istenebileceği hallere göre değişiklik gösterir. Bu nedenle iflasın kaldırılmasının talep edilebileceği süreyi, ilk olarak, bütün alacaklıların taleplerini geri almış veya
353 Bkz.; dn. 343, 344.
354Jaeger/Walder/Kull/Kottman , Art. N. 11, Solenthaler, s. 78.
80
bütün alacakların itfa edilmiş olmasında, daha sonra da konkordatonun tasdiki nedeniyle iflasın kaldırılmasında, incelemeyi uygun gördük.
I. Bütün Alacaklıların Taleplerini Geri Almış Veya Bütün Alacaklıların İtfa Edilmiş Olması Durumunda
İflasın kaldırılması talebi, iflasın her safhasında ileri sürülemez; m. 182 buna bir sınırlama getirmiştir. 182. maddenin ikinci fıkrasına göre, iflasın kaldırılmasına, alacak hakkındaki taleplerin kaydı için muayyen müddetin bitmesinden iflasın kapanmasına kadar karar verilebilir355. Kanun koyucunun iflasın kaldırılabilmesi için böyle bir süre kabul etmesinin sebebi, alacak hakkındaki taleplerin kaydı için muayyen müddetin bitmesinden önce alacaklıların hepsinin bilinmesinin mümkün olmamasıdır356.
İflasın kaldırılabilmesi için geçmesi gereken bu sürelerin hesabında iflasın hangi tasfiye şekline göre yapıldığı önemlidir. Çünkü masaya kayıt talepleri için gereken süre, başvurulan tasfiye usulüne göre değişmektedir. Buna göre;
- Adi tasfiyede, m. 219’ a göre; alacakların masaya yazdırılması için öngörülen süre bir aydır. Bu sebeple, adi tasfiyede iflasın kaldırılabilmesi, en erken, bu bir aylık sürenin bitiminden sonraki dönemde istenebilir357. İflas idaresinin alacaklıların pek uzak yerlerde veya yurt dışında bulunmaları sebebiyle bu süreyi uzatması durumunda, iflasın kaldırılması bu sürenin bitmesinden itibaren istenebilir358.
- Basit tasfiyede ise, yirmi günden az ve iki aydan çok olmamak üzere iflas idaresinin, alacakların masaya yazdırılabilmesi için tespit edeceği müddetten önce iflasın kaldırılması istenemez (m. 218/II)359.
Sonuç olarak iflasın kaldırılması alacakların masaya yazdırılması için öngörülen süreden iflasın kapanmasına (m.254) kadar istenebilir. İflasın kapanmasından sonra artık iflasın kaldırılması istenemez.
355 Favre, s. 323, Solenthaler, s. 13, Jaeger/Walder/Kull/Kottman , Art. N. 9, Brand, s. 1.
356 Solenthaler, s. 13, Blumenstein, s.611, Jaeger/Walder/Kull/Kottman Art. N. 9, v. Overbeck, Alfred: Schuldbetreibung und Konkurs nach Schweizerischem Recht, Zürich 1940, s. 211, Pekcanıtez, I, s. 737.
357 Solenthaler, s. 13, Pekcanıtez I, s. 736, Kuru El kitabı, s. 1178.
358 Solenthaler, s. 14, Pekcanıtez, I, s. 736.
359 Pekcanıtez, I, s. 736.
81
Bir diğer durumda, iflasın kaldırılmasının istenebilmesi için, iflas kararının kesinleşmesinin gerekip gerekmeyeceğidir. Yargıtay’ın bu konuda çelişkili kararları mevcuttur. Hukuk Genel Kurulunun vermiş olduğu bir karara göre, iflasın kaldırılmasının talep edilebilmesi için, iflas kararının kesinleşmesine ihtiyaç yoktur360. Doktrinde Berkin ve Üstündağın da, dolaylı olarak, iflas kararı kesinleşmeden de iflasın kaldırılabileceği fikrene sahip oldukları anlaşılmaktadır361. Çünkü iflas kararı ile duran ve iflas kararının kesinleşmesiyle düşen takiplere, iflasın kaldırılmasından sonra devam edilip edilemeyeceği bahsinde; iflas kararı kesinleşmeden iflasın kaldırılmasına karar verilirse, bu takiplere devam edilebileceği yönünde görüş belirtmişlerdir362.
Ancak bu Hukuk Genel Kurulu kararından sonra, Yargıtay 12. Hukuk Dairesinin vermiş olduğu başka bir karara göre ise, iflasın kaldırılmasına karar verilebilmesi için, mahkemenin, iflasın kesinleşip kesinleşmediği araştırması, ancak ondan sonra iflasın kaldırılmasına karar verebileceği belirtilmiştir363. Doktrinde, Kuru ve Altay’ın da görüşleri bu doğrultudadır364.
360“…İİK'nun 164. maddesi; hükmün temyizinin iflasın ilânına, masanın teşkiline mani teşkil etmediği; ancak, ikinci alacaklılar toplantısının hüküm kesinleşmedikçe yapılamayacağı şeklindedir.
Şu hale göre, müflisin masaya girecek mal ve hakları tesbit edilecek, alacaklılar tayin edilerek, belli süre içinde alacaklarını ve iddialarını bildirmek üzere davet olunacaklar, ilk alacaklılar toplantısı yapılacak, iflas idaresi teşkil edilecektir (İİK 218/2, 221, 223). İflas idaresi alacaklıların tahkik işini bitirince alacaklıları ikinci toplantıya ilanla davet ile bu kurula mufassal raporunu verir. İkinci alacaklılar toplantısında malların paraya çevrilme usulü tesbit olunur. İşte İİK'nun 237. maddesinde belirtilen bu son safhaya geçiş, ancak iflas hükmünün kesinleşmesi ile kabildir; satış yapılamaz.
Görülüyor ki; iflasın açıldığı andan bu safhaya gelişe kadar cereyan eden işlemleri tedbir niteliğinde saymak caiz değildir ve mutlaka yapılacaktır. Bu nedenledir ki, Yargıtay Özel Dairesi, iflas hükmünün temyizi üzerine icranın tehiri kararı dahi veremez. Yerine getirme bakımından, iflas hükmünün temyizi sonucunu beklemeye gerek yoktur. İflas hükmü bozulur ise, bozmadan önce yapılmış işlemler kendiliğinden ortadan kalkmaz; ancak, yeniden verilecek hükme kadar işlemlere devam kabil değildir, yapılmış olanlar olduğu yerde durur. Keza İİK'nun 182. maddesi hükmünün ancak kesinleşmiş iflas hükümleri hakkında uygulanabileceği iddiasının yasal dayanağını bulmak da kabil değildir. Anılan maddenin 2. fıkrasında açıklandığı gibi; iflasın açıldığı andan itibaren alacaklıların kaydı için gerekli sürenin sona ermesiyle beraber -İflas hükmü kesinleşmemiş dahi olsa - İİK'nun 182. maddesindeki şartlar oluşmuş ise, iflas kaldırılabilir…” (HGK. 06.04.1983, 963/335, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası).
361 Berkin, İflas, s. 402, Üstündağ, s. 56.
362 Berkin, İflas, s. 402, Üstündağ, s. 56.
363 “Davacı İsmail 1985/64 esas sayılı dosyada “iflas kararı verilmesini” istemiş, evrak üzerinde
“İİK.nun 178. maddesi uyarınca iflas kararı verildiği anlaşılmıştır. Bu kararın tebliği edilmediği ve henüz kesinleşmediği meydandadır. Bu defa aynı kişi 1986/46 sayılı dosyada “iflasın kaldırılmasına karar verilmesini” bir kısım alacaklıları taraf göstererek talepte bulunmuştur. Ortada iflasın açılmasına ve bundan sonra yapılan işlemlere dair bir iflas dosyasının mevcut olup olmadığı anlaşılmadığı ve 30.4.1985 tarihli iflas isteğini muhtevi dilekçede alacaklı olarak gösterilen kişilerin ve müesseselerin alacaklarını aldıklarına dair bir vesika ya da beyan bulunmadığı gibi, alacaklı adet ve borç miktarı
82
Kanaatimizce, Hukuk Genel Kurulunun vermiş olduğu bu karardaki gerekçeler yerindedir. Gerçektende m. 182’de, iflasın kaldırılmasına, alacak hakkındaki taleplerin kaydı için muayyen müddetin bitmesinden iflasın kapanmasına kadar karar verilebileceği belirtilmekte, iflasın kaldırılması için, iflas kararının kesinleşmesinin gerektiği konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Bunun yanında 164. madde de, iflas kararı kesinleşmeden sadece ikinci alacaklılar toplantısının yapılamayacağı, bunun dışında iflas kararının temyizinin iflasın ilanına ve masanın teşkiline mani olmayacağı belirtilmekte, fakat iflasın kaldırılmasının istenemeyeceği konusunda yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Dolayısıyla, Hukuk Genel Kurulunun vermiş olduğu, iflasın kaldırılmasının talep edilebilmesi için, iflas kararının kesinleşmesinin gerekmediği yönündeki karara bizde katılmaktayız.
II.Konkordatonun Tasdik Edilmiş Olması Durumunda
İflastan sonra konkordatonun tasdiki suretiyle iflasın kaldırılmasını düzenleyen 309. maddede iflasın kaldırılabileceği süre konusunda herhangi bir özel düzenleme bulunmamaktadır. Fakat iflasın kaldırılmasını düzenleyen 182. madde de belirtilen haller için ortak hüküm olarak m. 182/II getirilmiştir. Yani, m. 182/I’de iflasın kaldırılmasının nedenlerinden biri olarak konkordatonun tasdiki zikredildiğine göre, m. 182/II’deki süre, konkordatonun tasdiki suretiyle iflasın kaldırılması içinde, niteliğine uygun düştükçe, geçerli olması gerekir. Buna göre, konkordatonun tasdiki suretiyle iflasın kalkmasına da, alacak hakkındaki taleplerin kaydı için muayyen müddetin bitmesinden iflasın kapanmasına kadar karar verilir. Ancak konkordatonun talep edilebilmesi ve bunun tasdiki için gereken bir süre vardır. Bu nedenle, konkordatonun tasdiki suretiyle iflasın kaldırılmasının istenebileceği sureyi
daha belli olmadığı halde, İİK.nun 182. maddesindeki şartlar oluşmuş gibi iflasın kaldırılmasına karar verildiği görülmüştür. – iflas toplu bir tasfiye şeklidir ve iflasın açılmasından sonra iflasın kaldırılması ya da iflasın kapatılabilmesi tarafların iradelerine bakılmaksızın yasada belirli şartların oluşmasına bağlıdır. – Bu durumda, mahkeme, öncelikle 1985/64 sayılı dosyada verilmiş iflas kararının tebliğini sağlamalı, kesinleşip kesinleşmediğini araştırmalı, iflas kararının aynı yasanın 166. maddesi uyarınca işlem yapılmasını temin etmeli, ondan sonra önüne gelen bu son dava ve istek (iflasın kaldırılması talebi) hakkında yukarıda belirtilen esaslar dairesinde sonuca gitmelidir.” (12. HD. 16.4.1987, 9343/5432, Kuru, IV, s. 3363, dn. 2).
364 Kuru, IV, s. 3363 dn. 2, Altay, I, s. 624.
83
belirlemek için öncelikle iflas içi konkordatonun talep edilebileceği süreyi belirlemek gerekir.
Müflis, iflasın açılmasından paraların kesin dağıtılmasına (m. 250) kadar olan dönemde, konkordato teklif edebilir. Yani, İflas içi konkordato teklifi, ikinci alacaklılar toplantısından önce yapılabileceği gibi bu toplantıdan ve masa mallarının paraya çevrilmesinden sonra da yapılabilir365. Ancak bu konkordato teklifi ikinci alacaklılar toplantısında görüşülebilir (237/III). Bunun ikinci alacaklılar toplantısı davet ilanında açıkça belirtilmesi gerekir (237/III). Aksi takdirde ikinci alacaklılar toplantısında, müflisin konkordato teklifinin görüşülmesi mümkün değildir366. Bu durumda konkordato teklifi, diğer alacaklılar toplantısında görüşülecektir367. Görüldüğü üzere müflisin konkordato teklifi en erken ikinci alacaklılar toplantısında görüşülüp karara bağlanabilecektir. Dolayısıyla ikinci alacaklılar toplantısından önce, konkordato teklifinin görüşülüp karara bağlanmasının mümkün olmaması sebebiyle, iflasın kaldırılmasına da karar verilmesi mümkün değildir.
Konkordatonun istenebileceği süre konusunda bir diğer husus da, konkordatonun istenebilmesi için öncelikle, konkordatonun tasdiki kararının kesinleşmesinin beklenmesi gerekliliğidir368. Konkordatonun tasdiki kararı kesinleşmeden iflasın kaldırılmasına karar verilemez.