 16, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
KOMİSYON, Örnekleriyle Türkçe Sözlük, C.2 ve 3. , Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 2967, İstanbul, 2004.
KURTOĞLU, Ramazan., Türkiye Ekonomisi ( 1830-2010 ), Sinemis Yayınları, Ankara, 2012.
MENZİL Hidematı Nizamnamesi, Matbaa-i Askeriye, Süleymaniye, (Rumi 1327).
TBMM. Gizli Celse Zabıtları, C. 2, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Sanem Matbaası, Ankara, 1985.
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Ekler
Ek 1. 10 Mart 1921 Tarihinde Ulukışla-Belemedik Hattında Çalışan İşçilerin İsim Ve Doğum Tarihleri.
(Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Ek 2. 10 Mart 1921 Tarihinde Ulukışla-Belemedik Hattında Çalışan İşçilerin Askerlik Şubeleri. (Kaynak:
Pozantı Tren İstasyonu Arşivi (PZTİA)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
EK 3. İki İrsaliye Kaimesi Örneği. Birinci Resimde İrsaliye Kaimesinin Kupon Kısmı Yer Almaktayken İkinci Resimde Makbuz Senedi Üzerine “İşbu İrsaliye Kaimesi Evrakına Rapten İrsal Olunmuştur” Notu Düşülmüştür. (Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi PZTİA )
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Ek 4. Bağdat Demir Yolu Hattında Milli Mücadele Döneminde Kullanılmış İki Sevk İrsaliyesi Örneği.
(Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi PZTİA)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
Ek 5. Milli Mücadele Döneminde Bağdat Demir Yolu Hattında Kullanılan Resmi Belgelerden Olan Sevk Muhtıralarından İki Örnek. (Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi PZTİA )
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ (ETA JOURNAL)
INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATION AND HISTORY RESEARCH Yıl: 2, Sayı: 3, Ocak 2020, s. 63-107.
Ek 6. Milli Mücadele Döneminde Bağdat Demir Yolu Hattında Kullanılan İki Makbuz Senedi Örneği.
(Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi PZTİA)
ULUSLARARASI EĞİTİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI DERGİSİ Ek 7. İki Sülüs Ücret İlmühaberi Örneği. (Kaynak: Pozantı Tren İstasyonu Arşivi PZTİA)
Dursun AYAN
TIP TARİHİNDE EL YIKAMAYA İLİŞKİN BİR NOT ANNELERİN KURTARICISI Dr. SEMMELWEIS
ÖZET
Bu çalışma, Dr. Semmelweis’in Viyana Allgemeines Krankenhaus Doğum Hastanesinde Kadın Hastalıkları Uzmanlığı ve oradaki loğusa humması için yaptığı gözlemler ve önerileriyle ilgili yaşam öyküsünü vermeyi, ayrıca tıp tarihi ve sosyolojisi açısından bazı notlar eklemeyi amaçlamıştır. Macar kadın doğum uzmanı Ignac Philipp Semmelweis, kadın doğumuna olan katkısıyla ve ayrıca hayatının son döneminde çok dramatik olaylarla tıp tarihinin ilgi çekici bir kişisiydi.
1818'de Buda'da Almanca konuşan bir ailenin çocuğu olarak doğdu ve Macar lise programında eğitim gördü ve Viyana'daki tıp fakültesine katıldı. Tıp doktoru olarak Semmelweis, Viyana'daki Allgemeines Krankenhaus'a birinci asistan olarak atandı. O zamanlar, çocuk yatağı ateşinden kaynaklanan anne ölümleri salgın boyutlara ulaşmıştı. Semmelweis, bir buçuk yıl içinde, klinik ve ölüm sonrası gözlemler ve epidemiyolojik araştırmalar yoluyla, Viyana'daki Allgemeines Krankenhaus'ta puerperal sepsisin (lohusa humması) bulaşma şeklini ilk belirleyen kişi oldu O zamanlar, çocuk yatağı ateşinden kaynaklanan anne ölümleri salgın oranlara ulaşmıştı. Semmelweis, bir buçuk yıl içinde, klinik ve ölüm sonrası gözlemler ve epidemiyolojik araştırmalar yoluyla sorunun nedenini belirledi ve önlenmesi için başarılı bir strateji başlattı.
Semmelweis'in sosyoloji için önemli olan yazıları ve sesi, günümüze kadar dünyadaki büyük ölçekli insan grupları için sinematografi ve drama metinlerinden de yansıdı. Bu makale, Semmelweis'in annelerin kalbindeki etkilerini vurgulamaya çalışmaktadır. Bu kısa makalenin, Türkiye'de tıp tarihi bağlamında Hungaroloji çalışmaları için küçük bir not olarak değerlendirilmesinden memnuniyet
Semmelweis'in sosyoloji için önemli olan yazıları ve sesi, günümüze kadar dünyadaki büyük ölçekli insan grupları için sinematografi ve drama metinlerinden de yansıdı. Bu makale, Semmelweis'in annelerin kalbindeki etkilerini vurgulamaya çalışmaktadır. Bu kısa makalenin, Türkiye'de tıp tarihi bağlamında Hungaroloji çalışmaları için küçük bir not olarak değerlendirilmesinden memnuniyet