İşlem

7 haftalık bir öğretim uygulaması sürecini kapsayan bu araştırmada bilimin doğası boyutlarından kanıt ve gözleme dayalılık, bilimde öznellik, bilimin değişebilir doğası, gözlem – çıkarım farkı, hayal gücü ve yaratıcılık, tek yöntem miti, teori ve kanun farkı üzerinde durulmuştur. Etkinlikler hafta hafta ders içerikleriyle ilişkili olacak şekilde ve her hafta boyutlardan birine odaklanılarak hazırlanmıştır. Etkinlikler hazırlanırken uzman kişilerden ve literatürden yardım alınmıştır. Uygulamalara başlamadan araştırma probleminin doğası gereği herhangi bir plan yapılmamıştır ancak her hafta öğretim içeriğine ilişkin ders planı, o haftanın ders içeriğine en çok hitap eden boyut ele alınarak hazırlanmıştır.

Her haftanın ilk dersi Fen Bilgisi Laboratuar Uygulamaları Dersi’dir. Bilimsel sürecin nasıl ilerlediğiyle ilgili olan bu derste 4’er haftalık süreçlerle biyoloji – kimya – fizik derslerine yönelik, Fen ve Teknoloji Dersi içeriğine paralel deneyler yapılmaktadır. Araştırma 7 haftalık bir süreci kapsadığından ilk 4 hafta biyoloji son 3 hafta kimya deneyleriyle yürütülmüştür. İçeriğin ve ilgili alt boyutun özelliğine göre doğrudan yansıtıcı öğretim uygulaması derse geçilmeden ya da dersten hemen sonra yapılmıştır. Buradaki etkinliklerin geneli öğrencilerin kendilerini araştırma yapan bir bilim insanı gibi düşünecekleri durumlardan oluşmaktadır.

Laboratuar dersinden iki gün sonra Bilimsel Araştırma Yöntemleri dersi yapılmaktadır. Bilimin nasıl yapıldığıyla ilgilenen sosyal içerikli bu derste nicel araştırma yöntemleri ile ilgili bilgi verilmektedir.

Her iki ders bölümde bulunan öğretim elemanları tarafından yürütülmektedir.

Doğrudan yansıtıcı öğretim uygulamaları araştırmacı tarafından yapılmıştır. Haftalık odaklanılan boyutlar Tablo 6’ da gösterildiği gibidir.

Tablo 6. D.Y.Ö. Uygulama Haftalarına Göre Odaklanılan Bilimin Doğası Boyutları

Haftalar Bilimin Doğası Boyutları 1. Hafta Kanıt ve gözleme dayalılık 2. Hafta Gözlem ve çıkarım farkı 3. Hafta Tek yöntem miti

4. Hafta Öznellik

5. Hafta Hayal gücü ve yaratıcılık 6. Hafta Değişebilirlik

7. Hafta Yasa ve kuram farkı

Birinci Hafta: İlk hafta laboratuar dersinde Kan Grupları Tayini deneyi yapılmıştır. Deneyin ardından öğretmen adaylarına bilimsel bilgiye ait özelliklere yönelik deneyle alakalı sorular sorulmuştur. Ardından ilgili etkinliğe geçilmiştir.

Etkinlikte benzer bilgi formu (kan grupları) felsefi, dini, bilimsel açıdan ele alınmıştır.

Öğretmen adaylarına bilimsel olanın hangisi olduğu ve onu diğerinden ayıran özelliklerin ne olduğu gibi sorular yöneltilmiştir. Daha sonra deneyle de ilişkilendirilerek alt boyutla ilgili açıklama yapılmıştır ve öğrencilerin yansıtma kâğıtlarıyla kendilerini değerlendirmeleriyle öğretim sonlanmıştır. Bilimsel araştırma yöntemleri dersinde laboratuar dersi etkinliği özet şeklinde tartışılmıştır. Etkinlikte başarının bağlı olduğu üç değişkenden bahsedilmiştir (felsefi, dini, bilimsel açıdan yaklaşılarak) ve en bilimsel olanın öğrencilerce ayırt edilmesi istenmiştir. Ayrıca bilimsel olanı diğerinden ayıran özellikleri keşfedecekleri sorularla öğrenciler yönlendirilmiştir. Tartışma etkinliğinin ardından yine alt boyutla ilgili açıklama araştırmacı tarafından yapılmıştır.

İkinci Hafta: Laboratuar dersinde ilk hafta gözleme dayalı Patatesin Çimlenmesi deneyi yapılmıştır. Gözlem ve çıkarım farkını iyi yansıtan deneye göre patatesler ışıklı ve ışıksız ortamda bir hafta bekletilmiştir. 2. haftaki dersin başında öğrenciler ışıklı ve ışıksız ortamlardaki patatesleri incelemişlerdir. İncelemelerin hemen ardından gözlem çıkarım etkinliğine geçilmiştir. Katılımcılar etkinlik kâğıtlarına ışıklı ve ışıksız ortamdaki patateslere ilişkin gözlemlerini ve patatesler arasındaki farkın nedenine dair çıkarımlarını yazmışlardır. Daha sonra cevaplar alınmış ve tartışma tekniğiyle gözlem çıkarım farkı vurgulanmıştır. Son olarak araştırmacı alt boyutla ilgili açıklamayı yapmış ve yansıtma formları öğrenciler tarafından doldurulmuştur. Bilimsel araştırma yöntemleri dersinde laboratuar dersi etkinliği özetinin ardından yine bu derse ilişkin hazırlanan etkinliğe geçilmiştir. Bu hafta öğrencilere ilişkisel bir çalışmadan bahsedilmiştir. Çalışma ‘120 fen bilgisi öğretmen adayıyla yapılan bir çalışmada öğretmenlerin bilgisayara karşı tutumları ile laboratuar kullanma sıklıkları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir’ şeklindedir. Katılımcılara bu durumun neden olabileceği sorulmuştur. Cevaplar alındıktan sonra örneğe yönelik gözlemin ve çıkarımın ne olabileceği sorulmuş ve araştırmacı gözlem çıkarım farkını açık bir şekilde anlatmıştır. Yansıtma formlarının doldurulmasıyla etkinlik son bulmuştur.

Üçüncü Hafta: Laboratuarda amilaz aktivitesine sıcaklığın etkisi deneyi yapılmıştır. Etkinlikte deney bilimsel bilgi üretilecek bir araştırma süreci gibi düşünülerek tipik bilimsel yöntemin basamakları verilmiş ve bu araştırmada bu basamaklardan hangisinin kullanıldığı ya da hangi sırayla kullanıldığı gibi sorular öğrencilere yöneltilmiştir. Bu şekilde tek yöntem mitine ilişkin yanlış anlayış öğrencilere anlatılmaya çalışılmıştır. Daha sonra araştırmacı tek yöntem mitine ilişkin yanlış anlayışla ilgili açıklamada bulunmuştur. Bilimsel araştırma yöntemleri dersinde de betimsel ve deneysel metot kullanılarak yapılmış iki araştırmadan bahsedilmiştir.

Araştırmalara ilişkin sorularla öğrencilere çalışmanın doğasına göre çok çeşitli yöntemler kullanılarak bilimsel çalışmalar yapılabileceği işlenmiş ve ilgili alt boyut araştırmacı tarafından açık bir şekilde anlatılmıştır.

4, 5, 6 ve 7. haftalarda da yukarıda anlatıldığı gibi etkinlikler ders içerikleri ve alt boyutla ilişkili olarak desenlenmiş, Tablo 6’ da verilen basamaklar takip edilerek

uygulamalar yapılmıştır. Ders işlenişi ‘Bulgular’ bölümünde daha detaylı olarak anlatılmıştır. Ayrıca uygulamaların son dört haftası gözlemci tarafından kontrol listesi kullanılarak gözlenmiştir. Bu şekilde derslerin nasıl bir süreçle işlendiği belirlenmeye çalışılmıştır.

Tablo 7. Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Laboratuar Dersi D.Y.Ö. Uygulama Basamakları

Fen Bilgisi Laboratuar Uygulamaları Bilimsel Araştırma Yöntemleri 1. Ders içeriğinin işlenmesi (deney yapılması) a. Ders içeriğinin işlenmesi

2. Etkinliğe geçilmeden alt boyuta ilişkin ilgi ve merak uyandırıcı soruların sorulması

b. Laboratuar dersi etkinliğinin özet olarak tartışılması

3. Etkinlik kâğıtlarının dağıtılması ve ilgili soruların yazılı olarak cevaplanması

c. Etkinlik kâğıtlarının dağıtılması ve ilgili soruların yazılı olarak cevaplanması 4. Cevapların sınıfça tartışılması ve alt

boyutun işlenmesi

d. Cevapların sınıfça tartışılması ve alt boyuta ilişkin transferin yapılması 5. Araştırmacı tarafından alt boyuta ilişkin

açıklama yapılması

e. Alt boyuta ilişkin açıklama yapılması

6. Öğrencilerin öz değerlendirme yapması f. Öğrencilerin öz değerlendirme yapması