İşletmenin ve Ele Alınan Probleminin Tanıtılması

X İşletmesi; askeri elektronik ürünler ve sistemler tasarlayan, geliştiren, üreten ve ürünlerinin satış sonrası servis hizmetlerini karşılayan; yüksek teknolojili ve çeşitli ürün yelpazesine sahip bir elektronik sanayi kuruluşudur.

İşletme, ürün geliştirme faaliyetlerinde en son elektronik, elektro-optik ve mekanik teknolojileri bilgisayar destekli geliştirme ve üretim altyapısı ile birlikte uygulayarak, ürettiği ürünleri hem yurt içine hem de yurt dışına sunmaktadır. Kalite politikası, sağladığı ürün ve hizmetlerde; müşteri memnuniyetini en üst düzeyde tutmak, müşteri geri bildirimlerini etkin bir şekilde yönetmek, değer yaratmayan işlemleri ortadan kaldırarak kaynakların etkin kullanımı ile zamanında teslimat yapmak ve sürekli iyileştirmeyi amaçlayan bir kalite yönetim sistemi oluşturmaktır.

Firma, siparişe göre üretim yöntemiyle çalışmaktadır. Müşteriden sipariş alınıp üretim planı yapıldıktan sonra ürün ağaç yapıları doğrultusunda malzeme ihtiyaçları belirlenmekte ve malzeme talepleri yapılmaktadır. Bu aşamada, firmanın tedarikçileriyle işbirliği başlamaktadır. Malzemelerin talepleri birden çok teklif alınarak gerçekleştirilir. Hem siparişlerin yetiştirilmesi hem de malzemelerin işlenme özellikleri bakımından malzemelerin imalatı birden çok tedarikçide yaptırılmaktadır.

Firmada tedarikçi sınıflandırması; yurt içinde tasarım, geliştirme ve üretim faaliyetlerinde bulunan “yurt içi sanayi firması”, yurt içinde standart, raf ürünü şeklinde üretim ve/veya satış yapan “yurt içi üretici/satıcı firma” ve yurt dışında satıcı olarak faaliyet gösteren veya bu tür firmaların Türkiye distribütörlüğünü yapan

“yurt dışı satıcı / yurt içi distribütör firma” şeklindedir.

Firma; ihtiyaç duyulan ürün veya hizmetleri sağlarken, maliyet açısından uygunluk yanında, üstün kalite ve teslimatın zamanında yapılması kriterlerini de dikkate almaktadır. Bunu yaparken de, ihtiyacının özelliğine göre mümkün olan en üst seviyede rekabet ortamı yaratılmasını hedeflemekte ve alınan teklifleri bu kriteleri dikkate alarak, adil bir şekilde değerlendirmek istemektedir.

Onaylı tedarikçi konumunu elde eden tedarikçilerin/alt yüklenicilerin performansları sevkiyat bazında, temin ettikleri malzemelerin kalite ve teslimat performansı açısından SAP sisteminde izlenmekte ve puanlandırılmaktadır. Kalite ve teslimat performanslarından belirlenen bu tedarikçi firma puanlarına göre tedarikçi seçim ve değerlendirme süreci yürütülmektedir. Bu puan ise firmadan gelen malzemelerin partileri üzerinden aşağıdaki şekilde hesaplanmaktadır:

Firma Puanı= 0.65 * Firma Kalite Puanı (a) + 0.35 * Firma Teslimat Puanı (b)

Firma kalite puanı ise malzeme kalite puanlarının aritmetik ortalaması alınarak belirlenmektedir.

Firma Kalite Puanı (a) = ∑Malzeme Kalite Puanları (c) / Malzeme Kalem Sayısı

Malzeme kalite puanının %65’i tamamen hatasız parti miktarı üzerinden, %15’i onarım, yeniden işlem kararı ile kabul edilen parti miktarı üzerinden, %20’si hatasız parti sayısı üzerinden hesaplanmaktadır.

Malzeme Kalite Puanı (c) = 100 * [0.65 * Malzeme Uygun Parça Oranı (d) + 0.15

* Kabul Edilen Parça Oranı (e) + 0.20* Hatasız Parti Oranı (f)]

Malzeme uygun parça oranı, malzemenin her bir partisi için hesaplanan uygun parça oranlarının toplamının toplam olarak gelen malzeme miktarına oranıdır.

Malzeme Uygun Parça Oranı (d) = ∑ (Uygun Parça Oran*Parti Miktarı) / Toplam Parti Miktarı

Malzeme kabul edilen parça oranı, malzemenin her bir partisi için hesaplanan kabul edilen parça oranları toplamının toplam olarak gelen parti miktarına oranıdır.

Kabul Edilen Parça Oranı (e) = ∑(Kabul edilen Parça Oran*PartiMiktarı) / Toplam Parti Miktarı

Hatasız parti oranı, malzeme için bildirim (hata kaydı) yazılmayan parti sayısının gelen toplam parti sayısına oranıdır.

Hatasız Parti Oranı (f)= (Parti Sayısı –Bildirim Sayısı) / Parti Sayısı

Firma teslimat puanı ise malzeme teslimat puanlarının aritmetik ortalamasıdır.

Firma Teslimat Puanı (b) = ∑ Malzeme Teslimat Puanları (g) / Malzeme Kalem Sayısı

Malzeme teslimat puanı ise parti için hesaplanan teslimat puanlarının ağırlıklı ortalamasıdır.

Malzeme Teslimat Puanı (g) = ∑(Parti Teslimat Puanı * Parti Miktarı) / Toplam Parti Miktarı

Altı aylık periyotla Ocak ve Temmuz aylarında, gelen partiler, partilerde saptanan hatalar, firmalar için hesaplanan puanlar analiz edilmektedir. Malzemelerin satın alındıkları firmalardan malzeme kalite puanı ve teslimat puanı 60’ın altında olanlar belirlenerek ve bu firmalardan alınan malzemelerde tespit edilen hataların niteliği, malzemeye ait açık siparişler ve tekrarlanma durumu değerlendirilerek, Tedarik Kalite Yönetim, Üretim Planlama ve Malzeme İkmal birimleri ilgili malzeme

mühendislerince gerekli görülen firmalara tedarikçi düzeltici önleyici faaliyetleri başlatılmaktadır.

İşletme, NATO Tasarım, Geliştirme ve Üretim için Kalite Gerekleri, Havacılık Endüstrisi İlk Ürün Denetimi Gereklilikleri gibi askeri standartları sağlayacak malzeme temin etmek durumundadır. Bu da yürütülen projelerin başarısında tedarikçilerin rolünün önemi bilinciyle, tedarikçi değerlendirme çalışmalarının titizlikle yürütülmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Yoğun tasarım, arge ve üretim geliştirme faaliyetlerinin yürütüldüğü bu sektörde malzeme tedarik sürecinin titizlikle yürütülmesi gerekmektedir. Temel olarak fiyat, kalite ve teslimat performanslarının baz alınarak yürütüldüğü tedarikçi değerlendirme sürecinde; gerek tedarikçi düzeltici önleyici faaliyetlerinin fazla oluşu gerekse Tedarik Kalite Yönetim ve Üretim Planlama birimleri personelinin görüşleri, sıkıntıların yaşandığını gözler önüne sermektedir.

Kalite ve üretim planlama personelinin görüşlerine göre malzeme tedariği ile yaşanan aksaklıklar ve sorunlar; malzemelerin zamanında teslim edilmemesi, kalitesi düşük ürünlerin daha pahalı olması ya da ürün fiyatlarının piyasaya göre yüksek olması, hatalı ürünlerin geri alınmaması ya da tamirinin uzun sürmesi, hatalı ürün oranının yüksek olması, firmaların dış ve iç piyasadaki finansal pozisyonu ve itibarının dikkate alınmaması, küçük ölçekli, yatırımı düşük olan firmaların ürünlerine daha yüksek fiyat biçilme olasılığının bulunması, üretim kapasitesi ve ölçeğinin göz ardı edilmesi, çalışan sayısı, servis sayısı, bayi sayısının göz ardı edilmesi şeklindedir.

Sektördeki satış değişimi ve dalgalanmalarının fazla olması nedeniyle müşteri beklentilerini karşılamak, hatta beklentilerden daha fazlasını sağlamak ve esnek tasarım faaliyetleri için tedarikçinin malzeme tasarımındaki, ürün miktarındaki, termin tarihindeki ve çeşitliliğindeki değişimlere cevap verebilmesi önem arz etmesine rağmen, bu faktörler mevcut tedarikçi değerlendirme sürecinde belirleyici bir role sahip değildir. Tedarikçi firmanın malzeme tasarımındaki ve çeşitliliğindeki değişimlere cevap verebilmeyi sağlayacak teknik know-how seviyesi, AR-GE

kabiliyeti, bilgi teknolojileri kaynakları değerlendirme sürecinde yer almamaktadır.

Sektördeki onaylı tedarikçi olma (gold-supplier) gerekliliklerince yalın üretim, toplam kalite yönetimi uygulamaları gibi düşünce tarzlarının varlığı değerlendirmede bulunmamaktadır. Müşterilere temin edilen ürünlerde firmanın satış sonrası teknik performansı ve lojistik performansı ne kadar önem arz etmekteyse firmanın ilgili tedarikçisinden aldığı malzemelerle ilgili alacağı teknik servis desteği ve tedarikçinin nakliye performansı da o derecede önem arz etmektedir. Garanti, tazminat gibi sorumlulukların sağlanamaması tedarikçilere başlatılan düzeltici önleyici faaliyetleri sürecinin uzamasına sebep olmakta ve bu değerlendirme kriterlerinin temeli fiyata, teslimata ve kaliteye dayanan süreçte yer alması önem arz etmektedir.

Bu çalışmada firmanın ürün yelpazesinin büyük çoğunluğunda kullanılan, çok az sayıda yurt içi/dışı tedarikçiden sağlanabilen, termin süresi hayli uzun olan, zamanında teslim edilemeyen, tamiri uzun süren, satın alımları uzun zamana yayılan sözleşmelere dayanan, malzeme kalite puanı düşük olan ve fazla sayıda tedarikçi düzeltici/önleyici faaliyetleri başlatılan “Y” malzemesiyle ilgili tedarikçilerin seçiminde ve sıralanmasında yaşanan sıkıntıların giderilmesini sağlayacak bir tedarikçi değerlendirme metodolojisi geliştirilecektir. Bunun sonucunda da; firmanın tedarik zinciri yönetim süreci aşamasındaki ürün geliştirme ve üretim faaliyetleri ile tedarikçi bütünleşmesinin önemi, en iyi tedarikçi seçimi ve değerlendirmesi konuları ile karşılaştırmalı olarak beraber ele alınıp, doğru bir yöntemle tedarikçi seçimi ve değerlendirmesinin yapılması işletmenin temel amacı olan müşteri memnuniyetinin artışına neden olacaktır.