İDARİ YAPTIRIMLAR

Çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü olan kişi, çek hesabı sahibidir. Çek hesabı sahibinin tüzel kişi olması hâlinde, bu tü-zel kişinin mali işlerini yürütmekle görevlendirilen yönetim organının üye-si, böyle bir belirleme yapılmamışsa yönetim organını oluşturan gerçek kişi veya kişiler, çek karşılığını ilgili banka hesabında bulundurmakla yükümlü-dür(ÇK, md.5/f.2).

Karşılıksız çek düzenleyen çek hesabı sahipleri hakkında mahkemece ce-zai yaptırımın (binbeşyüz güne kadar adli para cezası) yanı sıra ayrıca çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına, bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmedilir. Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir(ÇK, md.5/f.1).

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir ser-maye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanır(ÇK, md.5/f.1).

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılık-ları süresince sermaye şirketlerinin yönetim organyasaklılık-larında görev alamazlar.

Ancak, hakkında yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri gö-rev sürelerinin sonuna kadar devam eder(ÇK, md.5/f.2). Çek hesabı sahibi gerçek kişi, kendisi adına çek düzenlemek üzere bir başkasını temsilci veya vekil olarak tayin edemez. Gerçek kişinin temsilcisi veya vekili olarak çek düzenlenmesi hâlinde, bu çekten dolayı hukukî ve cezai sorumluluk çek he-sabı sahibine aittir(ÇK, md.5/f.3).

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, elindeki bütün çek yapraklarını ait olduğu bankalara iade etmekle yüküm-lüdür. Bu kişi adına yeni bir çek hesabı açılamaz(ÇK, md.5/f.6). Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, kararın kendi-sine tebliğ edildiği tarihten itibaren on gün içinde, düzenlemiş bulunduğu ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş olan çekleri, düzenleme tarihlerini, miktarla-rını ve varsa lehtarlamiktarla-rını da göstermek suretiyle, muhatap bankaya liste hâlinde vermekle yükümlüdür(ÇK, md.5/f.7).

Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına ilişkin bilgiler, güvenli elektronik imza ile imzalandıktan sonra, Adalet Bakanlığı Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) aracılığıyla MERSİS ile Risk Merkezine elektronik ortamda bildirilir. Hakkında çek hesabı açma yasağı kararı verilen kişiler, Risk Merkezi tarafından bankalara bildirilir(ÇK, md.5/f.8)..

Karşılıksız kalan bir çekle ilgili olarak yapılan yargılama neticesinde mah-keme tarafından beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın düşmesi veya davanın reddine karar verilmesi hâlinde, aynı kararda, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılmasına ilişkin kararlar kesinleşmesi üzerine, MERSİS ile Risk Merkezine bildirilir ve ilan olunur(ÇK, md.5/f.9).

Kişi, mahkûm olduğu cezanın tamamen infaz edildiği tarihten itibaren üç yıl ve her halde yasağın konulduğu tarihten itibaren on yıl geçtikten sonra, hükmü veren mahkemeden çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kal-dırılmasını isteyebilir(ÇK, md.6/f.3).

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırı-lır(ÇK, md.7/f.6).

4. SONUÇ

31/01/2012 tarihli ve 6273 sayılı Kanun ile 5941 sayılı Çek Kanunu’nda değişikliğe gidilmiş ve karşılıksız çek düzenlemek fiili suç olmaktan çıkarı-larak kabahate dönüştürülmüştür. Ancak, bankalarca karşılığı yoktur işlemi yapıldıktan sonra ödenmeyen çeklerin oranının her yıl giderek artması ve bu oranın 2016 yılının ilk altı ayında % 83’e ulaşması nedeniyle 15/07/2016 ta-rihli ve 6728 sayılı Kanun ile 5941 sayılı Kanun’da değişikliğe gidilerek

kar-şılıksız çek düzenlenmesi fiili yaklaşık dört buçuk yıl sonra tekrar suç haline getirilmiştir.

09/08/2016 tarihinden sonra karşılıksız çek düzenleyenler hakkında kar-şılıksız çıkan her çek için binbeşyüz güne kadar adli para cezası öngörül-müştür. Ayrıca, hükmedilecek adli para cezası çek bedelinin karşılıksız ka-lan miktarından ve çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre işleyecek faizi ile takip ve yargılama gideri toplamından az olamayacaktır.

Örneğin, faiz ve yargılama giderleri ile birlikte 36.500 TL tutarındaki çeki karşılıksız çıkan kişi hamilin şikâyeti üzerine en az 36.500 TL tutarında adli para cezasına mahkum edilecek ve bu ceza her günü 100 TL’den olmak üze-re hapis cezasına çevrilecek sonuçta da bu kişi bir yıl hapis cezası alacaktır.

Buna karşın hamilin şikâyetinden vazgeçmesi veya karşılıksız çek düzenle-yen kişinin çek bedeli ile birlikte 3095 sayılı Kanun’a göre tahakkuk edecek faizi ve yargılama giderlerini ödemesi halinde açılan dava düşecek ve kişi cezayla karşılaşmayacaktır.

Karşılıksız çek düzenleyen kişilere mahkemece adli para cezasının ya-nında koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı da verilecektir. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilenler, yasaklılıkları süresince anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi, limited şirketlerde de müdür olarak görev alamayacaklardır. Ancak, hakkın-da yasaklama kararı verilenlerin mevcut organ üyelikleri görev sürelerinin sonuna kadar devam edecektir. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olan kişi, buna rağmen çek düzenlerse, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla ka-dar hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

KAYNAKÇA

T.C. Yasalar (03.04.1985) 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenme-si ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun. Ankara: Resmi Gaze-te (18714 sayılı)

T.C. Yasalar (20.12.2009) 5941 sayılı Çek Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (27438 sayılı)

T.C. Yasalar (03.02.2012) 6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara: Resmi Gazete ( Mükerrer 28193 sa-yılı)

T.C. Yasalar (09.08.2016) 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştiril-mesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. An-kara: Resmi Gazete ( 29796 sayılı)

T.C. Yasalar (14.02.2011) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Anka-ra: Resmi Gazete (27846 sayılı)

T.C. Yasalar (12.10.2004) 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu. Ankara:

Resmi Gazete (25611 sayılı)

T.C. Yasalar (31.03.2005) 5326 sayılı Kabahatler Kanunu. Ankara:

Resmi Gazete (25772 sayılı)

T.C. Yasalar (19.06.1932) 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu. Anka-ra: Resmi Gazete (2128 sayılı)

T.C. Merkez Bankası (20.01.2010) Çek Defterlerinin Baskı Şekline, Bankaların Hamile Ödemekle Yükümlü Olduğu Miktar İle Çek Düzenle-me Ve Çek Hesabı Açma Yasağı Kararlarının BildirilDüzenle-mesine Ve Duyurul-masına İlişkin Tebliğ. Ankara: Resmi Gazete (27468 sayılı)

TBB Risk Merkezi İstatistiki Raporlar, https://www.riskmerkezi.org/tr/

istatistikler/23 karşılıksız çek bilgileri Erişim Tarihi: 22/08/2016.

6745 SAYILI KANUNLA, 4760 SAYILI ÖZEL TÜKETİM