Birinci Maarif Şurası: (17-29 Temmuz 1939)

Eğitim davasını ilk defa tetkik ve programlaştırma amacıyla toplanan bir şuradır. Eğitim alanında doğru kararlar alınması ve hedeflerin gerçekleşmesi için eğitim sistemimizin tek çatı altında (ilk, orta, yüksek ve teknik tahsil derecesinin) toplanması şarttır. Yücel Maarif Şurasının açılış konuşmasında ahenk meselesini eğitimin ana davalarından biri olarak belirler. Ona göre “bütün maarif teşkilâtı tam ve mükemmel bir uzviyet olabilmek için her uzvunun birbiriyle alâkalı, birbirleriyle münasebetli bir surette işlemesi lâzımdır.” (Yücel, 1993, s. 20) “Her iş. her şeyden evvel bir organizmaya dayanır.... İşlerimizin yüzde yüz başarılması için merkez teşkilâtından başlayarak köylere kadar normal bir şekilde işleyen yeni bir teşkilâta lüzum ve ihtiyaç vardır.” (Yücel, 1993, s. 26) Birinci Maarif Şurasında dört tahsil derecesine (ilk, orta, yüksek ve teknik) göre kararlar alınıp Cumhuriyet Dönemi eğitim planının toplu bir taslağı çıkarılmaya çalışılır. Yücel, “mevcut öğretim bünyesini nasıl kurmalıyız ki her parçası birbirinden haberli olarak işleyebilsin” diyerek bu konuda verilen kararların çok önemli olduğunu belirtir. (Yücel, 1993, s. 19-20)

22.06.1933 tarih ve 2287 sayılı Maarif Vekâleti Merkez Teşkilatı ve Vazifeleri Hakkında Kanun'un 3, 4, 5 ve 6. Maddeleri; Milli Eğitim Şurasının amaç, görev ve statüsünü belirlemiştir. Kanuna göre Maarif Şurası’nın üç yılda bir toplanması gerekirken ilk toplantı 17-29 Temmuz 1939 tarihlerinde yapılabilmiştir. Şuranın gecikme sebebini Hasan Ali Yücel, I. Maarif Şurası açılış konuşmasında

1933'ten sonra eğitimde uzmanlık sahasının genişlemesi ve planlamanın uzun zaman alması şeklinde açıklar.

Maarif Şurası Ankara İsmet Paşa Kız Enstitüsünde yapılır. Şuraya oy kullanma hakkına sahip olarak 52 asil üye, uzmanlık alanlarına göre danışman olarak 86 üyeyle birlikte toplam 138 kişi katılır. (Dinç, 1999, 25-26)

Milli Talim ve Terbiye Dairesi tarafından önceden tespit edilen şuranın gündem maddeleri şunlardır:

1 - Cumhuriyet Maarifinin Plan ve Esasları

2- Muhtelif Öğretim Derecelerindeki Müesseselere Ait Talimatnamelerin Tetkiki 3- Bütün Müfredat Programlarının Tetkiki

4- Şura üyelerinin Teklif ve Dilekleri

(MV, 1991 (A), s.13)

Maarif Şurası belirlenen program doğrultusunda sekiz komisyona ayrılır. Bu komisyonlar şunlardır;

1- Plan komisyonu

2- İlköğretim talimatnameleri ve müfredat programlan komisyonu 3- Orta Öğretim Komisyonları

a. Ortaöğretim Talimatnameleri Komisyonu b. Ortaöğretim Müfredat Programları Komisyonu 4- Teknik öğretim Komisyonları

a. Ticaret Okulları Talimatnameleri ve Müfredat Programları Komisyonu b. Erkek Sanat ve Yapı Usta Okulları Talimatnameleri ve Müfredat Programlan

Komisyonu

c. Kız Enstitüleri, Erkek Terzilik ve Akşam Kız Sanat Okulları Talimatname ve Müfredat Programları Komisyonu

5- Yüksek Öğretim Komisyonları

a. Ankara ve İstanbul Üniversiteleri, Siyasal Bilgiler Okulu, Yüksek Öğretmen Okulu ve Gazi Terbiye Enstitüsü Esas ve Talebe Kabul Talimatnameleri Komisyonu

b. Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesiyle İstanbul Üniversitesi Fakülteleri, Gazi Terbiye Enstitüsü Şubeleri Tedrisat ve İmtihan Talimatnameleri Komisyonu (Asistanlık, Doçentlik ve Doktora Talimatnameleri dahildir)

6- Neşriyat Komisyonu

7- Beden Terbiyesi ve Spor Komisyonu 8- Dilekler Komisyonu

(MV, 1991 (a), s.13)

I. Maarif Şurası Komisyonları, 18-21 Temmuz 1939 tarihlerinde kendilerine verilen konular hakkında çalışmalar yaparak raporlar hazırlarlar. Halkın büyük bir

çoğunluğunun okuma yazma bilmemesi nedeniyle 1938 yılında başlayan ilköğretimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması konusunun gündem maddeleri, şurada ilköğretim komisyonu tarafından araştırılır. Komisyon başkanı İstanbul Amerikan Kız Koleji öğretmeni İsmail Hakkı Baltacıoğlu, raportör ise Kayseri İlköğretim Müfettişi Cemal Ongun’ dur. İlköğretim komisyonunun tetkik ettiği konular şunlardır:

Talimatnameler;

1-Maarif Müdürleri ve Memurları Talimatnamesi 2-İlköğretim Müfettişleri Talimatnamesi Programlar;

1-İlkokul Müfredat Programı Meseleler;

2-Bir Öğretmen Tarafından İdare Edilen Üç Sınıflı Köy Okullarında Sınıfların Beşe Çıkarılması

(MV, 1991 (a), s. 19-20)

İlköğretim Komisyonunda üç sınıflı okulların beş yıla çıkarılması kararlaştırılır. Nüfusu dört yüzden az olan yerlerde öğrencilere eğitmenlerin üç yıl eğitim vermesi, öğrencilerin son iki yılını tamamlamaları için de bölgenin merkezine ayrı bir okul kurulması planlanır. İlkokul programları ve yönetmelikleri incelenerek komisyon tarafından kabul edilir. (Çıkar, 1998, s. 75)

Birinci Maarif Şurası’nda başkanlığını Pertevniyal Lisesi edebiyat öğretmeni Tevfik Ararad’ ın, raportörlüğünü Maarif Vekilliği Müfettişi Halil Vedat Fıratlı’ nın yaptığı Orta Öğretim Komisyonu şu meseleleri tetkik etmiştir:

Talimatnameler;

1.Okul Pansiyonları Nizamnamesi 2.Yardımcı Öğretmen Talimatnamesi 3.Lise İmtihan Talimatnamesi

4.İlk öğretmen Okulları İmtihan Talimatnamesi 5.Ortaokul İmtihan Talimatnamesi

6.Ortaöğretim Okullarında Talebeye Yaptırılacak Tahriri Vazifeler Hakkında Talimatname

8.Başka Yabancı Diller Okutan İki Mektebin Birinden Ötekine Nakledilen Talebenin Yabancı Dil Dersi Yoklaması Talimatnamesi

9.İlk ve Ortaokullarla Liselere ve Öğretmen Okullarına Mahsus Kooperatifleri Yasası

10.Ortaokul ve Liseler İnzibat Talimatnamesi 11.Talebe Kasketleri Talimatnamesi

Müfredat Programları; 1.Lise Müfredat Programı 2. Ortaokul Müfredat Programı

3.İlk öğretmen Okulları Müfredat Programı 4.Galatasaray Lisesi Müfredat Programı

5.Okulların Zehirli Gaz Müfredat Programı Meseleler; 1.Derslerin Öğleden Evvele Toplanması Sisteminin Tetkiki 2.Tedrisatın Gün ve Sene İçindeki Zamanların Tayini

3.Yeniden Ortaöğretim Okulları Açılmasında Göz Önünde Tutulacak Esasları 4.Hususi Türk Lisesi

5.Dilekler Komisyonundan Gelen Tekliflerin Tetkiki

(MV, 1991 (a) , s. 20-23)

Ortaöğretim Komisyonunda Ortaöğretim kurumlarının il ve çevre ihtiyaçları analizinden sonra açılması önerilir. Orta öğretimde öğrenciyi gün boyu ders işleme yılgınlığından ve ezbercilikten kurtarmak için derslerin öğleden önceye alınması kararlaştırılır. Öğleden sonra ise öğretmenlerin gözetiminde öğrencilerin öğrendiklerini pratiğe dökmesini amaçlayan etüdler yaptırılır. (Çıkar, 1998, s. 75- 76)

Ortaöğretim Komisyonunda Ortaöğretimde Sınav Yönetmeliği, Disiplin Yönetmeliği, Öğretim Programları yeni biçimleriyle kabul edilir. (Sakaoğlu, 1993, s. 102) Liselerde öğretmenlerinin pedagojik bilgi bakımından yeterli olması için üniversitelerde bu derslerin öğretmen adaylarına verilmesi ve okullarda staj uygulamalarının yaptırılması gerektiği kararlaştırılır. (MV, 1991 (a), s. 121-122)

Yüksek Öğretim Komisyonunda yüksek öğretimde fiziki yapının yetersiz oluşu, maddi imkanların yetersizliği, üniversitede akademik kariyerlerin statüleri ve sorunları, üzerinde en çok durulan konular olmuştur. Yüksek öğretimde yetişen gençlerin ülkesine ve milletine faydalı olması için gözlem ve deneye bağlı çalışma ve araştırma yeteneği kazanan, inceleme yapan ve bir metni okuyup anlayacak kadar en

az bir yabancı dil bilen öğrenciler olması amaçlanır. Yüksek öğretimde öğrenci sayısının ülke ihtiyaçlarına göre ayarlanması ve ticaret lisesi mezunlarının olgunluk sınavı vermeden üniversiteye alınmaması da komisyonda karar verilen maddeler arasındadır.

Yüksek Öğretim Komisyonunda; Gazi Eğitim Enstitüsü Sınav ve Kayıt Kabul Yönetmeliği, Yüksek Öğretmen Okulu ve Siyasal Bilgiler Okulu Yönetmelikleri, İstanbul Üniversitesi Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesine ait eğitim, öğretim, sınavlar, öğrenci işleri ve doktora çalışmaları yönetmelikleri incelenerek kabul edilmiştir. (Çıkar, 1998, s. 76) İstanbul Üniversitesi ve Ankara’daki fakülte ve yüksek okulların eğitim, öğretim, sınav, öğrenci işleri, doktora çalışmaları yönetmelikleri incelenerek uygun bulunmuştur. (Sakaoğlu, 1993, s.102)

Neşriyat Komisyonu başkanlığını İzmir Kız Öğretmen Okulu öğretmenlerinden Hakkı Baha Pars, raportörlüğünü de Maarif Vekili Neşriyat Müdürü Faik Reşit Unat yapmış ve komisyon şu konulan tetkik etmiştir:

1- Basma Yazı ve Resimleri Derleme İşleri Hakkında Kanun ve Talimatname

2- Okul Kitaplarının Maarif Vekilliğince Bastırılması Hakkında Kanun ve Talimatname

3- Hususi Müessese ve Şahıslar Tarafından Neşredilen Mecmualara Maarif Vekilliğince Yapılacak Yardımlar Hakkında Talimatname 4- Okul Mecmuaları Talimatnamesi

5- Türk Resim ve Heykel Sergisi Talimatnamesi 6- Dilekler Komisyondan Gelen Teklifler

(MV, 1991 (A), s. 33)

Neşriyat Komisyonunda ders kitapları yayın işlerinin bakanlıkça üstlenilmesi ve okul kitaplarının devlet matbaasında bastırılarak tüm yurtta tek tip devlet kitabı okunması kararlaştırılır. (Sakaoğlu, 1993, s.102)

Beden eğitimi komisyonunda görüşülen meseleler şunlardır: 1- Jimnastik Şenlikleri Talimatnamesi

2- Okul Flamaları Talimatnamesi

4- Beden Terbiyesi Öğretmenlerinin Teklif ve Dileklerinin Tetkiki 5- Dilekler Komisyonundan Gelen Teklifler

(MV, 1991 (A), s. 77)

Şûrada Jimnastik Şenlikleri, Okul Flamaları ve Okul Öğrenci Spor yurtları yönetmelikleri incelenir. (Çıkar, 1998, s. 77)

Planlama Komisyonunda ise okul kapasiteleri ve okullaşma oranları, eğitimde verimlilik, tüm eğitim kademelerine öğretmen yetiştirme ve öğretmenlerin huzuru, yüksek öğretimde aynı okullar arasında koordinasyon ve işbirliği, bütün yüksek öğretim okullarının Maarif Vekilliğine bağlanması ve yükseköğretim yasasının çıkarılması gibi kararlar alınır. (Çıkar, 1998, s. 77)