İhracatta Sektörel Yoğunlaşma Oranları

Ankara ili ihracatında sektörel düzeyde yoğunlaşmanın ortaya konması; hangi sektörlerde Ankara’nın ihracatta avantajlı konuma geldiği hangi sektörlerde ihracatta zorlandığını göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Sektörel yoğunlaşma oranlarını incelemeden önce, Ankara ili ihracatında önemli ağırlığa sahip sektörlerin belirlenmesi sektörel yoğunlaşmanın daha iyi anlaşılması açısından gerekli görülmektedir. Bu nedenle ihracatın sektörlere göre dağılımı öncelikle değerlendirilecektir.

Ankara ili ihracatının ISIC Rev.3 bazında sektörel dağılımını gösteren aşağıdaki Tablo (Tablo 30) incelendiğinde, 2011 yılında öne çıkan sektörler şunlardır; Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Techizat (18.9), Metal Eşya Sanayi (12.9), Kimyasal Madde ve Ürünler (%12.9), Ana Metal Sanayi, (%11.4), Motorlu Kara Taşıtı ve Römorklar (%7.4), Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Techizat (%4.9), Diğer Ulaşım Araçları (%4.1).

Tablo 26: Ankara İhracatının Alt Sektörlere Göre Dağılımı (USD ve % Pay) 26. Metalik olmayan diğer mineral ür. 37,766.9 2.49 208,126.3 3.88 193,731.4 2.94

27. Ana metal sanayi 319,136.3 21.06 586,157.8 10.93 749,298.2 11.36

28. Metal eşya sanayi 99,788.7 6.59 914,250.4 17.05 853,305.9 12.93

29. B.y.s makine ve teçhizat 223,394.1 14.74 974,188.7 18.17 1,246,904.2 18.90 30. Büro, muhasebe ve bilgi işl. mak. 1,528.5 0.10 7,602.0 0.14 16,128.3 0.24 31. B.y.s elektrikli makina ve cihazlar 41,900.4 2.77 223,955.5 4.18 320,331.0 4.86 32. Radyo, tv., haberleşme teç. ve chz. 11,797.8 0.78 33,227.5 0.62 42,791.0 0.65 33. Tıbbi aletler; hassas optik aletler 22,370.3 1.48 96,959.0 1.81 105,681.5 1.60 34. Motorlu kara taşıtı ve römorklar 137,979.3 9.11 578,028.8 10.78 490,784.3 7.44

35. Diğer ulaşım araçları 98,442.8 6.50 237,415.3 4.43 269,798.8 4.09

TOPLAM 1,515,105.6 100.00 5,361,208.9 100.00 6,597,118.2 100.00

Kaynak: TÜİK

2002 yılında bu sektörlerin payı ise şöyledir; Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat (14.8), Metal Eşya Sanayi (6.6), Kimyasal Madde ve Ürünler (%8.8), Ana Metal Sanayi, (%21.1), Motorlu Kara Taşıtı ve Römorklar (%9.1), Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Teçhizat (%2.8), Diğer Ulaşım Araçları (%6.5). 2002-2011 döneminde Ankara ili ihracatı yaklaşık dört katına çıkmış ve 2011 ihracatında ilk sıralarda yer alan tüm sektörlerde de ihracat artmıştır. Ancak söz konusu dönemde Ankara’nın toplam ihracatı içindeki payını arttıran sektörler Kimyasal Madde ve Ürünler, Metal eşya Sanayi, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat sektörleri olmuştur.

Yoğunlaşma daha önceki bölümlerde bahsedildiği üzere ihracatta sektör bazında çeşitlenme olup olmadığını göstermesi bakımından önemli bir göstergedir. Dışa açık ekonomilerde ihracatın az sayıda sektörde yoğunlaşması arzu edilen bir durum değildir. İhracatın çok sayıda sektöre dağılması ihraç edilen ürünlerin çeşitliliğinin yüksek olması dünya ticaretine entegrasyonun yüksek düzeyde olması demektir. Uluslararası ticarette sektörel çeşitlilik derinleşmeyi de beraberinde getirecek ve herhangi bir sektörde yaşanacak bir darboğaz dış ticaretin tamamını etkileyemeyecektir. Bu bağlamda Ankara ili ihracatında 2002-2011 dönemi için ISIC Rev.3 bazında sektörel yoğunlaşma oranları önce 2 digit daha sonra da daha alt ayrımda yani 4 digit olarak aşağıda değerlendirilmeye çalışılacaktır.

2002, 2008, 2011 yılları için Ankara ili ihracatı yoğunlaşma oranları ISIC Rev 3 ikili dijitte Tablo 27’de verildiği gibidir.

Tablo 27: Ankara İli İhracatında 2’li dijitte Sektör Yoğunlaşma Oranları CR1 Ana metal sanayi 21.1 21.1 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 18.2 18.2 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 18.9 18.9 CR2 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 14.7 35.8 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 17.1 35.2 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 12.9 31.8

CR3 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 9.1 44.9 Ana metal sanayi 10.9 46.2 Kimyasal madde ve ürünler 12.9 44.7

CR4 Kimyasal madde ve ürünler 8.8 53.7 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 10.8 56.9 Ana metal sanayi 11.4 56.0

CR5 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 6.6 60.3 Kimyasal madde ve ürünler 9.1 66.1 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 7.4 63.5 CR6 Diğer ulaşım araçları 6.5 66.8 Diğer ulaşım araçları 4.4 70.5 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina

ve cihazlar 4.9 68.3

CR7 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 5.3 72.1 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina

ve cihazlar 4.2 74.7 Diğer ulaşım araçları 4.1 72.4

CR8 Tarım ve hayvancılık 5.2 77.3 Metalik olmayan diğer mineral ürünler 3.9 78.6 Taş ocakçılığı ve diğer madencilik 3.7 76.2

CR9 Gıda ürünleri ve içecek 4.1 81.4 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 3.7 82.3 Plastik ve kauçuk ürünleri 3.3 79.5

CR10

Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina

ve cihazlar 2.8 84.1 Metal cevherleri 2.8 85.1 Gıda ürünleri ve içecek 3.3 82.8

Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve

cihazları 0.8 98.4 Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve

ayakkabı 0.4 98.0 Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve

cihazları 0.6 97.8

Ankara ili ihracatında 2002, 2008 ve 2011 yılları için ilk 4 sektörün toplam payını gösteren CR4

sırasıyla %53.7, %56.9 ve %56.0 olarak gerçekleşirken, ilk 8 sektörün toplam payını gösteren CR8 sırasıyla %77.3, %78.6 ve %76.2 olarak hesaplanmıştır. Ankara ili ihracatında sektörel yoğunlaşmanın yüksek düzeylerde olduğunu ifade edebiliriz. Bu durum Tablo 31’de net olarak görülmektedir. Bu nedenle Ankara için ihracatçı sektörlerin hem çeşitliliğinin hem de paylarının artırılması büyük önem taşımaktadır.

GRAFİK 6: ANKARA İHRACATINDA SEKTÖREL YOĞUNLAŞMA ORANI (İKİ DİJİT)

Ankara ili ihracatındaki sektörel yoğunlaşma 4’lü dijit bazında değerlendirildiğinde dönem içinde sıralamaları değişse de öne çıkan sektörler; Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine Teçhizat, Kimyasal Madde ve Ürünler, Ana Metal Sanayi, Metal eşya Sanayi, Motorlu Kara Taşıtı ve Römork, Diğer Ulaşım araçları, Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makine ve Cihaz sektörleridir.

Ankara ili ihracatında 4’lü dijitte 2002, 2008 ve 2011 yılları için ilk 4 sektörün toplam payını gösteren CR₄ sırasıyla %38.4, %34.0 ve %31.3 olarak gerçekleşirken, ilk 8 sektörün toplam payını gösteren CR₈ sırasıyla %56.2, %50.2 ve %48.4 olarak hesaplanmıştır. Grafik 7’de ISIC Rev 3 dört dijite göre yoğunlaşma oranlarının gelişimi verilmiştir.

GRAFİK 7: ANKARA İHRACATINDA SEKTÖREL YOĞUNLAŞMA ORANI (DÖRT DİJİT)

2002-2011 döneminde yoğunlaşma oranları hesaplanan yıllar için hem iki digitte hem de dört dijitte yoğunlaşma oranlarının düşme eğiliminde olduğu görülmektedir. Buradan hareketle dönem içinde gerek 2’li, gerekse 4’lü ayrımda sektörel çeşitliliğin arttığını söyleyebiliriz.

2002, 2008, 2011 yılları için dörtlü alt ayrımda Ankara ili ihracatının Cr20’ ye kadar olan yoğunlaşma oranları Tablo 28’de verilmiştir.

Tablo 28: Ankara İli İhracatında (4 Dijitte) Sektör Yoğunlaşma Oranları

CR3 3410 Motorlu kara taşıtları ve motorları 6.8 31.6 2710 Demir-çelik ana sanayi 6.9 27.5 2710 Demir-çelik ana sanayi 6.5 25.6

CR4

2411 Ana kimyasal mad. (kimyasal güb. ve azotlu

bileşikler hariç) 6.8 38.4 2411 Ana kimyasal mad. (kimyasal güb. ve azotlu

bileşikler hariç) 6.5 34.0 2924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 5.7 31.3

CR5 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 5.1 43.5 2924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 4.5 38.5 3410 Motorlu kara taşıtları ve motorları 5.2 36.4

CR6 2811 Metal yapı malzemeleri 4.6 48.1 2921 Tarım ve orman makineleri 4.1 42.6 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 4.8 41.3

CR7 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 4.1 52.2 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 4.0 46.6 3530 Hava ve uzay taşıtları 4.0 45.3 CR8

111 Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel

ürünler 4.0 56.2 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 3.6 50.2 2921 Tarım ve orman makineleri 3.1 48.4

CR9 3530 Hava ve uzay taşıtları 3.5 59.8 2899 Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 3.2 53.4 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 3.1 51.5

CR10 3511 Gemi 2.3 62.0 1320 Demir dışı metal cevherleri 2.8 56.1 2899 Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 2.9 54.4

CR18 2423 Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kim ve bit. kay. Ür. 1.1 74.6 3110 Elektrik motoru, jeneratör, trasformatörler 1.6 72.5 1513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1.4 70.2 CR19 2924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 1.0 75.6 2423 Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kim ve bit. kay. Ür 1.5 74.0 3110 Elektrik motoru, jeneratör, trasformatörler 1.4 71.6 CR20 113 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bit. 1.0 76.6 2919 Diğer genel amaçlı makineler 1.4 75.4 2423 Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kim ve bit. kay. Ür 1.3 72.9