İşletmelerde Performans Ölçütler

Bir işletmenin başarılarını devam ettirerek hızla değişen koşullara daha kolay uyum sağlayabilmesi için işletmenin performansını performans ölçütleri ile sürekli değerlendirmesi ve iyileştirmesi gerekmektedir (Kabadayı, 2002: 61-75).

Performans ölçütleri ve ölçümleri sadece performans ölçmek demek değildir. Politikayla, duygularla ve diğer davranışsal konularla da ilgilenmektir. İyi performasın ölçütleri ve ölçümleri gelişmiş kurumsal performanstan dolayı ve işbirliği destekli çalışmaya yol açan insanlar arasında daha açık ve şeffaf iletişim kolaylaştıracaktır (Gunasekaran ve Kobu, 2007: 2819-2840).

 İşlerin mevcut durumu ve faaliyetlerin kontrolü, planlama ve uygulanmada yapılması gereken faaliyetler hakkında kullanıcıyı bilgilendirir.

 Başarılı işler için ücret artışı, ikramiye, terfi ve prestij sağlama gibi ödüller dikkate alınarak, hem iş gören hem de yöneticilerin performansını değerlendirmeyi sağlar. Performansın daha da iyileştirilmesi ve işlerin daha doğru yapılabilmesi için işletmelerde performans ölçümleri ile ilgili kararların doğru alınması gerekir.

Performans ölçümü sayesinde kamusal alanda mal ve hizmetlerin kalitesinin arttırılması, iyi veya kötü olarak gerçekleşen performansın ortaya çıkarılması sağlanır (Yenice, 2006: 58).

Bu bağlamda performans ölçütlerinin özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Kabadayı, 2002: 61-75 ve Yörüker, Karabeyli, Kaya ve Özeren, 2003: 9):

 Stratejik planlarla göre uygulayıcı olmalı,

 Uygulaması, hesaplanması, yorumlanması kolay olmalı,  Karmaşık, zor olmamalı,

 Örgüt hiyerarşisine uygun olmalı,  Dış çevreye uygun olmalı,

 İşbirliğini yatay ve dikey olarak teşvik etmeli,  Müşterinin istekleri doğrultusunda yönlendirilmeli,  Fikir birliğine varılmış olmalı,

 Performans ölçüm sonuçlarından sorumlu olmalı,  Gerçekçi olmalı,

 Neden ve sonuç ilişkisi kurabilmeli,

 Hem maliyete hem de kaynak ve girdilere de odaklanmalı,  Anlaşılabilir olmalı,

 Kurum içinde haberleşmeyi sağlamalı,  İşlevsel birimler bütünleştirilmiş olmalı,  Geri besleme zamanında yapılabilmeli,  Geri beslemesi harekete geçirici olmalı,  Kendi kendisini ölçebilmeli,

 Amaçları olmalı,  Sınırları olmalı,

 Birbirleri ile çatışmamalı

 Geleceği tahmin edebilmek için veri üretebilmeli,  Dışsal karşılaştırmalar için veri üretebilmeli,  Sürekli gelişme ve ilerlemeyi teşvik etmeli,  Bireysel ve örgütsel öğrenmeyi desteklemeli,

 Örgütün amaç, insan, kültür ve anahtar başarı faktörleri ile uyumlu ve onları destekleyici olmalı,

 Misyon, amaç ve hedeflerle doğrudan ilgili ve anlamlı bilgiler vermeli,  Performans standardının başarılmasından sorumlu olan birimle

 Kurum içinde politika ve bütçe kararlarının alınmasında yararlanılmalı,  Performans tam belirleyebilmek için farklı ölçü türlerini içermeli,  Dayandığı verilerin doğru ve inanılır olmalı,

 İşletme içi ve işletme dışındaki yıllar gibi tüm karşılaştırmalara elverişli olmalı,

 Veri toplanması, üretilmesi ile ilgili süreçler açık biçimde belgelendirilmeli,

 Verilerin toplanması ve işlem görme maliyetleri kabul edilebilir olmalı,  Olumsuz, istenmeyen veya yararsız eğilimleri teşvik etmemelidir.

Etkili ölçme sistemleri lojistik operasyonları izleme, kontrol ve yönlendirme amaçlarını başarmak için kurulmalıdır. İzleme, yönetim raporlanaması için sistem performansının takip edilmesi için uygun sırnırların oluşturulmasıyla sağlanır. Kontrol, lojistik sistem yenilenme ve dikkat gerektirdiği zaman belirlenen sınırlara göre kurulmasıyla ilgili uygun performan standartlarına sahip olmayla gerçekleşir. Yönlendirme ise çalışanın motivasyonu ve performansı artırmak için ödül verme ile ilgilidir. (Bowersox, Closs ve Cooper, 2002: 555).

Performans ölçümü yapabilmenin en önemli unsuru sürecin verimliliğini doğru tanımlamak ve ölçmektir. Ancak işletme verimliliğindeki değişimi ölçmek zordur. Sebepleri şu şekilde ifade edilebilir (Kabadayı, 2002: 61-75):

 Kavram yeterli derecede doğru tanımlanmamış olabilir ve verimlilik herkes tarafından farklı değerlendirilebilir,

 Her örgütün farklı çıktı çeşitliliği vardır,

 Farklı girdileri tek bir ortak ölçüm birimine çevirmek ve çıktı üretiminde harcanan girdiler için tek bir değer oluşturmak zordur,

 Girdilerdeki niteliksel değişimi fark etmek çok kolay değildir,  Girdi ve çıktı ölçütlerindeki önyargıyı yok etmek zordur,  Finansal kontrol ölçütlerinin etkinliğini azaltmak zordur.

Ayrıca, performans ölçütlerinin olumlu yönleri olduğu kadar olumsuz yönleri de vardır. Yanlış ölçütlerin kullanılması stratejik amaçlara ulaşmayı engeller, işletme birimleri arasında çatışmalara neden olurlar, işgörenlerin müşteri ve işletme sahipleri için faydalı olmayan faaliyetler için boşa zaman ve çaba harcamalarına sebep olurlar (Kabadayı,2002: 61-75).

İşletme performansı finansal hedeflerinin yanısıra pazar odaklı hedeflere ne kadar ulaşıldığını gösterir (Qrunfleh, 2010: 54).

İşletmelerde iyi bir performans ölçümünün yapılabilmesi için performansın doğru yönetilmesi gerekmektedir (Qrunfleh, 2010: 48).

Performans ölçüleri literatürde farklı kategorilerde

sınıflandırılabilmektedir. TZ performansını ölçmek performans ölçümünün 3 tipini içermelidir (Qrunfleh, 2010: 48):

 Kaynak ölçümü (verimlilik)

 Çıktı ölçümü (müşteri memnuniyeti)

 Esneklik (sistemin belirsizliğe nasıl tepki vereceği)

Literatürde “Performans ölçüleri” ve “performans göstergeleri” birbirinden farklı terimlerdir ancak çoğu zaman birbirinin yerine kullanılabilmektedirler. Performans ölçüleri ulaşılmak istenilen amaç için direkt

bilgiyi sağlayan ölçümler için kullanılmaktadır (Yörüker, Karabeyli, Kaya ve Özeren, 2003:12).

Neely vd. (1995), tedarik zincirine ilişkin performans ölçülerini kalite, zaman, maliyet ve esneklik olarak ele alıp, her bibiriyle ilgili alt unsurlar geliştirmişlerdir.

Performans göstergeleri girdi, çıktı, verimlilik, etkililik, kalite ve sonuç olarak incelenebilmektedir (Yenice, 2006: 61).

 Girdi göstergeleri: Üretilen ürün ve hizmetlerin elde edildiği kaynaklarla ilgili bilgi verir.

 Çıktı göstergeleri: İşletmenin ürettiği nihai mal/hizmet miktarı ile ilgili bilgi sağlar.

 Sonuç göstergeleri: Üretilen her türlü ürün veya hizmetin bireyler üzerinde meydana getirdiği değişimlerin ölçümünü sağlar.

 Verimlilik Göstergeleri: Belirlenen bir girdi düzeyi ile en fazla çıktının elde edilebiliriliğine ilişkin bilgiyi sunar.

 Etkililik Göstergeleri: Elde edilen çıktıların beklenen sonuçlar olup olmadığı etkililik göstergeleri ile ölçülür.

 Kalite Göstergeleri: Üretilen mal ve hizmetlerin zamanında, hatasız, belirlenen standartlara uygun olup olmadığı ve kullanıcıların isteklerini karşılayacak şekilde kullanılıp kullanılmadığı kalite göstergeleri aracılığıyla ölçülür.

Performans ölçütleri nitel ve nicel performans olarakta değerlendirilebilir.

4.2.1.1.Nitel Ölçütler

Tedarik zincirinin dizaynında ve analiz edilmesinde kullanılan ancak sayısal olarak tanımlanamayan ölçütlerdir. Bunlar;

 Müşteri Memnuniyeti: Alınan hizmetin kalitesi yada ürünle belirlenen müşteri memnuniyetinin seviyesi hem iç, hem de dış müşterilere uygulanabilir (Şen, 2006: 18). En önemli unsur doğru ürünü, doğru yere, doğru miktarda, uygun kalitede müşteri isteklerine göre tam zamanında müşterilere teslimatıdır (Genç, 2009: 274).

 Esneklik: Talep dalgalanmalarına karşı tedarik zincirinin sunacağı yanıtın derecesidir.

 Bilgi ve Malzeme Akış Entegrasyonu: TZ içinde yer alan tüm aşamalar ve aşamalar arasındaki bilgi ve malzeme akışının derecesidir.

 Etkili Risk Yönetimi: Etkili risk yönetimi ise, tedarik zincirinde olabilecek risklerin etkisini azaltmanın derecesidir.

 Tedarikçi Performansı: Hammaddelerin, üretim firmalarına zamanında ve uygun koşullarda dağıtılmasıdır (Şen, 2006: 24)

4.2.1.2.Nicel Ölçütler

Tedarik zincirinin dizaynında/analiz edilmesinde kullanılan ve sayısal olarak tanımlanan ölçütlerdir. Bu ölçütler amaçlarına göre ikiye ayrılır (Şen, 2006: 18-19):

1. Doğrudan maliyete/kara bağlı amaç