İkinici Kategoride Geçen Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Bu kategorideki rivayetler Hz. Peygamber’in, ümmetinin acziyetini ön plana çıkardığını ve onun için Cibrîl (a.s.)’den kolaylık istediğini ifade eden rivayetlerdir. Bu rivayetleri de iki açıdan ele almaya çalışacağız: 1- Sened Açısından; 2- Muhtevâ Açısından

III.II.I. Sened Açısından

Bu kategoride de ele aldığımız dört rivayet, sened açısından hiçbir sıkıntısı olmayan sahih rivayetlerdir. Çünkü rivayetlerin senedinde geçen ravilerin tamamı bir ravide aranan şartlar bakımından güvenilir ravilerdir. Sened zincirinde de herhangi bir kopukluk veya bir rivayetin sıhhatını zedeleyen bir husus da söz konusu değildir. Rivayetlerin senedinde tekrarlar hariç toplam sekiz ravi geçmektedir ve tamamı alimlerin kanaatlerine göre güvenilir ve sağlamdır.

III.II.II. Muhtevâ Açısından

Bu kategorideki rivayetler muhteva açısından herhangi bir sorunu olmayan rivayetlerdir. Çünkü ne akla ve mantığa aykırı, ne de çelişki nitelikte olan herhangi bir ifade yer almamaktadır. Bu rivayetlerin sayısı fazla değildir. Sadece Übeyy b. Ka’b ve Huzeyfe’den ikişer rivayet nakledilmiştir ve tamamı da Zirr b. Hübeyş kanalıyla bize ulaşmıştır. Dört rivayetlerin tamamı muhteva olarak aynıdır. Her bir rivayette ümmetin acziyeti dikkate alınmış ve onun için Kur’an okuma konusunda kolaylık istenmiştir. Fakat üç rivayette Hz. Peygamber (a.s.)’in Cibrîl (a.s.) ile karşılaştığı yerin ismi Ahcâru’l-Murâ diye açıkça belirlenmiş iken; bir rivayette ise herhangi özel bir yerden bahsedilmemiştir. Aynı şekilde bir rivayette Cibrîl (a.s.), Kur’an’ı yedi harf üzere okusun dediği halde, geride kalan üç rivayette Kur’an’ın yedi harf üzere indirildiğini söylemiştir.

77

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

HERHANGİ BİR OLAY VEYA SEBEPTEN BAHSETMEDEN

DOĞRUDAN YEDİ HARFTEN BAHSSEDEN RİVAYETLER

78

HERHANGİ BİR OLAY VEYA SEBEPTEN BAHSETMEDEN

DOĞRUDAN YEDİ HARFTEN BAHSSEDEN RİVAYETLER

Birinci bölümde yedi harfin ortaya çıkmasının sebebini, ikinci bölümde yedi harf ruhsatının sebebini ele almaya çalıştık, bu bölümde ise, kısa rivayetler ve herhangi bir vakıa ve ya başka konuya temas etmeden doğrudan Kur’an’ın yedi harf üzere indirildiğinden bahseden rivayetleri ele alacağız. Bu rivayetler arasında fazla farklılık söz konusu olmadığı yanında, genel olarak senedi sağlam, muhtevası akla ve mantığa aykırı değildir

I. Ümmü Eyyûb’un Rivayetleri -1 ،ﺔﻨﯿﯿﻋ ﻦﺑ نﺎﯿﻔﺳ ﺎﻨﺛﺪﺣ ﻻﺎﻗ ،ّﻲﻓﺪﺼﻟا ﻰﻠﻋﻷا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺲﻧﻮﯾو ،ﻲﻄﺳاﻮﻟا ﺪﻠﺨﻣ ﻲﺑأ ﻦﺑ ﷲا ﺪﺒﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻨﺛﺪﺣ هﻮﺑأ هﺮﺒﺧأ ،ﷲا ﺪﯿﺒﻋ ﻦﻋ : بﻮﯾأ مأ نأ لﺎﻗ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا نأ ﮫﺗﺮﺒﺧأ : َتأﺮﻗ ﺎﮭﱠﯾأ ،فﺮﺣأ ﺔﻌﺒﺳ ﻰﻠﻋ نآﺮﻘﻟا لﺰﻧأ َﺖْﺒﺻأ . Muhammed b. Abdullah b. Ebu Mahled el-Vâsıtî ve Yunus b. Abdila‘lâ es-Sadefi304 > Süfyan b. Uyeyne > Übeydullah > Baba’sından şöyle rivayet etmişler:

“Hz. Peygamber Ümmü Eyyûb’e:

-Kur’an yedi harf üzere indirilmiştir, o yedi harften hangisini okursan doğru okumuş olursun, demiştir”.305

Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları Süfyân b. Uyeyne

Süfyân b. Uyeyne b. Ebî İmrân; Meymûn el-Hilalî, Ebu Muhammed el-Kufî, el-Mekkî, h. 107 yılında dünyaya gelmiş ve 198 yılında Mekke’de vefat etmiştir. Süfyân b. Uyeyne sekizinci

tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in ortalarındandır.Übeydullah b. Ebî Yezîd el-Mekkî’den hadis

rivayet etmiştir. Senedde geçen Yunus b. Abdila‘lâ es-Sadefî öğencilerindendir ve kendisinden

hadis rivayet etmiştir.306 Ayırca rivayetleri, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn

Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir, hafız, imam ve hüccet bir ravidir, fakat son zamanlarda hafızası bozulmuştur. Her ne kadar bazen tedlise başvurmuş ise de yine güvenilir ravilerdendir ve ‘Amr b. Dinâr’dan naklettiği hadislerde ravilerin en doğru olanıdır.307

304

Yunus b. Abdila‘lâ Es-Sadefî’nin hayatı birinci bölümün altıncı rivayetinde ele alındı.

305

Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 14.

306

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 177-197.

307

79

Übeydullah

Übeydullah b. Ebî Yezîd el-Mekkî, h. 126 yılında seksen yaşındayken vefat etmiştir.308 Übeydullah dördüncü tabakadan olup Tâbiîn’in ortalarından sayılmaktadır. Babası Ebu Yezîd el-Mekkî’den hadis rivayet etmiştir. Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu

Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilirdir.309

Ebu Yezîd el-Mekkî

Ebu Yezîd el-Mekkî (Übeydullah’ın babası) ikinci tabakadan olup Tâbiîn’in

büyüklerindendir.310 Ümmü Eyyûb’tan hadis rivayet etmiştir. Kendisinden nakledilen

rivayetler, Ebu Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir bir ravidir. Sahabî diyenler de vardır.311

Ümmü Eyyûb

Ümmü Eyyûb bnt. Kays b. Sa‘d b. Kays el-Ensâriyye el-Hazraciyye (ebu Eyyûb el- Ensârî’nin eşidir) birinci tabakadan olup sahâbiyyedir. Kendisinden nakledilen rivayetler,

Tirmizî, ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır.312

-2 لﺎﻗ ،نﺎﻤﯿﻠﺳ ﻦﺑ ﻊﯿﺑﺮﻟا ﻲﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ،ﻰﺳﻮﻣ ﻦﺑ ﺪﺳأ ﺎﻨﺛﺪﺣ : ،ﮫﯿﺑأ ﻦﻋ ،ﺪﯾﺰﯾ ﻲﺑأ ﻦﺑ ﷲا ﺪﯿﺒﻋ ﻦﻋ ،نﺎﯿﻔﺳ ﺎﻨﺛﺪﺣ هَﻮﺤﻧ ﺮﻛﺬﻓ ،ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﻦﻋ ثﺪﺤﺗ بﻮﯾأ مأ ﻊﻤﺳ ﮫﻧأ - ﺪﻠﺨﻣ ﻲﺑأ ﻦﺑا ﺚﯾﺪﺣ ﻮﺤﻧ ﻲﻨﻌﯾ .

Er-Rebî‘ b. Süleyman > Esad b. Musa > Süfyan313 > Übeydullah b. Ebî Yezîd > Babası >Ümmü Eyyûb’ün Hz Peygamber’den hadis naklederken, bir önceki hadisin benzerini zikrettiğini duymuştur. Yani ibn Ebî Mehled’in rivayeti”.314

Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları Rabî‘ b. Süleyman

Rabî‘ b. Süleyman b. Dâvûd el-Ceyzî, el-Mısrî onbirinci tabakadan olup Etba’u’t- Tâbiîn’in öğrencilerinin ortalarındandır. H. 256 yılında vefat etmiştir. Esad b. Musa’nın

öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet etmiştir.315 Kendisinden Ebu Dâvûd ve Nesâî hadis

rivayet etmişlerdir. Güvenilir bir ravidir.316

308

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 178-179.

309

İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VII, 56-57.

310

İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, XII, 280-281.

311

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXIV, 410-411.

312

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXV, 331-332.

313

Süfyân’dan sonraki raviler bu bölümün birinci rivayetinde geçti.

314

Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 15.

315

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, IX, 86-87.

316

80

Esad b. Musa

Esad b. Musa b. İbrahim b. Velîd b. Abdilmelik b. Mervan b. Hakem el-Kureşî el-Ümevî el-Mısrî, h. 132 yılında Mısır veya Basra’da dünyaya gelmiş ve 212 yılında vefat etmiştir.317 Esad b. Musa dokuzuncu tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in küçüklerindendir. Süfyan b. Uyeyne’nin öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet etmiştir. Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, (talik olarak) Ebu Dâvûd ve Nesâî’nin eserlerinde yer almaktadır. Sadûk olan garib bir ravi olduğunu diyenler yanında, güvenilirdir fakat keşke tasnif etmeseydi, bu onun için daha iyiydi, diyenler de vardır.318

-3 لﺎﻗ ،ﻊﯿﺑﺮﻟا ﺎﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ،ﺪﺳأ ﺎﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ،نﺎﻤﺴﻟا ﻊﯿﺑﺮﻟا ﻮﺑأ ﺎﻨﺛﺪﺣ : ﺒُﻋ ﻲﻨﺛﺪﺣ ﻦﻋ ،ﮫﯿﺑأ ﻦﻋ ،ﺪﯾﺰﯾ ﻲﺑأ ﻦﺑ ﷲا ﺪﯿ لﻮﻘﯾ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﻲﺒﻨﻟا ﺖﻌﻤﺳ ﺎﮭﻧأ ،بﻮﯾأ مأ : َﺖﺒﺻأ َتأﺮﻗ ﺎﻤﻓ ،فﺮﺣأ ﺔﻌﺒﺳ ﻰﻠﻋ نآﺮﻘﻟا لﺰﻧ .

Rebî‘ > Esad > Ebu’r-Rabî‘ es-Semmân > Übeydullah b. ebî Yezîd > Babası > Ümmü Eyyûb’den şöyle rivayet etmiştir:

“Hz. Peygamber’in şöyle dediğini duydum:

-Kur’an yedi harf üzere indirilmiştir, o yedi harften hangisini okursan doğru okumuş olursun”.319

Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları

Esad b. Musa ve Rebî‘ bu bölümün ikinci, diğer raviler birinci rivayetinde ele alındılar.

Ebu-r-Rabî‘ es-Semmân

Eş‘as b. Sa‘îd el-Basrî, Ebu-r-Rabî‘ es-Semmân, altıncı tabakadan olup Tâbiîn’in küçüklerinin çağdaşıdır. Ebu-r-Rabî‘’nin hocaları arasında Übeydullah b. ebî Yezîd yer almamaktadır. Senedde Geçen Esad b. Musa öğrencilerindendir ve kendisinden hadis rivayet etmiştir.320 Ayrıca rivayetleri, Tirmizî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Metrûk bir ravidir. Zayıf diyenler de vardır.321

317

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 512-514.

318

İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, I, 260.

319

Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 15.

320

Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 261-264.

321

81