İhracatta Yoğunlaşma Katsayısı ve İl İhracatında Öne Çıkan Sektörlerin Belirlenmesi:

İl sektör ihracatının il toplam ihracatındaki payının, sektörün ülke toplam ihracatındaki payına oranını ifade eden ihracat yoğunlaşma veya uzmanlaşma katsayısı, sektörün ülke ihracatındaki göreli üstünlüğünü ifade etmektedir ve şu formülle hesaplanmaktadır;

İl İhracat Yoğunlaşma Katsayısı (PECR) PECR = (X_ij / X_i)/(X_j/X)

X_ij : i ilinde j sektörünün ihracatı, X_i: i ilinin toplam ihracatı,

X_j: Türkiye’deki j sektörünün toplam ihracatı, X: Türkiye’nin toplam ihracatı

Yoğunlaşma katsayılarının tamamı için, 1’in üzerindeki değerler sektörün Ankara’daki göreli üstünlüğü/avantajını ifade etmektedir. 2002-2011 dönemi ortalamasına göre Ham Petrol ve Doğalgaz ilk sırada yer almaktadır. Ancak Ham Petrol ve Doğalgaz Türkiye ihracatı Ankara ihracatı gibi istatistiklerde yer almakta olup, sıralamadaki konumu gözardı edilecektir.

Dolayısıyla Ankara ihracatında sırasıyla Tıbbi Aletler; Hassas Optik Aletler ve Saat(33), Taş ocakçılığı ve Diğer Madencilik (14), Metal Eşya Sanayi (28), Diğer Ulaşım Araçları (35), Kimyasal Madde ve Ürünler (24), Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makinaları (30), Metal Cevherleri (13), Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat (29), Basım Yayım; Plak, Kaset (22), Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihaz (31), Ağaç ve Mantar Ürünleri (20), Metalik Olmayan Diğer Mineral (26), Mobilya ve Başka Yerde Sınıflandırılmamış Diğer Ürünler (36) sektörlerinin il ihracatında uzmanlaşmış ve öne çıkan sektörler olduğu görülmektedir.

Tablo 31: Ankara İli İhracat Yoğunlaşma Katsayıları ve Öne Çıkan Sektörler

31 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina ve cihazlar 0.9 1.1 1.1 1.2 20 Ağaç ve mantar ür.(mobilya hariç); hasır vb. örülerek yap. mad. 1.8 0.9 1.1 1.4

32 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları 0.2 0.4 0.4 0.2

21 Kağıt ve kağıt ürünleri 1.2 0.3 0.3 0.5

Not(*): Ham petrol ve doğalgaz ihracatı Türkiye değerlerine yakın değerlerdir.

Yukarıda ISIC Rev3’e göre iki dijitte incelenen Ankara ili ihracatta “yoğunlaşma katsayıları ve öne çıkan sektörler” dört dijitte değerlendirildiğinde alt sektörler itibariyle öne çıkan sektörleri görmek mümkün olacaktır. Örneğin 14 no’lu Taş ocakçılığı ve diğer madencilik sektörü ikili dijitte 3. sırada yer almakta iken dörtlü dijitte taş ocakçılığı ve diğer madencilik sektörünün içinde yer alan 1421 no’lu Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller alt

Ankara ili ihracatında öne çıkan sektörleri dış ticaretteki rekabet durumuna göre analiz etmek için; Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü tarafından yapılan 2012 tarihli ‘’Türkiye İmalat Sanayiinin Analizi’’10, çalışmasında imalat sanayiinin her bir alt sektörü için hesaplanan, sektörlerin “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler” olarak adlandırılan RCA değerlerine bakılmıştır.

Sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA skorlarına göre, ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları -50’den büyük, 50’den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları -50’den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük Sektörler olarak belirlenmiştir. Söz konusu çalışmada, 2005-2010 dönemi itibariyle İmalat Sanayiinin ortalama RCA değeri 14 olarak hesaplanmış olup, İmalat Sanayi bu değer ile “sınırda rekabet gücü” kategorisinde yer almaktadır. İl ihracat yoğunlaşma katsayısı bakımından öne çıkan ortalama RCA değeri 19 olup, sektör bu ortalama endeks değeri ile rekabet gücü sınırdadır.

Bununla birlikte incelenen dönemde sektörün rekabet gücü küresel ekonomik kriz öncesi artış eğilimi gösterirken kriz sonrası tekrar düşüş eğilimine girmektedir. İl ihracatında dördüncü ve beşinci sıralarda yer alan “Kimyasal Madde ve Ürünler” ile “Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makinaları” sektörlerinin, 2005-2010 dönemi itibariyle, ortalama RCA değerleri sırasıyla -125 ve 4 olup, kimyasal madde ve ürünler imalatı sektörü düşük bir rekabet gücüne sahip iken Büro, Muhasebe ve Bilgi İşleme Makinaları sektörü sınırda bir rekabet gücüne sahiptir.

İl ihracatında potansiyel arz eden sektörler arasında yer alan Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat RCA -23, Basım Yayım; plak kaset vb. RCA -24, sınırda endeks değerlerine sahipken, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihazlar RCA 4,865 endeks değeriyle oldukça yüksek bir rekabet gücüne sahiptir.

10 Türkiye İmalat Sanayiinin Analizi (2005-2010 Dönemi, 22 Ana Sektör İtibariyle), Türkiye Kalkınma Bankası Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, 2012, Ankara

Ankara ihracatında öne çıkan diğer önemli sektörlerden, “Ağaç ve Mantar Ürünleri“

sektörünün RCA ortalaması 10 ve sınırda bir rekabet gücüne sahiptir. İl ihracatında önemli bir yeri olan bir diğer sektör “Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı” sektörünün, 2005-2010 dönemi itibariyle, ortalama RCA değeri 138 olup, sektör bu ortalama endeks değeri ile oldukça yüksek bir rekabet gücüne sahiptir.

Sonuç olarak, Ankara ilinde ihracatta yoğunlaşma katsayısı bakımından öne çıkan imalat sanayii sektörlerinden ikisinin rekabet gücünün düşük (Tıbbi Aletler, Kimyasal Madde ve Ürünleri sanayi), ikisinin yüksek rekabet gücüne (Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların imalatı, Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı sektörü) sahip olduğu görülmektedir. Dört sektör de (Büro muhasebe ve bilgi işleme makinaları, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat, Basım yayım; plak kaset vb, Ağaç ve mantar ürünleri Sektörü) sınırda bir rekabet gücüne sahiptir. Buradan hareketle Ankara ihracatının geleceği açısından, yüksek ve sınırda rekabet gücüne sahip sektörlerden, Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların imalatı, Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı sektörü, Büro muhasebe ve bilgi işleme makinaları, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat, Basım yayım; plak kaset vb, Ağaç ve mantar ürünleri sektörlerine ağırlık verilebileceği sonucu çıkarılmaktadır. Ayrıca dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da mutlaka sektör çeşitlendirmesine gidilmesi gerektiğidir.

Tablo 32’de İhracat yoğunlaşma katsayıları ve öne çıkan ilk 40 sektör ISIC REV 3 bazında dört dijitte verilmiştir ¹¹.

Tablo 32: İl İhracat Yoğunlaşma Katsayıları ve Öne Çıkan Sektörler (Dört Dijit) Sıra ISIC

Kod ISIC Rev 3 Adı 2002 2008 2011 Ortalama

(10 Yıl) 1 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 20.25 19.90 16.78 19.2

2 1552 Şarap 8.38 14.75 11.32 11.9

11 7421 Mimarlık, mühendislik faaliyetleri ve ilgili teknik faaliyetler 11.23 12.15 0.05 7.1

12 2695 Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler 9.78 8.34 5.18 7.1

13 2411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 6.19 6.67 6.74 6.9

14 3530 Hava ve uzay taşıtları 6.31 5.72 10.20 6.2

20 3520 Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonları 18.70 0.53 0.45 5.0

21 2221 Basım 7.69 2.33 1.15 4.4

28 3220 Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, telgraf teçhizatı 3.10 3.84 3.50 3.5

29 2915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 3.17 4.30 2.89 3.3

30 2423 Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünler 2.23 4.06 2.80 3.2 31 2911 İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, mot.Taş. ve motosiklet mot.hariç) 0.75 2.23 1.04 2.9 incelenecektir. Yoğunlaşma değerleri, ithalatta sektörel ve ülke düzeyinde çeşitlenme olup olmadığını göstermesi açısından, dış ticaret analizlerinde son derece önemli bir gösterge niteliği taşımaktadır. Dışa açık bir ekonomide, ödemeler dengesi ve katma değer açısından