İkinci Maarif Şurası (15-21 ŞUBAT 1943)

İkinci Maarif Şurası, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde 15-21 Şubat 1943 tarihleri arası Maarif Vekili Hasan Ali Yücel başkanlığında yapılır. İkinci Maarif Şurası’na yetmiş asil ve yetmiş iki danışman üye olmak üzere toplam yüz kırk iki üye katılır. (Dinç, 1999, s. 47) Şuranın temel gündem maddeleri şunlardır:

1- Okullarda Ahlak Eğitiminin Geliştirilmesi

2- Bütün Öğretim Kurumlarında Anadili Çalışmaları Verimin Artırılması 3- Türklük Eğitiminde Tarih Öğretiminin Metot ve Vasıtalar Bakımından

İncelenmesi

(MV, 1991 (b), s. 13) İkinci Maarif Şurası’nın ağırlıklı konusunu; kültür ve kültürün milli eğitimde program, ilke ve müfredatlara yansıtılması meselesi oluşturmuştur. Yukarıda saydığımız gündem maddelerine bağlı olarak üç ana komisyon kurulur. Bu komisyonlar şunlardır:

1- Anadili Komisyonu

a. Anadilinin Öğretimi Komisyonu b. Terim İşleri Komisyonu

2- Ahlak Eğitimi Komisyonu 3- Tarih Eğitimi Komisyonu

Anadili Komisyonu Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Pedagoji Profesörü İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun başkanlığında toplanır. Komisyon çalışmalarında Anadili Öğretimi ve Terim İşleri olmak üzere iki alt komisyona ayrılmış ve komisyonlarda toplam 59 üye görev almıştır. Anadili Komisyonunun incelediği konular şunlardır:

I. Kısım: Anadilinin Öğretimi İşleri

Bütün Öğretim Kurumlarında Anadili Çalışmaları Veriminin Artırılması

a) Türkçe ve Bilhassa Yazma Öğretiminin Daha Verimli Olacak Bir Hale Getirilmesi İçin Gereken Tedbirlerin Saptanması

b) Okullarda ve Resmi, Özel Yayın Alanlarında İmla Birliğini Kolaylaştırma Yollarının Tayini

II. Kısım: Terim İşleri

Türkçe terimlerin yüksek öğretimde yayılması yollarının kesin esasa bağlanması

(MV, 1991 (b), s. 24)

İkinci Maarif Şurası Ana Dili Komisyonu Raporlarında ilköğretmen okullarının ana dili öğretimi konusunda yetersiz oldukları belirtilir. Öğretmenlerin Türkçe’ye vakıf olmaları için öğretmen okulu programlarında yeniden düzenlenme yapılması kararlaştırılır. Anadile hâkim bir öğretmen tarafından yetiştirilecek öğrencilerde dilimizin zenginliğine yakışır bir kullanım şekli görülecek dilimizin mahiyeti ve kutsiyeti genç nesillerce daha iyi anlaşılacaktır. (MV, 1991(b), s. 38- 39)

Öğretmen okullarında alınacak tedbirler şunlardır:

1- Programlarda Türkçe saatleri mutlaka artırılmalıdır.

2- Öğretmen okullarına alınacak talebeler Türkçeden sıkı bir imtihana tabi olmalıdır.

3- İlk iki sene talebeye okulun maksat ve gayesine uygun yeni bir programla edebiyat bilgisi verilmeli ve üçüncü senede talebe bir taraftan gramer ve sentaks tatbikatı, diğer taraftan ilkokul Türkçe kitapları ve çocuk edebiyatı tetkikleriyle meşgul olmalıdır. Türkçenin tedris ve usulü de bu

dersin programı içine girmeli ve aynı öğretmen tarafından okunmalıdır. Diksiyon ve deklamasyona ayrıca önem verilmelidir. Bunlardan başka el yazısı dersleri de programda yer tutmalıdır. Bu okulların Türkçe öğretmenleri böyle bir programa göre hakkıyla ders verecek yeterliliğe sahip olmalıdır.

4- Son sınıf imtihanlarında her talebenin mutlaka Türkçe' den bir tatbikat imtihanı geçirmesi şart olmalıdır. Diğer derslerden geçireceği imtihan şimdi olduğu gibi yine kura ile tayin edilebilir.

(MV, 1991 (b), s. 41)

Ana Dil Komisyonunda; orta ve yüksek öğretimde Türkçenin yazımı ve düzgün konuşulmasına önem verilmesinin yanında öğretmenlerin yaz tatili kurslarıyla eğitilmesi, bilgilerini yenilemek için güncel dergileri takip etmesinin sağlanması, diksiyonlarının gelişmesi için öğretmen okullarında gramofon plaklarından faydalanılması kararlaştırılır. (Dinç, 1999, s. 51)

Ana Dili Komisyonu Raporunda Türkçe ders kitapları; muhtelif metinlerin bir araya getirilmesiyle oluşması, okuma parçalarının ardından metinle ilgili kelime çalışmalarının, fikir dünyasını zenginleştirecek soru ve etkinliklerin bulunmaması gibi özelliklerinden dolayı eleştirilir. Türkçe dersi için yeni ders kitaplarının biçim, içerik, sayfa yapısı, resimler bakımından öğrencinin ilgisini çekecek şekilde hazırlanması gerektiği belirtilir. (MV, 1991 (b), s. 43)

Ana Dili Komisyonu Raporuna göre okuma kitapları çocuğun anlayış, anlatış ve karakter oluşumuna birinci derecede yardım ettiği için bu kitaplardaki parçalarda ifade, imla ve şive yanlışlarının bulunmamasına; bu parçalarda milli ve ahlaki değerler açısından şüpheli parçalara yer verilmemesine dikkat edilmelidir. Hazırlanacak yeni Türkçe kitaplarında okuma parçalarından sonra gerekli kelime çalışmalarıyla ana ve yardımcı fikirlere ait açıklamalar ve bu fikirleri bulduracak sorular sorulmalıdır. (MV, 1991 (b), s. 44)

Ana Dili Komisyonunda lise edebiyat ders kitapları hakkında da değerlendirmeler yapılmıştır. Komisyona göre liselerdeki mevcut edebiyat kitapları, yazar ve şairlerin hayatları ve eserleri hakkında bir yığın bilgiyle doludur. Bu bilgilerin yoğunluğu nedeniyle öğrenciler edebi tür ve hareketleri konusunda toplu görüş ve bilgi sahibi olamazlar. Bir eser ve onun sahibine dair ayrıntılı verilen bilgiler, unutulmaya mahkum olmanın yanında edebi kültür kazandırma bakımından bir önem de taşımaz.

Ana Dili Komisyonuna göre edebiyat öğretiminin amacı, öğrencilerin önüne edebi bilgileri sermek değildir. Edebiyat derslerinin amacı; edebiyatımızın muhtelif devirlerini, genel seyri ve o seyir içinde gerçek değeri olan kimselerin kişiliklerini anlatarak; bu kişilerin eserleri hakkında toplu bir bilgi ve görüş sahibi etmek, düşündürmek, okutup yazdırmak suretiyle gençlerin zihni faaliyetlerini geliştirmektir.(MV, 1991 (b) s. 45)

Ana Dili Komisyonu dil eğitiminin amaçlarına uygun olması için yapılması gereken önemli işler olduğunu sıralar. Komisyona göre çocuklarımızın ve gençlerimizin sadece ders kitaplarıyla yetinmesi düşünülemez. Onların okuma zevkini, anlayış ve yazma kabiliyetini geliştirecek; edebi kültürünü zenginleştirecek yardımcı kitaplar da hazırlanmalıdır. Öğrencilerimizin en ciddi ihtiyaçlarından biri de sözlüklerdir, ortaokul ve lise öğrencileri için iki sözlük acilen hazırlanmalıdır. Lise öğrencileri, vekillikçe yayınlanmış olan klasikleri okumaya sevk edilmelidir.(MV, 1991 (b), s. 46)

Ana Dili Komisyonuna göre çocuklarımızın ve gençlerimizin yazma yeteneklerinin geliştirilmesi için mümkün olduğu kadar çok yazı yazmaları gerekir. Okullarda yazma derslerine ayrı saatler verilmeli, bu saatlerin nasıl kullanılacağı hakkında tamim ve talimatnameler hazırlanmalıdır. Okullarda duvar gazetesi, sınıf ve okul dergileri çıkarılmasına özen gösterilmeli; öğrenciler duygu ve düşüncelerini yazmaya teşvik edilmelidir. (MV, 1991 (b), s. 47)

Ana Dili Komisyonu; imlâ birliğinin sağlanması için okul kitaplarında, vekilliğin diğer yayınlarında ve yardım ettiği özel yayınlarda, resmi yayınlarda imla kılavuzuna kesinlikle uyulması gerektiğini belirtilir. (MV, 1991 (b), s. 48)

Ahlak İlkeleri Komisyonunda Türk ahlakının ilkeleri saptanarak her derecedeki okullarımızda ve okul dışında alınması gereken önlemler belirlenir.

Tarih Komisyonunda ise liselere sanat tarihi derslerinin konulması, tarih kitaplarının içeriğinde değişiklikler yapılarak okuma parçalarıyla zenginleştirilmeleri, mesleki ve teknik okullar için ayrı okul kitaplarının hazırlanması, tarih öğretmenlerinin sadece öğretmen yetiştiren kurumlardan mezun olan kişiler arasından atanması kararlaştırılmıştır. (Binbaşıoğlu, 1999, s. 181- 182)