Kitab-ı Müntahab-ı-Fi’t Tıb
1B 1-2-3 Årš0Å ]d¼« ÚsØLÚ0]d¼« Úë]*¼« rÚÅ
4 ÓëÅ×Ó¦ÚŽ1Å Ó®U]B3I3DÚ3ÚôÚ « Ó- ÓöÅו«Å Ón]¼Ó« Í õc]¼« Åë]*ż3bLÓ1Ú¼Ó«
5 Ón]*Ó½ ÓË ¿ ÅëÅÔÓ—Úb3IÅ Å® « Øœu32 ÚuÓÚL¼«ÒdŲÅ:UØż ÍÓ œÅUؾӦÓË Îôu3#3« UÓNÓ*ÓFÓ2ÓË 6 ÍÓu3IÚ¼« ÓpÚ*ÔÅ ÚXÓ2ÓeÓצUÓ§ ‰ÅÓUFÅHÚìÅÓôÚ « ÓË qÅÚFHÅÚ¼UÅ Úr3NÚMŦ ÎöÓ½
7 ÓŸÓ«ÓuÚìÓ« UÓNDŲ :UÓÓ ÃÅÓ«e×ÚŦū sŦŠÓÊ] uÓ½Ó Ë ¿ ÅëÅÅÅ×]šAÅÓLÅ 3®«]œUØCÓ×3LÚ¼« 8 Ó÷UÓ§Ó« ÓË ¿ ®ÅUÓÔUؾÓ]MÚ¼« ÓË ÊÅ œÅUÓFÓLÚ¼« ÓË ®ÅUÓì« ÓuÓšÓ1Ú¼ « Ós¦Å bÅš¼Å« ÓuÓLÚ¼«
9 ¿ ®ÅU]šìÅØôu3šÓNÚ¼ ÓË ®ÅU]šìÅUÓ0ÚË]dÚ¼« Ós¦Å 3ë]IÓ0 ÌÒoÓ0 Í œÅ Òqõ3½ w*Ó 10 ¿ ÚˆÓ—]bÓ ÓË Ìr² uÅÚIÓÔ ÊÅUÓÚ0« w§Å 3ëÓ¦]uÓ ÓË ÊÅUÓÚìÅÚô« ÓëÓc¦Å Ó‰ ]bÓ ÓË
11 rÌš*ÅÓ Ús¦Å ë:ìØUÓ1Ú¾:§ ¿ ÚˆÓd] ÓœÓË 3ˆØ«ÓbÓ£ÓË 3ˆÓd²uÅÚBÓÔ ÓË ÓsÓÚ0ÓUÓ§ ˆ:—]uÓ# ÓË 12 wØ*Ó 3®ØuÓ*Ó]BÚ¼«ÓË ¿ ˆ:—ÓbÚÓ«UÓ¦ rÌšJÅÓ0 Ús¦Å ÓË ¿ ˆØdÓ¾Ú•Ó« Uئ
13 dÅÓNÚºUÅ Åb]²Ó 3uLÚ¼« ¿ ÚršIÅÓ×Ú3LÚ¼« ÃÅUÓNÚMLÅÚ¼« ÓË ¿ Úr² uÅÓIÚ¼« ÃÅ«ÓeLÅÚ¼« Í ‹Å 2A 1 ¿ Ú®«ÓeÅ3FLÚ¼«ÓË sÅš£Å«ÓdÓ¾Ú¼« Å`Ó$ÚËÓ« ÓË ¿ ®ÅUÓMÒÅšÓ¾Ú¼«ÓË Åq²Å Óô]bÚ¼«
2 lÓ§Ú—Ó« ÓË ¿ Ú®UÓ2Ó— ]bÚ¼« w*ÚÓUÅ Ós²eŲÅUÓHÚ¼« ëÅÅUÓ1Ú#Ó« ÓË ëżŬ všØ*ÓÓË 3 bilgil kim şerįf Ǿilmlerüñ birisi ˆÓbÚFÓ ÓË ®ÅUÓ²UÓGÚ¼« 101
101 1B Esirgeyen ve bağışlayan Allahın adıyla zıtlıkların uyumsuzluğunu hikmetiyle birleştiren
Allah’a hamdolsun. Allah kudretiyle zıtlıkların uyumsuzluğunu giderip bunu diğer varlıklar için bir prensip ve esas kıldı. (Allah) onlardan herbirini bu iş ve amalle sorumlu tuttu. Hemen akabinde Allah’ın dilemesiyle bu zıtlıkların gücü (kuvvet çekimi) birbirine karıştı. bu karışımdan elementler bitkiler, madenler ve hayvanlar meydana geldi. (Allah) canlı ve cansızlardan herbirine hakkettiği hakkı verdi ve insanının mizacını değiştirdi, onu en güzel kıvamda yarattı.Onu takdir etti(kararlaştırdı) şeklini ve suretini en güzel suret kıldı. (Allah insana) akıl verdi ve (ona) doğru yolu gösterdi. Bu Allahın ilminden haber verdiği, hikmetinden takdir ettiğidir. (bu) doğru program ve güçlü mizaç sahibini düşündüren şahit ve vesikalarla en açık şekilde (ona) gösterendir.Mucizeleri ve delilleri (yle) ona izah edendir (bu) onu ve kurtuluşa eren ashabını en yüksek derecelere çıkaran ve gayelerin en yücesine yükseltendir
4 ŧıb Ǿilmidür ve şerefine delįl budur kim ÅbÒšÅÓÓË sÚšÓ¦ÓdÓ0 ÂÅUӦū 102
5 Ór]*Ó ÓË ÅëÚšÓ*Ó :ë]*¼« w*Ó#« wHÓDÚB3¦ bÅ]LÓ13¦ sÚšÓ*ÓIÓ8 buyurur kim 6 ÚÊÓU² œÒÓÅôÓ « 3rÚ*ÓË ÅÅÊ«bÓÚôÓ « Òë*Ó ÚÊUÓLÚ*Å Úr3*ÅFÚ¼Ó« 103yaǾnį Ǿilimlerüñ
7 fāyidelüsi iki Ǿilmdür hemān birisi ten Ǿilmi ve birisi dįn Ǿilmi 8 lākin şimdiki žamanda bu şerįf Ǿilmile intifāǾ az oldı zįrā 9 ulu Ǿilmdür ve ķavāǾidleri bį-ĥadd ve bį-nihāyetdür ve bu
10 zamanuñ ŧabįbleri ācizlerdür ve himmetleri ķāśırdur ve ictihādları 11 yoķdur ve bu nefįs Ǿilmüñ taĥśįlinde saǾyları ol miķdārdur
12 ŧā ki eşrāf-ı nās ķaŧında Ǿizzet ve rifǾat bulalar ve ümerā
13 ve selāŧįn ķapularına tevaśśul ve taķarrüb ideler pes dünyā 2B 1 śuĥtinden ötrü dįnlerin fesāda virürler ve āħiretlerin dünyāya
2 satarlar maǾa-haźā ki 3ˆË:UÓMÓ8 ]qÓ2 ÚsšÅ*²ÅUÓIÚ¼« 3‚ÓbÚ#Ó« 104buyurur kim
3 U]¦Ó«ÓË wI]Ô« sÅÓL¼Å ÏdÚšÓ• …:d•ÓÅ ØôÚ «ÓË Ïqš*ÅÓUÓšÚì -b¼« ÓŸUÓ×Ó¦ Úq3 105bu zamān
4 ķavminüñ ħōd aħlāķ-ı źemįmelerin vaśf itmege yaramaz zįrā ĥırśdan 5 ve ŧūl-ı emelden nefsleri azıpdur ve şefaķat ve reǿfet ve teĥannüñ 6 ve teraĥĥum göñüllerinden götrülipdür ve kibirden
7 ve kįneden ve ĥıķddan ve ĥasedden dimāġları fesāda 8 varupdur ve ŧabāyiǾlerine şuĥ ve buħl ve reźālet ve ħasāset 9 müstevlį olupdur pes bu şerįf Ǿilm bu iki ŧāǿįfenüñ ortasında
10 nisyen mensįyyen ķalıpdur ve anuñıla adanmaķ yāħūd aña mensūb 11 olmaķ gey ħorluķ ve ĥaķāret olıpdur ħāśśa memālik-i rūmda zįrā 12 ĥāźıķ ŧabįbleri az ķaldı ve daħı ŧıbbuñ muǾteber kitābları kim 13 vardur Ǿarabįdür yā pārisįdür ve türkį dilince bir müfį d 3A 1 kitāb yoķdur tā kim müsülmānlar andan ĥaž ve fāyide alalar ve
2 derdlerine dermān bulalar maǾa-haźā ki ħallāķu’l berāya ve muǾŧį’l
102 (söz) Mekke ve Medine’nin imamı insin ve cinnin peygamberi Hz. Muhammed (S.A.S) 103 (hadîs) “ ilimlerin faydalı olanı iki lmdir birisi beden ilmi diğeri dîn ilmidir”
104 söylenenlerin en doğrusunu söyleyen (Allahü-teâlâ)
105 (ayet- nisâ 77 ) “de ki ey Muhammed dünya malı (geçimliği) azdır ahiret ise Allahtan korkan için
3 Ǿaŧāya bu żaǾįf ve naĥįf bį-çāreye bu şerįf
4 Ǿilmden naśįb olanı müyesser ķılmışıdı pes diledüm kim 5 ŧıbbuñ külliyātından ve cüzviyyātından ve teşrįĥlerüñ
6 Ǿacāyiblerinden ve muǾālecātuñ ġarāyiblerinden ve mürekkebātuñ 7 mücerrebātlarından ve müfredātlaruñ müstaǾmellerinden bu nefįs 8 ĥāşiyeleri üyürütleyem ve türkį dilince tercüme ķılam ve adını 9 müntaħab ķoyam ve zamāne pādişāhlerinüñ mih-terine ve Osman 10 şāhānşāhlarınuñ serverine tuĥfe getürem ÚrÓEÚÓ« ÊÅUÓD*3 106
11 wìÅUÓ8 107 ¿ ‚ÅUÓIÚ1×ÅÚ ØôÚ UÅ dÅÚ¦Ó ØôÚ « w¼Å ÓË rÅÓL3 ØôÚ « »ÅUÓ—Å pżÅUÓ¦
12 Ó‰ÅØUÚFÓÔ ëżÅÚuÓI¼Å ‚ÅUÓHÅÒÔÅÚô UÅ WÅÓU]D¼ÚUÅ dÅÚ¦ ØôÚ « w§Å ëÅ]*¼« ‰Å3uÓ—
13 ÚÊUÓ¦ÓdÚ£Ó 108 Úr3JÚM¦ÅdÅÚ¦ØôÚ « w¼3Ë« ÓË Ó‰3u]d¼«³ u3Fš¹ÅÓ« Óë]*¼ ³«u3Fš¹ÅÓ« 109
3B 1 ÚÊUÓ¦: ØôÚ «ÓË ‰ÅÚbFÚ¼« 3jÅUÓ ÚÊUÓ¦]eÚ¼« 3—œÅUÓì ÚsšDÅÚ¼ Ó« ÓË ¡U:LÚ¼« 2 Ú‰ œÅUFÚ¼« pżÅUÓÓLÚ¼« qÅÓCÚ§ ÓUÅ ëÅ]*¼« w¼« 3p¼U]¼« pżÅUÓLÓLÚ¼« Vţū ÓË 3 ÍcÅ]¼« 3d]HÓE3LÚ¼«3—3uBMÓLÚ¼« 3jÅ«ÓdÓLÚ¼« 3b£ÅUÓ3LÚ¼« 3q¦ÅUÓFÚ¼«
4 ¡:UÓL]¼« Ós¦Å 3b]²Ó ƒ3LÚ¼« qÅÓ*LÅÚ¼« w§Å ÂÅÓöÅØô« 3W]*¦Å t]ìÓUÓ½ 5 Ósš½Å dÅÚA3LÚ¼« ÓË …ÅÓdÓHÓJÚ¼« Ú‰]ÅÔUÓ ¡:«ÓbÓ3ÓôÚ « Óv¼Ó 3V¼ÅUÓFÚ¼« 6 3WÓGÅU]¼« ëÅ]*¼« W:LÚFìÅ ÓsLÅÓ¼UÓFÚ¼« w§Å ‰ÅÚbÓFÚ¼« rÅÅ«ÓdÓ¦ všÅÚ13¦
106 (söz) “Hz. Muhammed” en büyük sultandır, ümmetinin koruyucusu, gözetleyicisi ve sahibi, her
şeyi hak eden başkanıdır.
107 (söz) “ikinci olarak” her işte Resulullaha itaat etmek Allâhü teâla’nın şu ayetiyle sabittir.
108 iş halledici yaratılış ve kavrayışa sahip zamanın idarecisi. güven ve adâletin yayıcısı . mülkler
bağışlayan. zafer kazanan. yardım gören. yolların en faziletlisi ile Allaha’a yönelen. soylu ve adâletli. cihat eden. dünyadaki milletler içinde islâm milleti gibi olan. düşmanlar üzerine galip gelmede göklerden destek gören. müşrikleri ve kafirler yok eden. resmî işlemleri âdeletli yapmayı dünyada canlandıran.müminler arasında Allah’ın eksiksiz bir nimeti . Allah’ı birleyenler üzerine onun akan rahmeti pak Muhammed milletinin yardımcısı. ışık saçan şeriat-ı Ahmediyenin yardımcısı . zamanın İskender’i, adâletli Nûşirvân’ı. İslâmın ve müslümânların sultanı. Gücünün yüceliği yükseklere ulaşan. Fethin babası, milletin hakkın ve dinin yardımcısı. Osman oğlu Murad Han oğlu Bâyezid Han oğlu Sultan Murad Han oğlu sultan oğlu sultanoğlu sultan
7 Ós² bÅ]0Å Óu3LÚ¼« wÓ*Ó 3WÓC²ÅUÓHÚ¼« 3ëÓ×ÓLÚ0Ó— ÓË ÚsšMŦÅØ 3uLÚ¼« ÓsÚšÓ
8 ¡:«ÓdÚ£]e¼3« WÅÓF²dÅ]AÚ¼« 3sšFÅ3¦ÓË ë]² bÅ]LÓ13LÚ¼« ¡: QÓCÚšÓ¾Ú¼« WÅ]*LÅÚ¼« 3d#ÅUÓì 9 ‰ÅbÓFÚ¼« ÚÊ«ÓËÚdAÅ u3ìÓË ÚÊÓU¦]e¼3« Ú—ÓbÚMÓJÚ«Å WÅ]² bÅÓLÚ0ØôÚ«
10 3q#Å«ØuÚ¼« ÚsšL*ÅÚ3LÚ¼« ÓË ÂÅØöÚÅØôÚ « ÚÊUÓDÚ*3 ÚÊ«ØË: ØôÚ « vš§Å 11 ÓË WÅ]*LÅÚ¼« 3ÀUӚŠÅ`ÅÚ×ÓHÚ¼ 3uÓ« ÓsÒšÅÓ*Å wӼŠˆÅ—ÅÚbÓ -u3*3
12 ÊUÓDÚ*-¼« ØsÅ ÊUÓDÚ*-¼« ØsÅ ØÊUÓDÚ*-¼« Ós²ÒbżÓÓ«ÓË ]oÅÓ1Ú¼« 13 ÊUÓ• ÚœÓd3¦ sÅÚ« ÚÊUÓ• ÚœeÓÓ²UÓ sÅÚ« ÚÊUÓ• Úb]LÓ13¦ ÊUÓDÚ*-¼« 4A 1 ëÅ×ÅÓMÓDÚ*]3¼ØöºÅ ÚXÓ¼«ÓeØ ô 110
ÚÊUÓLÚ93 ØsÅ ÚÊUÓ•—3Ë« sÅÚ«
2 œÅ3u*3¥Ú¼« MÅUÓÔÚËÓUÅ ëÅ×ÅÓ¼ÚËÓœ ®ÅUÓ œÅ«Ód3 3»UØMÚ¹Ó« ÓË ˆÓœ3ËbLÓ¦ 3 WÅ]MÅQÓ½ —Å3u¦3 ØôÚ «3Úbš¼ÅUÓIÓ¦ ÚXÓ0dÅÓUÓ¦ÓË ˆÓœ 3ËbÚAÓ¦
4 »ÅUÓ½Ò—Å«UÓ½ ÈÅ œÅUÓØôÚ « 3»UÓÚ—Ó« ÓË ëÅÚ²ÓbӚŠœÅUÓšÅÚ¼« 5 dÅÚBÓMÚ¼« w§Å 3ëÓ¼ ÚœeÅ ÓË ]r3N]*Ú¼Ó« ëÅÚšÓ¦ÓbÓ ÓXÚ1ÓÔ ÎWÓ*]¼ Óc3¦ 6 ÓrÓ0Ú—Ó« UÓ² Óp×ÅÓLÚ0ÓdÅ 3ëÓLÒ*ÅÓÓË 3ëÚ3dÚ0« ÓË ÚsšJÅÚLÓ×¼Ó« ÓË
7 imdi Allahü teāǾlādan dilerem kim ÚsšLÅ0Å«]d¼« 8 baña muǾįn ola ve bu kitābı bu pāźişāh-ı
9 aǾžama ve źürriyyetine ve eşyāǿlarına ve etbāǾlarına 10 ve ehl-i memleketine mübārek ve meymūn eyleye 11 ve yārānlardan tevaķķuǾ iderem kim Ǿaybın 12 örteler ve eksügin bitüreler UÓ¦ÓË 111
13 ÚVšìÅ3« ÅëښӼū ÓË 3XÚ*Ó½ÓuÓÔ ÅëÚšÓ*Ó ëÅ]*¼ÓUÅ]ô« všÅ:IšÅ§ÚuÓÔ 4B 1-2 Årš0Å ]d¼« ÚsØLÚ0]d¼« Úë]*¼« rÚÅ 112
110 Geniş olan saltanatının gölgeleri zail olmasın. demir kazıklarla direkleri sıkı sıkıya bağlı padişah
otağın sonsuza kadar daim kalsın Allah’m üstünlüğünü ve ağırbaşlılığını artırsın .düşmanların boynu güçlü iki ayağının altında kalıp zelil olsun ey rahmet edenlerin en merhametlisi (Allah’ım ) O’nu korusun ve selâmete erdirsin.
111 (ayet-hûd 88) başarı yalnız Allah’tandır. O’na güvendim. O’na yöneldim 112 (besmele) esirgeyen ve bağışlayan Allah’ın adıyla
3 ØôÓË ¿ ÓsšIÅÓ]×3LÚ*ż 3WÓ¾ÅUÓFÚ¼«ÓË ¿ ÓsšLÅÓ¼UÓFÚ¼« һŠӗ Åë]*ż3bLÓ1Ú¼Ó« 113
4 ÅrÅÔUÓ• bÌ]LÓ13¦ UÓì ÅbÒšÅÓ wÓ*Ó ë]*¼« wÅÒ*Ó# ÓË ¿ ÓsšLżU]EÚ¼« wÓ*Ó ]ô«Å ÓÊ«ÓËÚb3 5 Ór]*Ó ÓË ÓÊ|dÅ£ÅU]DÚ¼« ÓsšÅ¾ÅÒšÓD¼« ëžÅÚ1Ó# ÓË ëżÅØ« wÓ*Ó ÓË ÓsҚžÅÓMÚ¼«
6 ÅÅaš]A¼Ó« Ús Ú»U]£ÓuÚ¼«Úb¾Ó 114ÁbF ÓË «Îdš9ÅÓ½UÎLš*ÅÚÓÔ
7 Ú bÓLÚ0Ó« ÚsÅ Ún3u3² ÚÊbÅÚ¼« ‰ÅÓULÓ2 võÅ$UØIÚ¼« —|ÅdÅÚ1ÒM¼ÓÅ« rżÅUØFÚ¼« qÅÓ2Ó Úô« 8 Úr3NÓMÓJÚÓ« ÓË ëÅìÅ«ÓuÚ$dÅÅ ë]*¼« Ór3Ó£Ób]LÓGÓÔ 115
vÅJ¼ÅØUÓLÚ¼« sÅØLÚ0]d¼Ó« bÚ¾Ó sÅÚ«Å
9 eydür bilgil kim bu nefįs kitāb ŧıbbuñ ëÅìÅÅUÓM2Å Ó`šÅÓ§
10 güzįde ķavāǾidlerine müştemildür müteķaddim ĥekįmlerüñ
11 kitāblarından cemǾ eylemişem ve iħtiśārında gey mübālaġa ķılmışam 12 ve on maķālet üzerine tertįb itmişem
13 w¼Ë_« W¼UIL¼« 116
5A 1 ÚVÅÒDÚ¼« ÒbÅÒÓ0 ÓlÓ¦ ÅW]¾ÅFšÅ]¹ ‰«—3u¦3ôÚ w§Å 117 kitāb-ı müntaħabuñ
2 evvelki maķālesinde umūr-ı ŧabįǾįyyeyi bildürelüm ŧıbbuñ ĥaddiyile 3 bile ve bu maķāle yidi faśldur ‰Ëô« qBH¼« 118
4 evvelki faślında ŧıbbuñ ĥaddini bildürelüm vÅìU9¼« qBH¼« 119
5 ikinci faślında erkānı bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 120
6 üçünci faślında mizācı bildürelüm ld¼« qBH¼« 121
113hamd alemlerin rabbi olan Allah’a mahsustur. (hayırlı) netice Allah’tan korkan ve ona
inananlarındır. düşmanlık ancak zalimleredir. Allah’ım peygamberlerin sonuncusu Hz. Muhammed’e onun ailesine ve ona yardım eden arkadaşlarına salat ve selâm olsun
114 Abdurrahman el Mālikî oğlu Ahmed oğlu Ǿālim, fazıl, mahir Şeyh Kadı Cemāleddin Yusuf oğlu
Abdulvehhāb
115 Allah onları rızasıyla kuşattı ve onlara bir sükûnet verdi. 116 (makâle) birinci Konu
117 (başlık)Tabii işlerde sınır 118 (fasıl) birinci bölüm 119 (fasıl) ikinci bölüm 120 (fasıl) üçüncü bölüm 121 (fasıl) dördüncü bölüm
7 dördünci faślında aħlāŧı bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 122
8 bişinci faślında aǾżāyı bildürelüm ” œU¼« qBH¼ 123
9 altıncı faślında ķuvāyı bildürelüm lU¼« qBH¼« 124
10 yidinci faślında umūr-ı ŧabįǾįyyenüñ baķıyyesini bildürelüm v¼UÚFÔ 3ëÓ*¼«¡:UÓAÚì«Å
125
11 tÅšìU9¼« W¼UIL¼« 126
12 `²dA×¼« v§ 127kitāb-ı müntaħabuň ikinci maķālesinde teşrįĥi bildürelüm
13 ve bu maķāle on bir faśldur ‰Ëô« qBH¼«128
5B 1 evvelki faślında süñüklerüñ teşrįĥini bildürelüm vÅìU9¼« qBH¼« 129
2 ikinci faślında siñirlerüñ teşrįĥin bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 130
3 üçünci faślında ĥareketsüz ŧamarları bildürelüm ld¼« qBH¼« 131
4 dördünci faślında müteĥarrik ŧamarları bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 132
5 bişinci faślında Ǿażlı yaǾnį saçanaķları bildürelüm ” œU¼« qBH¼« 133
6 altıncı faślında derinüñ teşrįĥin bildürelüm lU¼« qBH¼« 134
7 yidinci faślında aǾżā-yı mürekkebeyi bildürelüm ve evvel dimāġı ve iki
8 gözi ve iki ķulaġı beyān beyān idelüm s¦U9¼« qBH¼« 135
122 (fasıl) beşinci bölüm 123 (fasıl) altıncı bölüm 124 (fasıl) yedinci bölüm 125 Allah yüceltsin, yükseltsin. 126 (makâle ) ikinci konu
127 (başlık) insan cesedini inceleme 128 (fasıl) birinci bölüm 129 (fasıl) ikinci bölüm 130 (fasıl) üçüncü bölüm 131 (fasıl) dördüncü bölüm 132 (fasıl) beşinci bölüm 133 (fasıl) altıncı bölüm 134 (fasıl) yedinci bölüm
9 sekizinci faślında gögüzüñ perdesin ve mėǾdeyi ve baġarsuķları bildürelüm
10 lU×¼« qBH¼« 136 ŧoķuzuncı faślında öykeni ve yüregi beyān idelüm
11 d–UF¼« qBH¼« 137onuncı faślında baġırı ve ödi ve ŧalaķı beyān idelüm 12 dA ÍœU1¼« qBH¼« 138on birinci faślında aǾżā-yı mürekkebenüñ baķıyyesini
bildürelüm 13 t9¼U9¼« W¼UIL¼« 139
6A 1 UÓNÚšÓ*Ó …ÅÓ¼«]bÚ¼« UÓN×ÅÓ¦ÓöÓÓ ÓËUÓNÅUÓ¾ÚÓ« ÓË ÊUÓÚìÅ3ôÚ « ÊÅ ÓbÓ ‰Å«ÓuÚ0Ó« vš§Å 140
2 kitāb-ı müntaħabuň üçünci maķālesinde insān bedeninüñ aĥvālini esbābıla 3 ve aña delālet iden Ǿalāmetlerile bile bildürelüm ve bu maķāle biş faśldur 4 ‰Ëô« qBH¼« 141 evvelki faślında śıĥĥati ve marażı bile bildürelüm
5 vÅìU9¼« qBH¼« 142 ikinci faślında żarūriyyāt-ı sitteyi bildürelüm
6 Y¼U9¼« qBH¼« 143üçünci faślında esbāb-ı mumrıžayı bildürelüm
7 ld¼« qBH¼«144 dördünci faślında mizāc cihetinden bedene
8 delālet iden Ǿalāmetleri bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 145
9 bişinci faślında aħlāŧ cihetinden bedene delālet iden Ǿalāmetleri bildürelüm 10 WFd¼« W¼UIL¼« 146 135 (fasıl) sekizinci bölüm 136 (fasıl) dokuzuncu bölüm 137 (fasıl) onuncu bölüm 138 (fasıl) onbirinci bölüm 139 (makâle) üçüncü konu
140 (makâle başlığı) insan bedeninin halleri ve ona delil olan sebep ve alemetler 141 (fasıl) birinci bölüm 142 (fasıl) ikinci bölüm 143 (fasıl) üçüncü bölüm 144 (fasıl) dördüncü bölüm 145 (fasıl) beşinci bölüm 146 (makâle) dördüncü konu
11 Å®ÓdÅÚH]×Ú¼«ÓË ÅiÚ¾ÒMÚ¼« vŧ 147dördünci maķālede nabżı ve ķārūreyi
12 bildürelüm ve bu maķāle altı faśldur ‰Ëô« qBH¼« 148
13 evvelki faślında nabżuñ beśāyıŧlarını bildürelüm vÅìU9¼« qBH¼« 149
6B 1 ikinci faślında nabżuñ mürekkeb envǾāların bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 150
2 üçünci faślında bevlüñ levnlerin bildürelüm ld¼« qBH¼« 151
3 dördünci faŝlında bevlüñ ķıvamın ve rāyiĥāsın bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 152
4 bişinci faŝlında bevlüñ ŧurılıġın ve bulanuķlıġın bildürelüm ” œU¼« qBH¼« 153
5 altıncı faślında rüsūb bildürelüm v¼UÚFÔ 3ëÓ*¼«¡:UÓAÚì«Å 154 6 W¦U¥¼« W¼UIL¼« 155
7 bişinci maķālede śaĥįĥ kişilerüñ tedbįrini ve marį ż kişilerüñ 8 Ǿilācın vech-i külliyile beyān idelüm ve bu maķāle on faśldur 9 ‰Ëô« qBH¼« 156evvelki faślında yimek ve içmek tedbįrin bildürelüm
10 vÅìU9¼« qBH¼« 157ikinci faślında riyāżet ve delki bildürelüm
11 Y¼U9¼« qBH¼« 158üçünci faślında istiĥmāmuñ tedbįrin bildürelüm
12 ld¼« qBH¼« 159 dördünci faślında uyımaġuñ ve uyımamaġuñ tedbįrin
bildürelüm
147 (başlık) nabzın açıklanması 148 (fasıl) birinci bölüm 149 (fasıl) ikinci bölüm 150 (fasıl) üçüncü bölüm 151 (fasıl) dördüncü bölüm 152 (fasıl) beşinci bölüm 153 (fasıl) altıncı bölüm 154 Allah yüceltsin, yükseltsin, 155 (makâle) beşinci konu 156 (fasıl) birinci bölüm 157 (fasıl) ikinci bölüm 158 (fasıl) üçüncü bölüm 159 (fasıl) dördüncü bölüm
13 f¦U¥¼« qBH¼« 160bişinci faślında yıluñ dört faślı mūcebince tedbįri bildürelüm
7A 1 ” œU¼« qBH¼« 161altıncı faślında yüklü ve emzüklü Ǿavretüñ
2 ve genç oġlancuķlaruñ tedbįrin bildürelüm lU¼« qBH¼« 162
3 yidinci faślında büyük oġlanlaruñ ve yigidlerüñ ve ķırġıllaruñ ve ķocalaruñ tedbįri bildürelüm
4 s¦U9¼« qBH¼« 163sekizinci faślında ħastalaruñ Ǿilāçlarını bildürelüm
5 lU×¼« qBH¼« 164ŧoķuzuncı faślında faśdı ve ĥacāmatı bildürelüm
6 d–UF¼« qBH¼« 165onuncı faślında ķuśmaġı ve ishāli ve iĥtiķānı bildürelüm
7 ”Å«]—« bÅÓ*Å w§ WÓ œÅU9¼« W¼UIL¼« 166
8 altıncı maķālede başda olan Ǿilletleri bildürelüm ve bu maķāle on dört faśldur 9 ‰Ëô« qBH¼« 167evvelki faślında śudāǾyı yaǾnį baş aġrısını bildürelüm
10 vÅìU9¼« qBH¼« 168 ikinci faślında sersāmı bildürelüm
11 Y¼U9¼« qBH¼« 169üçünci faślında mālįħūlyāyı bildürelüm
12 ld¼« qBH¼« 170dördünci faślında śarǾ[a]yı bildürelüm
13 f¦U¥¼« qBH¼« 171bişinci faślında sekteyi bildürelüm
7B 1 ” œU¼« qBH¼« 172 altıncı faślında fālici bildürelüm
2 lU¼« qBH¼« 173 yidinci faślında raǾşeyi bildürelüm
160 (fasıl) dördüncü bölüm 161 (fasıl) altıncı bölüm 162 (fasıl) yedinci bölüm 163 (fasıl) sekizinci bölüm 164 (fasıl) dokuzuncu bölüm 165 (fasıl) onuncu bölüm
166 (başlık) altıncı makālede baştaki illetler 167 (fasıl) birinci bölüm 168 (fasıl) ikinci bölüm 169 (fasıl) üçüncü bölüm 170 (fasıl) dördüncü bölüm 171 (fasıl) beşinci bölüm 172 (fasıl) altıncı bölüm
3 s¦U9¼« qBH¼« 174sekizinci faślında laķveyi bildürelüm
4 lU×¼« qBH¼« 175 ŧoķuzuncı faślında zükāmı bildürelüm
5 d–UF¼« qBH¼« 176onuncı faślında gözüñ Ǿilletlerini
6 bildürelüm ve bu faśl altı bābdur ‰Ëô« »U¾¼« 177
7 evvelki bābda remedi yaǾnį göz aġrısını bildürelüm vÅìU9¼« »U¾¼« 178
8 ikinci bābda ŧurfeyi bildürelüm Y¼U9¼« »U¾¼« 179
9 üçünci bābında žufrayı bildürelüm ld¼« »U¾¼« 180
10 dördünci bābında sebeli bildürelüm f¦U¥¼« »U¾¼« 181
11 bişinci bābında ķıl biten gözüñ Ǿilācın bildürelüm ” œU¼« »U¾¼« 182
12 altıncı bābında bāsaruñ yaǾnį görmekligüñ żaǾįflıġın bildürelüm 13 dA ÍœU1¼« qBH¼« 183on birinci faślında ķulaġuñ Ǿilletlerini bildürelüm
8A 1 dA vÅìU9¼« qBH¼« 184 on ikinci faślında burınuñ Ǿilletlerini bildürelüm
2 dA Y¼U9¼« qBH¼« 185 on üçünci faślında dil şişdügin
3 ve dişler ėti şişdüginüñ Ǿilletlerini bildürelüm dA ld¼« qBH¼« 186
4 on dördünci faślında ħavānįķı yaǾnį boġmayı ve veremüǿl lehātı yaǾnį boġuz dışınuñ şişdügin bildürelüm
173 (fasıl) yedinci bölüm 174 (fasıl) sekizinci bölüm 175 (fasıl) dokuzuncu bölüm 176 (fasıl) onuncu bölüm 177 (bab) birinci kısım 178 (bab) ikinci kısım 179 (bab) üçüncü kısım 180 (bab) dördüncü kısım 181 (bab) beşinci kısım 182 (bab) altıncı kısım 183 (fasıl) onbirinci bölüm 184 (fasıl) onikinci bölüm 185 (fasıl) onüçüncü bölüm 186 (fasıl) ondördüncü bölüm
5 WFU¼« W¼UIL¼« 187
6 kitāb-ı müntaħabuñ yidinci maķālesinde gögüzden göbege degin aǾżālarda Ǿārıž 7 olan Ǿilletleri beyān idelüm ve bu maķāle on sekiz faśldur
8 ‰Ëô« qBH¼« 188evvelki faślında öksürügi bildürelüm
9 vÅìU9¼« qBH¼« 189ikinci faślında źātü’r-reyi yaǾnį öykencügi bildürelüm
10 Y¼U9¼« qBH¼« 190 üçünci faślında sill[i] ve zātü’lcenb[i]bildürelüm
11 ld¼« qBH¼« 191dördünci faślında rebvi yaǾnį żıķuǿn nef[e]si bildürelüm
12 f¦U¥¼« qBH¼« 192bişinci faślında ħafaķānı yaǾnį yürek oynamaġın bildürelüm
13 ” œU¼« qBH¼« 193 altıncı faślında nefŝ[i]-dem yaǾnį ķan tükürmegi bildürelüm
8B 1 lU¼« qBH¼« 194 yidinci faślında żaǾf-ı mėedeyi bildürelüm
2 s¦U9¼« qBH¼« 195 sekizinci faślında ġaşyı yaǾnį göñül dönmegi bildürelüm
3 lU×¼« qBH¼« 196ŧoķuzuncı faślında maġśı yaǾnį śancuyı bildürelim
4 d–UF¼« qBH¼« 197onuncı faślında fuvāķı yaǾnį ınçķuruġı bildurelim
5 dA ÍœU1¼« qBH¼« 198on birinci faślında ĥayżı ve ishāli bildürelim
6 dA vÅìU9¼« qBH¼« 199 on ikinci faślında zeĥįri yaǾnį nigi bildürelüm
7 dA Y¼U9¼« qBH¼« 200 [on] üçünci faślında ķulıncı bildürelim
187 (makâle) yedinci konu 188 (fasıl) birinci bölüm 189 (fasıl) ikinci bölüm 190 (fasıl) üçüncü bölüm 191 (fasıl) dördüncü bölüm 192 (fasıl) beşinci bölüm 193 (fasıl) altıncı bölüm 194 (fasıl) yedinci bölüm 195 (fasıl) sekizinci bölüm 196 (fasıl) dokuzuncu bölüm 197 (fasıl) onuncu bölüm 198 (fasıl) onbirinci bölüm 199 (fasıl) onikinci bölüm 200 (fasıl) onüçüncü bölüm
8 dA l«d¼« qBH¼« 201 on dördünci faślında ķarında düriyen ķurtları bildürelüm
9 dA f¦U¥¼« qBH¼« 202 on bişinci faślında baġır aġrısın bildürelüm
10 dA ” œU¼« qBH¼« 203on altıncı faślında istisķāyı bildürelim
11 dA lU¼« qBH¼« 204on yidinci faślında ŧalaġı bildürelim
12 dA s¦U9¼« qBH¼« 205on sekizinci faślında yaraķānı bildürelüm
13 WM¦U9¼« W¼UIL¼« 206
9A 1 kitāb-ı müntaħabuñ sekizinci maķālesinde ķalan aǾżālaruñ marażını bildürelüm 2 ve bu maķāle on faśldur ‰Ëô« qBH¼« 207
3 evvelki faślında iki bögregüñ aġrısın bildürelüm vÅìU9¼« qBH¼« 208
4 ikinci faślında meŝānenüñ marażını bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 209
5 üçünci faślında maķǾadanuñ yaǾnį suġranuñ marażların bildürelüm 6 ld¼« qBH¼« 210 dördünci faślında źekerüñ
7 ve ħāyalaruñ marażlarını bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 211
8 bişinci faślında fatķı yaǾnį debeligi bildürelüm ” œU¼« qBH¼« 212
9 altıncı faślında cimāǾ eksüldügin bildürelüm lU¼« qBH¼« 213
10 yidinci faślında Ǿavretlere mensūb Ǿilletleri bildürelüm s¦U9¼« qBH¼« 214
201 (fasıl) ondördüncü bölüm 202 (fasıl) onbeşinci bölüm 203 (fasıl) onaltıncı bölüm 204 (fasıl) onyedinci bölüm 205 (fasıl) onsekizinci bölüm 206 (makâle) sekizinci konu 207 (fasıl) birinci bölüm 208 (fasıl) ikinci bölüm 209 (fasıl) üçüncü bölüm 210 (fasıl) dördüncü bölüm 211 (fasıl) beşinci bölüm 212 (fasıl) altıncı bölüm 213 (fasıl) yedinci bölüm 214 (fasıl) sekizinci bölüm
11 sekizinci faślında nıķrisi yaǾnį ķurnabalıġı ve Ǿırķuǿn-nesāyı
12 ve vacǾı’l-mefāśılı yaǾnį bendükçe aġrısı ve’l-ĥadebe yaǾnį gözlülügi bildürelüm 13 lU×¼« qBH¼« 215 ŧoķuzuncı faślında devālįyi bildürelüm
9B 1 d–UF¼« qBH¼« 216 onuncı faślında dāǿü’l-fįli bildürelüm
2 WFU×¼« W¼UIL¼« 217
3 bÅÓÓÚ¼« dÅ£ÅUÓº vŧ …ÓdÅ£ÅUÓE3¼« ÓqÅ*ÅFÚ¼« vŧ 218kitāb-ı müntaħabuñ ŧoķuzuncı maķālesinde
4 bedenüñ ŧaşra yüzinde olan Ǿilletleri beyān idelüm ve bu maķāle on iki faśldur 5 ‰Ëô« qBH¼« 219evvelki faślında saǾfeyi bildürelüm
6 vÅìU9¼« qBH¼« 220ikinci faślında dāǿü’ŝ-ŝǾalbi yaǾnį dilkü
7 rencin ve dāǿü’l-ĥayye yaǾnį ılan rencin bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 221
8 üçünci faślında behaķı bildürelüm l«d¼« qBH¼« 222
9 dördünci faślında baraśı bildürelüm f¦U¥¼« qBH¼« 223
10 bişinci faślında cüźāmı bildürelüm ” œU¼« qBH¼« 224
11 altıncı faślında uyuzı ve giciyügi bildürelüm lU¼« qBH¼« 225 12 yidinci faślında şerāyı yaǾnį ķızamuķı bildürelüm s¦U9¼« qBH¼« 226
13 sekizinci faślında çiçegi ve ĥaśbeyi bildürelüm lU×¼« qBH¼« 227
10A 1 ŧoķuzuncı faślında evrāmı yaǾnį şişleri bildürelüm
215 (fasıl) dokuzuncu bölüm 216 (fasıl) onuncu bölüm 217 (makâle) dokuzuncu konu 218 (başlık) bedenin dışındaki illetler 219 (fasıl) birinci bölüm 220 (fasıl) ikincibölüm 221 (fasıl) üçüncü bölüm 222 (fasıl) dördüncü bölüm 223 (fasıl) beşinci bölüm 224 (fasıl) altıncı bölüm 225 (fasıl) yedinci bölüm 226 (fasıl) sekizinci bölüm 227 (fasıl) dokuzuncu bölüm
2 d–UF¼« qBH¼« 228onuncı faślında seraŧānı bildürelüm
3 dA ÍœU1¼« qBH¼« 229on birinci faślında ħanāzįri yaǾnį doñuzbaşını bildürelüm
4 dA vÅìU9¼« qBH¼« 230 on ikinci faślında ĥummayātı yaǾnį ısıtmaları bildürelüm
5 Ád–UF¼« W¼UIL¼« 231
6 XÅØ*ÓLFÓ×Ú3LÚ¼« ÅXÓdÅÓÚ–Ó Øô« ÓË ÅXÓLFÅÅÚ¹3ôØ« v§ 232 onuncı maķālede istiǾmāl olan eŧǾimeyi ve
eşribeyi
7 beyān idelüm ve bu maķāle on faśldur ‰Ëô« qBH¼« 233
8 evvelki faślında dāneleri bildürelüm vÅìU9¼« qBH¼« 234
9 ikinci faślında ėti ve yumurdayı bildürelüm Y¼U9¼« qBH¼« 235
10 üçünci faślında südi ve südden ĥāśıl olanları bildürelüm l«d¼« qBH¼« 236
11 dördünci faślında tereleri bildürelüm f¦U¥¼« qBH 237
12 bişinci faślında yimişleri bildürelüm ” œU¼« qBH¼« 238
13 altıncı faślında reyhānları ve ŧįbleri bildürelüm lU¼« qBH¼« 239
10B 1 yidinci faślında aşa giren ot yā süg ķurucaların bildürelüm 2 s¦U9¼« qBH¼« 240sekizinci faślında aşuñ aĥvālin bildürelüm
3 lU×¼« qBH¼« 241ŧoķuzuncı faślında ħamrları
228 (fasıl) onuncu bölüm 229 (fasıl) onbirinci bölüm 230 (fasıl) onikinci bölüm 231 (makâle) onuncu konu
232 (başlık) yiyecek ve içeceklerin kullanımı 233 (fasıl) birincibölüm 234 (fasıl) ikinci bölüm 235 (fasıl) üçüncü bölüm 236 (fasıl) dördüncü bölüm 237 (fasıl) beşinci bölüm 238 (fasıl) altıncı bölüm 239 (fasıl) yedinci bölüm 240 (fasıl) sekizinci bölüm 241 (fasıl) dokuzuncu bölüm
4 ve şarābları ve bekmezleri bildürelüm d–UF¼« qBH¼« 242
5 onuncı faślında perverdeleri ve yaġları bildürelüm 6 WFš¾D¼«— u¦ô« v§ v¼ Ë ô« W¼UIL¼« 243
7 kitāb-ı müntaħabuñ evvelki maķālesinde Ǿumūr-ı ŧabįǾįyyeyi bildürelüm ŧıbbuñ
8 ĥaddile bile ve bu maķāle birķaç faśla müştemildür ‰Ëô« qBH¼« 244
9 kitāb-ı müntaħabuñ evvelki maķālesinüñ evvelki faślında ŧıbbuñ ĥaddini bildürelüm
10 bilgil kim ŧıb bir śanǾāatdur kim tendürüst bedenüñ
11 śıĥĥatini nice saķlamaķ gerek anı bildürür ve śıĥĥati zāyil olıcaķ nice 12 döndermek gerek anı daħı bildürür ve Cālįnōs eydür ŧıb bir
13 śanǾāatdur kim śıĥĥati bildürür ve sıĥĥate mensūb ve muttaśıl 11A 1 olan nesneleri daħı bildürür ve marażı bildürür ve maraża mensūb
2 ve muttaśıl olan nesneleri daħı bildürür ve ĥālet-i mutavassıŧayı ki 3 ne bellü sıĥĥat ve ne bellü marażdur anı daħı bildürür ve bu bābda Ǿažįm 4 baĥŝ vardur bu muħtaśarda anı edā eylemek mümkin degül
vÅìU9¼« qBH¼« 245
5 kitāb-ı müntaħabuñ evvelki maķālesinüñ ikinç faślında Ǿumūr-ı ŧabįǾįyyenüñ
6 evvelini bildürelüm bilgil kim Ǿumūr-ı ŧabįǾįyyenüñ evveli erkāndur 7 ve erkān basįŧ cismlerdür ve insān bedeninüñ ve ġayrısınuñ daħı evvelki 8 cüzvǿleridür ve erkān dörtdür birisi oddur ve oduñ
9 ŧabįǾatı ĥār-yābisdür ve birisi yildür ve yilüñ ŧabįǾatı ĥār-raŧbdur 10 ve birisi śudur ve śunuñ ŧabįǾatı bārid-raŧbdur ve birisi ŧopraķdur 11 ve ŧopraġuñ ŧabįǾatı bārid-yābisdür Y¼U9¼« qBH¼« 246
242 (fasıl) onucu bölüm
243 (başlık) birinci makāle -tabii işler 244 (fasıl) birinci bölüm
245 (fasıl) ikinci bölüm 246 (fasıl) üçüncü bölüm
12 kitāb-ı müntaħabuñ evvelki maķālesinüñ üçünci faślında mizācı bildürelüm 13 bilgil kim mizāc bir keyfiyyetdür kim anuñ ĥudūŝ-ı keyfiyyātı
11B 1 müteżāddenüñ tefāǾülindendür ve keyfiyyāt-ı müteżādde ki vardur birisi 2 ĥarāretdür ve birisi burūdetdür ve birisi ruŧūbetdür ve birisi
3 yubūsetdür zįrā bu dört keyfiyyet biri birile kim ķarışur ve mümtezic 4 olur ĥarāretüñ ķuvveti burūdet ķuvvetinüñ ekŝerin śır ve burūdetüñ 5 ķuvveti ĥarāret ķuvvetinüñ ekŝerin śır ve ruŧūbetüñ ķuvveti yubūset 6 ķuvvetinüñ ekŝerin śır ve yubūsetüñ ķuvveti ruŧūbet ķuvvetinüñ ekŝerin 7 śır pes ol mümtezicüñ cemįǾ-i eczālarından bir müteşābih-i keyfiyyet 8 ĥādiŝ olur kim mizāc oldur ve bil kim Ǿaķl mūcebince bu
9 mizāc iki ķısımdur birisi muǾtedilü’n bi’l-ĥaķįķadur ve muǾtedilü’n bi’l-ĥaķįķa
10 oldur kim keyfiyyāt-ı müteżāddenüñ miķdārları mümtezicde 11 mütesāvi olur ve birisi bu iǾtidālden ŧaşradur ammā
12 ol evvelki ķısmuñ vücūdı ħōd mümkin degüldür lākin mizāclarda mevcūd 13 olan mizāc ol śoñraġı mizācdur kim iǾtidāl-ı ĥaķįķįden
12A 1 ŧaşradur ve eŧıbbā ıśŧılāĥınca bu mizāca muǾtedilü’n bi’l-farż dirler 2 ve bu mizāc daħı iki ķısmdur birisi ol mizācdur kim bir mevżūǾu’m- 3 māye olıcaķ ħūh beden olsun ve ħūh Ǿużv olsun ol mevżūǾu’m-
4 māye andan enseb ve andan elyaķ mizāc olmaya ve birisi bu iǾtidālden 5 ŧışradur imdi ķıyāsıla iǾtibār idicek bu evvelki ķısma
6 sekiz vech Ǿārıż olur birine muǾtedil-i nevǾį dirler zįrā 7 nevǾinden ħāric olan mizāclara göre bu muǾtedildür ve bu ol 8 mizācdur kim insāna ĥāśıl olur zįrā ķamu kāyınātuň mizācına 9 göre insānuñ mizācı muǾtedildür ve ikincisine daħı muǾtedil-į 10 nevǾį dirler zįrā nevǾine dāħil olan mizāclara göre bu muǾtedildür 11 ve bu mizāc ol şaħśa ĥāśıl olur kim ol şaħś aǾdal-ı eşħāś-ı
12 nevǾ-i insāndur ve üçüncisine muǾtedil-i śınfį dirler zįrā śınfından 13 ħāric olan mizāclara göre bu muǾtedildür ve bu ol mizācdur kim 12B 1 bir iķlįmüň ķavmine ĥāśıl olur zįrā ayruķ iķlįm ķavminüñ mizāclarına
2 göre bu muǾtedildür ve dördüncisine daħı muǾtedil-i śınfį dirler zįrā 3 śınfına dāħil olan mizāclara göre bu muǾtedildür ve bu mizāc ol
4 şaħśa ĥāśıl olur kim ol şaħs bu śınf-ı muǾayyenüñ aǾdal-ı eşħāśıdur 5 ve bişincisine muǾtedil-i şaħśį dirler ve bu mizāc eşħāś-ı insānuñ 6 bir şaħśına ĥāśıl olıcaķ ķalan şaħślaruñ mizāclarına göre
7 bu muǾtedildür zįrā ol şaħśuñ bekāsı ve śıĥĥātı ol mizācıla 8 mevcūddur ve altıncısına daħı muǾtedil-i şaħśį dirler zįrā nefs-i 9 şaħśuñ aĥvāline göre bu muǾtedildür ve bu ol mizācdur ki bir