-6 ﮫﺑ ﺎﻨﺛﺪﺣ لﺎﻗ ،ﻢﻠﺳأ ﻦﺑ دﻼﺧ : لﺎﻗ ،ﺔﻤﻠﺳ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،مزﺎﺣ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،ضﺎﯿﻋ ﻦﺑ ﺲﻧأ ﺎﻨﺛﺪﺣ - : ﻲﺑأ ﻦﻋ ﻻإ ﮫﻤﻠﻋأ ﻻ ةﺮﯾﺮھ - : لﺎﻗ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نأ : ٌﺮﻔﻛ نآﺮﻘﻟا ﻲﻓ ُءاﺮِﻤﻟﺎﻓ ،فﺮﺣأ ﺔﻌﺒﺳ ﻰﻠﻋ ُنآﺮﻘﻟا لﺰﻧأ - تاﺮﻣ ثﻼﺛ - ﺎﻤﻓ ﻟﺎﻋ ﻰﻟإ هوﱡدﺮﻓ ﮫﻨﻣ ﻢﺘﻠﮭﺟ ﺎﻣو ،ﮫﺑ اﻮﻠﻤﻋﺎﻓ ﮫﻨﻣ ﻢﺘﻓْﺮﻋ ﮫﻤ .
Hellâd b. Eslem > Enes b. Ayyâz > Ebu Hâzim > Ebu Seleme’den şöyle rivayet etmiştir: -Sadece Ebu Hüreyre’den öğrendim demiş-
“Allah’ın Rasûlü; Kur’an yedi harf üzere indirilmiştir ve onun hakkında (gereksiz; bu Kur’an’dan mıdır, yoksa değil midir diye) tartışmak küfürdür, (bunu üç kez tekrarladı). Kur’an’dan ne bilirseniz onunla amel edininiz, bilmediğiniz şeyi (meseleyi) onu bilen kişiye sorunuz, buyurdu.”330
Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları Hallâd b. Eslam
Hallâd b. Eslam el-Bağdâdî Ebu Bekir es-Saffâr, onuncu tabakadan olup Etba’u’t-
Tâbiîn’in büyük öğrencilerindendir. H. 249 yılında veya ondan önce vefat etmiştir.331 Hocaları
arasında senedde geçenEnes b. Ayyâz yer almamaktadır. Kendisinden Tirmizî ve Nesâî hadis
rivayet etmişlerdir ve güvenilir bir ravidir.332
328
Bkz.Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 19, İbn Şâkir’in Mukeddimesi.
329
İbn Hacer, el-İsâbe Fi Temyizi-s-Sahâbe, II, 368-370.
330
Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 11.
331
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, VIII, 351-353.
332
83
Enes b. Ayyâz
Enes b. Ayyâz b. Damra, ( Enes b. Ayyâz b. Cü’dübe ve Enes b. Ayyâz b. Abdirrahman el-Leysî de denilmiştir), Ebu Damra el-Medenî, sekizinci tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in ortalarındandır. H. 104 yılında dünyaya gelmiş ve 200 yılında vefat etmiştir. Ebu Hazim Seleme b. Dinâr’den hadis rivayet etmiştir.333 Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir bir ravidir.334
Ebu Hâzim (Seleme b. Dinâr)
Seleme b. Dinâr, Ebu Hazim e-A‘rac,beşinci tabakadan olup Tâbiîn’in küçüklerindendir.
Mansûr hilafetinin döneminde vefat etmiştir. Ebu Seleme’nin öğrencilerindendir ve ondan
hadis rivayet etmiştir.335 Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd,
Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir, abid, imam ve meşhur alimlerdendir 336
Ebu Seleme
Ebu Seleme b. Abdirrahman b. Avf el-Kuraşî ez-Zührî el-Medenî, h. 20-30 yıllar arasında dünyaya gelmiş ve 94 ya104 yılında Medine’de vefat etmiştir. Ebu Seleme üçüncü tabakadan
olup Tâbiîn’in ortalarındandır. Ebu Hüreyre’den hadis rivayet etmiştir.337 Kendisinden
nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir ve müksirûnlardandır.338
Ebu Hüreyre
Ebu Hüreyre ed-Devsî el-Yemânî, birinci tabakadandır. H. 57 yılında vefat etmiştir. (58 ve 79 yıllarda da denilmiştir.) Ebu Hüreyre’nin ve babasının ismi hakkında ihtilaf vardır, fakat Abdurrahman b. Sahr diye daha fazla bilinmektedir. Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî,
Müslim, ebû Dâvûd, Trimizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Sahabîdir.339
333
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 349-353.
334
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, I, 375-376.
335
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XI, 272-279.
336
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, IV, 143-144.
337
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXXIII, 370-376.
338
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, XII, 115-118.
339
84 -7 لﺎﻗ ،ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ طﺎﺒﺳأ ﻦﺑ ﺪﯿﺒﻋ ﻲﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ةﺮﯾﺮھ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،ﺔﻤﻠﺳ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،وﺮﻤﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﻋ ،ﻲﺑأ ﺎﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر : ﻢﯿﺣر ٌرﻮﻔﻏ ،ﻢﯿﻜﺣ ٌﻢﯿﻠﻋ ،فﺮﺣأ ﺔﻌﺒﺳ ﻰﻠﻋ نآﺮﻘﻟا لﺰﻧأ .
Übeyd b. Esbât b. Muhemmed > Babası > Muhammed b. ‘Amr > Ebu Seleme 340> Ebu Hüreyre’den şöyle rivayet etmiştir:
“Rasûlüllah (a.s.):
-Kur’an yedi harf üzere indirildi. Alîm, Hakîm, Gafür ve Rahîm gibi”.341 Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları
Übeyd b. Esbât b. Muhammed
Übeyd b. Esbât b. Muhammed b. Abdirrahman b. Hâlid b. Meysere el-Kuraşî, Ebu Muhammed el-Kufî, h. 250 yılında vefat etmiştir. Übeyd b. Esbât onbirinci tabakadan olup
Etba’u’t-Tâbiîn’in öğrencilerinin ortalarındandır.Babası Esbât b. Muhammed’dan hadis rivayet
etmiştir.342 Kendisinden Buhârî, Tirmizî ve İbn Mâce hadis rivayet etmişlerdir. Sadûk bir
ravidir. Güvenilir de denilmiştir.343
Esbât b. Muhammed el-Kuraşî
Esbât b. Muhammed b. Abdirrahman b. Hâlid b. Meysere el-Kuraşî, Ebu Muhammed b. ‘Amr el-Kufî, dokuzuncu tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in küçüklerindendir. H. 200 yılında Kufe’de vefat etmiştir. Muhammed b. ‘Amr’ın öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet
etmiştir.344 Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve
İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir bir ravidir fakat Sevrî’den naklettiği rivayetler zayıftır.345
Muhammed b. ‘Amr
Muhammed b. ‘Amr b. Alkame b. Vakkâs el-Leysî, Ebu Abdillah el-Medenî, altıncı tabakadan olup Tâbiîn’in küçüklerinin çağdaşıdır. Sahih rivayete göre h. 145 yılında vefat
etmiştir. Senedde geçen Ebu Seleme’nin öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet etmiştir.346
Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Kendisinde vehim bulunan sadûk bir ravidir. Hakkında kayda değer bir tenkit yoktur diyenler de vardır. 347
340
Ebu Seleme bu bölümün altıncı rivayetinde geçti.
341
Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 12; Müsned’de bu rivayet iki tariktan; Muhammed b. Bişr ve Abduual b. Nümeyr kanallarıyla gelmektedir ki iki ravi de sahih ravilerdir. Muhammed b. Bişr’ni hayatı 26. dipnotta ve İbn Nümeyr’in hayatı birinci bölümün birinci rivayetinde ele alındı. İbn Hanbel, Müsned, XIV, 120; XV, 424.
342
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XIX, 185-186.
343
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VII, 58-59.
344
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, II, 354-357.
345
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, I, 211.
346
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XXVI, 212-218.
347
85 -8 لﺎﻗ ،ﺐﯾﺮﻛ ﻮﺑأ ﺎﻨﺛﺪﺣ : ﻲﺒﻨﻟا ﻦﻋ ،ةﺮﯾﺮھ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،ﺔﻤﻠﺳ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،وﺮﻤﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﻋ ،نﺎﻤﯿﻠﺳ ﻦﺑ ةﺪﺒﻋ ﻲﻨﺛﺪﺣ ﮫَﻠﺜﻣ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ .
Ebu Kürayb348 > Abede b. Süleyman > Muhammed b. ‘Amr349 > Ebu Seleme350 > Ebu Hureyre’den Übeyd b. Esbât’ın hadisine benzer rivayet etmiştir”.351
Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları Abade b. Süleyman
Abade b. Süleyman el-Kilâbî, Ebu Muhammed el-Kufî, sekizinci tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in ortalarındandır. H. 187 yılında veya ondan sonra vefat etmiştir. Senedde geçen Muhammed b. ‘Amr’ın öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet etmiştir. Kendisinden senedde geçen Ebu Kürayb hadis rivayet etmiştir.352 Ayrıca rivayetleri, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir ve sağlam bir ravidir.353 -9 لﺎﻗ ،ﻲﻧﺎﻤﺜﻌﻟا نﺎﻤﺜﻋ ﻦﺑ وﺮﻤﻋ ﺎﻨﺛﺪﺣ : لﺎﻗ ،ﺲﯾوأ ﻲﺑأ ﻦﺑا ﺎﻨﺛﺪﺣ : ﺪﻤﺤﻣ ﻦﻋ ،لﻼﺑ ﻦﺑ نﺎﻤﯿﻠﺳ ﻦﻋ ،ﻲﺧأ ﺎﻨﺛﺪﺣ ﻦﻋ ،نﻼﺠﻋ ﻦﺑ ﮫﻨﻋ ﷲا ﻲﺿر ةﺮﯾﺮھ ﻲﺑأ ﻦﻋ ،يﺮﺒﻘﻤﻟا : لﺎﻗ ﻢﻠﺳو ﮫﯿﻠﻋ ﷲا ﻰﻠﺻ ﷲا لﻮﺳر نأ : ﻰﻠﻋ لﺰﻧأ نآﺮﻘﻟا اﺬھ ﱠنإ ﺔﻤﺣﺮﺑ ٍباﺬﻋ ﺮﻛذ ﻻو ،ٍباﺬﻌﺑ ﺔﻤﺣر َﺮﻛذ اﻮﻤﺘﺨﺗ ﻻ ﻦﻜﻟو ،جَﺮﺣ ﻻو اوأﺮﻗﺎﻓ ،فﺮﺣأ ﺔﻌﺒﺳ .
‘Amr b. Osman el-Osmanî 354 > İbn Ebî Üveys > Kardeşi > Süleyman b. Bilâl 355> Muhammed b. ‘Aclân > el- Makberi > Ebu Hüreyre’den şöyle rivayet etmiştir:
“Allah’ın Rasûlü dedi:
-Şüphesiz Kur’an yedi harf üzere indirilmiştir, onu okuyunuz, Fakat rahmeti (içeren bir ayeti) azapla ve azabı (içeren bir ayeti) rahmetle bitirmediğiniz sürece, hiçbir sakınca yoktur”.356
Hadiste Geçen Ravilerin Kısaca Hayatları İbn Ebî Üveys el-Medenî
İsmâil b. Abdillah b. Abdillah b. Üveys b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbehî, Ebu Abdillah b. Ebî Üveys el-Medenî, (İmam Mâlik b. Enes’in yiğenidir), onuncu tabakadan olup Etba’u’t- Tâbiîn’in büyük öğrencilerindendir. H. 226 yılında vefat etmiştir. Kardeşi Abdulhamîd b. Abdillah’dan hadis rivayet etmiştir. Senedde geçen ‘Amr b. Osman el-Osmanî, İbn Ebî
348
Ebu Kürayb birinci bölümün birinci rivayetinde geçti.
349
Muhammed b.‘Amr bu bölümün yedinci rivayetinde geçti.
350
Ebu Seleme bu bölümün altıncı rivayetinde geçti.
351
Taberî, Câmiu’l-Beyân, I, 12.
352
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVIII, 530-534.
353
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VI, 458- 459.
354
‘Amr b. Osman el- Osmanî ile ilgili bilgi bulunmadi.
355
Süleyman (Süleyman b. Bilâl) birinci bölümün onyedinci rivayetinde geçti.
356
86
Üveys’in öğrencileri arasında yer almadığı ve kendisi ile ilgili bilgi bulunmadığı için İbn Ebî
Üveys’tan hadis rivayet ettiği belli değildir.357 Kendisinden Buhârî ve Müslim rivayet
etmişlerdir. Ayrıca Ebu Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce de kendi eserlerinde rivayetlerine yer vermişlerdir. Sadûk bir ravidir fakat hafızası güçlü olmadığı için hadislerde bazen hata yapmıştır. Nesâî ise zayıf demiştir.358
Abdulhamîd b. Abdillah ( İsmâil bi Abdillah’ın kardeşi)
Abdulhamîd b. Abdillah b. Ebî Üveys b. Mâlik, Ebu Bekir b. Ebî Üveys el-Medenî, dokuzuncu tabakadan olup Etba’u’t-Tâbiîn’in küçüklerindendir. H. 202 yılında vefat etmiştir. Senedde geçen Süleyman b. Bilâl’ın öğrencilerindendir ve ondan hadis rivayet etmiştir.359 Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Güvenilir bir ravidir.360
Muhammed b. ‘Aclân
Muhammed b. ‘Aclân el-Kuraşî, Ebu Abdillah el-Medenî, beşinci tabakadan olup Tâbiîn’in küçüklerindendir. H. 148 yılında vefat etmiştir. Sa‘îd b. Ebî Sa‘îd el Makberî’nin öğrencisidir ve ondan hadis rivayet etmiştir. Senedde geçen Süleyman b. Bilâl öğrencilerindendir ve kendisinden hadis rivayet etmiştir.361 Ayrıca kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, (talik olarak) Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır. Sadûk bir ravidir ancak abu Hüreyre’den naklettiği hadislerde
karışmıştır.362 Güvenilir diyenler de vardır. Müslim ondan onüç hadis tahric etmiştir ve tamamı
şâhid hadislerdendir.363
El-Makberî
Sa‘îd b. Ebî Sa‘îd; Keysân el-Makberî; Ebu Sa‘d el-Medenî, üçüncü tabakadan olup Tâbiîn’in ortalarındandır. H. 120 yılında ( ya ondan sonra veya önce) vefat etmiştir. Ebu Hüreyre’den hadis rivayet etmiştir. Kendisinden nakledilen rivayetler, Buhârî, Müslim, Ebu Dâvûd, Tirmizî, Nesâî ve İbn Mâce’nin eserlerinde yer almaktadır.364 Güvenilir bir ravidir,
357
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, III, 124-129.
358
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, I, .310-312.
359
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 444- 446.
360
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, VI, 118.
361
Mizzî, Tehzîbu’l-Kemâl, XVI, 101-108.
362
İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb, IX, 341-342.
363
Şâhid: Herhangi bir hadise benzer bir muhtevade, senedler belli bir yoldan (tarîkdan) rivayet edilen yahut muhtevaları tamamen aynı veya benzerde olsa, başka bir sahabiden nakledilen hadis. Aydınlı, Hadis Istılahları Sözlüğü, s. 143.
364
87
fakat vefatından dört sene önce değişmiştir.365 Sadûk bir ravi olduğunu söyleyenler de
olmuştur.