Bütün Alacaklılar Kavramı

1. Genel Olarak

Bütün alacaklıların taleplerini geri almış olması sebebiyle iflasın kaldırılmasındaki bütün alacaklılar teriminden ne anlaşılması gerektiği üzerinde durmak gerekir. Öncelikle bütün alacaklılar teriminden ilk anlaşılması gereken şey bu alacaklıların iflas alacaklıları olduğudur. Yukarıda kısaca belirtmeye çalıştığımız gibi iflas alacağı ise; iflas açıldığı anda müflis borçluya karşı hukuken mevcut olan alacaklardır; bir başka ifade ile, iflas alacağı, müflisin iflasın açıldığı andaki borçlarıdır²¹⁵. Bu nedenle, iflasın açılmasından sonra doğan alacaklar, iflas alacağı olmayacağı için, bütün alacaklılar kavramına dahil olmayacak ve iflasın kaldırılmasında dikkate alınmayacaklardır.

Öncelikle bütün alacaklılar teriminden anlaşılması gereken şey iflas alacaklıları olduğu için, müeccel alacaklar, şarta bağlı alacaklar, konusu para olmayan alacaklar, yabancı para alacakları, faiz alacakları rehin ve kefalet alacakları ile vergi alacakları birer iflas alacağı olması sebebiyle bütün alacaklılar terimine dahil olur.

Sonuç olarak, buradaki bütün alacaklılardan maksat, iflas alacaklılarıdır.

Ancak iflas alacaklılarının bu alacaklarını masaya yazdırmış olmaları gerekir. Acaba iflas alacaklılarının alacaklarını masaya yazdırmaması halinde ne olacaktır? Bunun yanında alacaklarını masaya yazdırmış ancak sıra cetveline kabul edilmemiş alacaklıların durumu ne olacaktır? Bunun gibi iflasın kaldırılmasında, masa alacakları ödenmeden iflas kaldırılabilir mi? İşte bu gibi sorulara bu bölümde yer vererek, bütün alacaklılar kavramını; alacakların masaya yazdırılıp yazdırılmaması açısından, alacakların sıra cetveline kabul edilip edilmemesi açısından ve masa alacaklarının durumu açısından yakından incelemeye çalışacağız.

215 Kuru, III, s. 2861.

48

2. Alacakların Masaya Yazdırılıp Yazdırılmaması Açısından

İflasın kaldırılmasındaki bütün alacaklılar kavramına her şeyden önce, m. 219 hükmüne göre, alacaklarını masaya kaydettirmiş alacaklılar dahildir²¹⁶. Zira, ancak masaya kaydedilen alacaklılar, bu taleplerini geri aldıklarına dair bir beyanda bulundukları takdirde, iflasın kaldırılmasına karar verilecektir. Bu nedenle, bütün alacaklılar kavramına kendisini kaydettirmemiş olan alacaklılar dahil değildir²¹⁷. Mesela, hisse senedi sahipleri, koymuş oldukları sermaye payından dolayı anonim ortaklıktan alacaklı hale gelemeyecekleri için, hisse senedi bedellerinin iflas masasına kaydını isteyemezler²¹⁸. Bu yüzden dolayı da iflasın kaldırılmasında hisse senedi sahiplerinin taleplerini geri alması diye bir durum söz konusu değildir²¹⁹. Bunun gibi müflisin, iflasın açılmasından sonra yaptığı borçlar, iflas alacağı olmadığından, iflas masasından istenemez. Böylece iflasın kaldırılması açısından, alacağı iflastan sonra doğmuş olan alacaklıların hiçbir etkisi olmayacaktır.

İflas masasına alacak yazdırma süresi, bir aydır (m.219/2). Ancak bu bir aylık müddet geçtikten sonra da masaya alacak yazdırılabilir (m.236). Acaba bu bir aylık süre geçtikten sonra bir alacaklı, alacağını sonradan yazdırmak suretiyle iflasın kaldırılmasına karar verilmesini önleyebilir mi? Bu konuda Berkin²²⁰, bir ayrım yapmış ve kayıt müddetinin geçmesinden sonra da alacak kaydının mümkün olması sebebiyle, alacağını sonradan kaydettiren bir alacaklının da iflasın kaldırılmasına mani olabileceğini, bu yüzden kanun koyucunun asıl amacının, bütün alacaklıların alacakları hakkındaki taleplerini geri almalarını isterken sadece kaydolunan alacaklıları dikkate aldığı halde, bütün alacaklıların itfa olunduğuna dair bir vesikanın ibrazını ararken; sadece kaydolunanları değil, bütün alacaklıları kastettiğini kabul etmenin doğru olacağı fikrendedir. Ancak böyle bir ayrım yapmak çok isabetli değildir. Zaten bu iki durumu birbirinden tamamen bağımsız gibi de düşünmemek gerekir. Bu yüzden, alacağını sonradan yazdıran alacaklının talebinin de geri

216 Kuru, IV, s.3363.

217 Üstündağ, s.46, Blumenstein, Ernst: Handbuch des Schuldbetreibungsrechts, Bern 1911, s.611, Jaeger Carl / Walder, Hans / Kull, Thomas / Kottmann, Martin: Bundesgesetz über Schuldbetreibung und Konkurs, Band II At.159-292, Zürich 1997/1999, Art. 195.

218 Atalay, Anonim, s. 204.

219 Ancak pay sahiplerinin pay sahipliği haklarından, özellikle mali haklardan kaynaklanan bazı alacak hakları doğmuş olabilir. Bu alacaklar için pay sahipleri de anonim şirketin iflasında iflas alacaklısı olabilirler (Atalay, Anonim, s. 204).

220 Berkin, İflas, s. 398, 399.

49

almasının sağlanması gerekir, ancak, o zaman iflasın kaldırılmasına diğer şartları da taşımak koşuluyla karar verilebilir²²¹.

3. Sıra Cetveline Kabul Edilip Edilmemesi Açısından İflas Alacaklıları Kolektif bir tasfiye şekli olan iflas prosedürünün öngördüğü hedef, masanın paraya çevrilen aktifinin, masanın pasifine tahsis edilerek, iflas alacaklarının ve masa borçlarının tasfiye edilmesidir. Sistemin amacı, rehinli ve rüçhanlı alacaklara sahip olanlar dışındaki tüm alacaklıların eşit bir şekilde tatmin edilmelerine yöneliktir²²². İşte bu amacın gerçekleşmesinin sağlanabilmesi için, alacak tahkiki sonuçları doğrultusunda sıra cetveli düzenlenerek; masanın pasifi, sıra cetvelinin kesinleşmesi suretiyle belirlenecek; öte yandan, paraya çevrilen masa aktifi, öncelikle rehinli ve imtiyazlı alacakların karşılanmasından sonra, sıra cetvelinde sıraları ve alacak tutarları saptanan alacaklara ayrılacaktır²²³.

Görüldüğü üzere sıra cetveli iflas alacaklılarının alacaklarını masaya kayıt etmeleri ve bundan sonra iflas idaresinin alacakları tahkik etmesi sonucu oluşturdukları ve tüm alacaklıların eşit işleme tabi tutulmalarını amaçlayan alacakların sıra ve miktarlarını gösteren bir plan ve kabul edilen ve edilmeyen alacakları gösteren bir listedir²²⁴. İşte iflasın kaldırılmasındaki, bütün alacaklılar, her şeyden önce, sıra cetveline kabul edilmiş olan alacaklılardır²²⁵.

Sıra cetveline kabul edilmeyen alacaklı, süresi içinde sıra cetveline itiraz davası açmamış veya süresi içinde açmış olduğu sıra cetveline itiraz davası reddedilmiş ise, iflasın kaldırılması için rızasına (talebini geri almasına) gerek yoktur²²⁶.

Buna karşılık, alacağı reddedilen alacaklı, süresi içinde sıra cetveline itiraz davası (m. 235) açmış ise, bu alacaklının iflasın kaldırılmasında alacaklı olarak

221 Kuru, IV, s.3363, dn.3, Pekcanıtez,I, s.735, Jaeger/Walder/Kull/Kottman, Art. 195 N.9.

222 Altay, II, s. 1404.

223 Altay, II, s. 1404.

224 Öztek, Sıra Cetveli, s. 77, Deynekli, Adnan/Kısa, Sedat: Sıra Cetveli, Ankara 2005, s. 646.

225 Kuru, IV, s. 3364, Pekcanıtez, I, s. 735, Jaeger/Walder/Kull/Kottman, Art. N. 8.

226 Kuru, IV, s. 3364, Frıtzsche, Hans / Walder-Bohner, Hans Ulrich: Schuldbetribung und Konkurs nach Schweizerischem Recht, Zürich, Band II/1993, s. 108.

50

dikkate alınıp alınmayacağına, sıra cetveline itiraz davasını inceleyen ticaret mahkemesi²²⁷ ihtiyati tedbir yolu ile karar verebilmelidir²²⁸.

Sıra cetveline itiraz davası açmış olan davacı alacaklının, iflasın kaldırılmasında nazara alınmaması hakkında bir ihtiyati tedbir kararı getirilmezse, mahkeme, iflasın kaldırılması talebinin reddine karar verir²²⁹. Ancak sıra cetveline itiraz davası açmış alacaklı talebini geri alır veya bu alacaklının alacağı ödenir veya alacağı için teminat gösterilirse iflasın kaldırılmasında nazara alınmaz.²³⁰.

Müflis, sıra cetvelinin düzenlenmesinden önceki bir dönemde iflasın kaldırılmasını isterse, bu durumda, alacağı müflis tarafından kabul edilmeyen alacaklıların dikkate alınıp alınmayacağına, iflasın kaldırılması talebini inceleyen ticaret mahkemesi karar vermelidir²³¹.

4. Masa Alacağı

Yukarıda kısaca değindiğimiz gibi masa alacağı, iflas açıldıktan sonra iflasın tasfiyesi için bizzat masa (yani, masa adına iflas dairesi veya idaresi) tarafından yapılan borçlara verilen addır. Bunlara, masa için (masa tarafından) yapıldığından

“masa borcu” adı verilir; bunlar, alacaklı açısından da “masa alacağı”dır.

Masa alacakları, iflas masasından tam olarak ve öncelikle ödenmek zorunda olduklarından, iflasın kaldırılması için de bu masa alacaklarının tam olarak ve öncelikle ödenmiş olmaları gerekir. Aksi halde iflasın kaldırılmasını inceleyen Ticaret mahkemesi, bu masa alacakları ödenmeden iflasın kaldırılmasına karar

227 “Alacak talepleri kısmen veya tamamen red edilen alacaklılar müddetinde kayıt kabul davası açmış olmaları halinde red edilen miktarlarında depo edilmesine, kaldırmaya karar verecek mahkemenin karar verebileceği şeklinde yasaya bir hüküm getirilmesi gerekmektedir” (İsmigüzel, Adnan: İflasta Tasfiye Sempozyumu, Ankara 1984, s.17). Yazar burada, sıra cetveline itiraz davası açan alacaklının iflasın kaldırılmasında dikkate alınıp alınamayacağına kara verecek mahkemenin, sıra cetveline itiraz davasını inceleyen mahkeme değil iflasın kaldırılmasına karar verecek mahkemenin olması gerektiğini söylemek istemiştir.

228 Kuru, IV, s. 3364.

229 Kuru, IV, s. 3364.

230 “Sıra cetvelinde kabul edilmeyen alacaklının açtığı kayıt kabul davası neticelenmedikçe İİK. 182.

maddesinde düzenlenen iflasın kaldırılmasının koşullarının gerçekleştiği kabul edilemez. Ancak müflisin sıra cetveline itiraz davası açan alacaklının alacağı için teminat göstermesi halinde alacaklı iflasın kaldırılmasında alacaklı olarak nazara alınmaz” (Y. 19. HD. 11.4.1995, 2371/3386, Kazancı İçtihat Bilgi Bankası).

231 Kuru, IV, s. 3369.

51

veremez²³². O nedenle, iflasın kaldırılması için, masa alacaklarının rızası gerekli değildir.

II. Geri Alma Kavramı