İşin yapısına ilişkin stres kaynakları

Bu kaynaklar, iş yapısına ilişkin algı, tutum ve becerileri, örgütsel davranışın etkili ve başarılı olmasın da büyük bir role sahiptir. Bir işgörenin örgüt içinde üretim aşamasında yaptığı işlem ve eylemlerin tümüne iş (görev) denir. Bu görevin net ve belirli olması, çalışanları belli çerçeve ve yasalar içinde faaliyet göstermelerine neden olur. Bu yüzden iş ve bu iş ile bağlı olan alt, üst ve yan işler, çalışanların faaliyetlerini etkiler. İşten kaynaklanan problemler, çalışanların üzerinde olumsuz etkileri vardır ve onların sürekli ve yoğun bir şekilde stres altında kalmalarına sebep olabilir (Kaya, 2010). İşin yapısından kaynaklanan ana stres kaynakları altta sunulmuştur:

İş yükünün fazla olması

6iş yükünü iki açıdan ele almak gerekir. Yani iş yükü özellik hem miktar olarak incelenmelidir. Miktar açısından ele alırsak, iş yükünün fazla olması, bir çalışana yapabileceği kapasiteden daha fazla iş verilmesidir. Böyle bir durumda çalışanlar işlerinde uzman olsalar bile zaman faktörünün baskısı, çalışma saatlerinin uzunluğu, iş bitirme tarihlerinin geçersiz olması, dinlenme molaları olmaması veya işe uygun olmaması, gibi etmenler işgörenleri stres altında bırakacaktır.

İş yükünün fazla olmasına özellik açısından ele alırsak; iş yükü, bir işin aşırı zor olmasa veya bireyin bilimsel veya teknik açıdan yetersiz olması durumunun ortaya çıkmasıdır. Bir iş sürekli bir şekilde dikkat, kritik kararlar verme ve gereğinden fazla karmaşık bilgi gerektirmesi de çalışanların stres olmasına neden olur. İş yükünün fazla olması fiziksel olarak da çalışanları etkiler (Kaya, 2010). Araştırmalara göre iş yüklerinin fazla olduğu çalışanlarda biyokimyasal dengelerinin bozulduğu tespit edilmiştir. Bu çalışanların Kan değerlerinde kolesterol miktarı yüksektir. fazla iş yükü

51

aynı zamanda iş tatmini düzeylerinin düşük olduğu çalışanlarda olumsuz etkiler gösterdiği araştırmalarda tespit edilmiştir.

İşin sıkıcı ve monoton olması

Bir iş yerinde çalışanların işlerini monoton ve sıkıcılaşmasının en büyük nedenlerinden bir tanesi, yaşadığımız çağda otomasyon ve makinelerin insanların yaratıcılığını önleyerek, insanları makinelere bağımlı hale getirmesidir. Bu olgu işgörenlerde can sıkıntısı ve stres seviyesinin yükselmesine neden olur. Yapılan çalışmalara göre çalışanlar açısından, bir işin sıkıcı olması, çalışma saatlerinin uzunluğu veya iş yükünün fazlalığından, daha fazla strese neden olmaktadır.

Ruhsal açıdan tanımlamaya çalışırsak, monotonlaşma belirli işleri yapanları olumsuz düşünceye doğru zevk veren duygusal bir sıkıntıdır. Belirli ve birbirine benzeyen işleri sürekli ve değişmeden veya değiştirilmeden yapılması işgörenleri bezdirir ve onlar da yılgınlığa yol açar (Kaya, 2010). bu olgu aynı zamanda bireylerde sinirsel gerilimler ortaya çıkarır. Bu gerilimler ise çalışma ortamında bir sürü sürtüşme ve çatışmaların kaynağı olacaktır.

Yetersiz ücret

Ücret hakkında, çalışanlar temel olarak iki düşünce sahibidirler. Bunlardan birisi yaşamlarını geçindirebilmek amacıyla maddi kaynak sağlamaları, ikincisi ise yapmakta oldukları işin karşılığı olan hakkın alınmasıdır. Bu iki düşünce bireylerde tatmin ve doyum duygusu ortaya çıkarır. İnsanların kazanç sağlaması onları devamlılık ve tutarlılığa yönelten önemli bir faktördür. Bir taraftan da ücret, işgörenlerin işletmede ve üretim sürecinde kattıkları katkıdan dolayı hak ettikleri karşılıktır. Yaptıkları işin karşılığı olan ücret yetersiz ise, bu durum işgörenler ve aileleri açısından beslenme, giyinme ve barınma gibi önemli ihtiyaçlarını, olumsuz etkileyeceği anlamına gelmektedir. Çalışanların kendileri ve ailelerini asgari seviyede geçindirebilmeleri, onların yapacağı gece çalışmaları ve fazla mesailerden sağlanacak ek gelirler ile yakından ilişkilidir (Güney, 2011). İşyerinde ücretin düşük olması olgusu çalışanların ailevi ve toplumsal hayatlarında büyük olumsuz etkiler

52

göstermektedir. Feld ve Dill’ e göre, “Stresin oluşmasında büyük önem arz eden, güçlü faktörlerden bir tanesi paradır. İş ortamında ücretin az olması düşük gelirli çalışanlarda belirsizlik ve güvensizliği arttıracaktır ve bunun sonucu da ruh sağlıklarının bozulmasıdır” (Güney, 2012).

Günümüzde insanların önemli bir stres kaynağı, ekonomik durumlarıdır. Bunun nedeni ise insanların kendi geçimlerini sağlayabilmeleri için ek bir işte çalışmak zorunda kalmalıdır. Bu durum ebeveynin aile içinde etkinliklerinin ve dinlenme zamanlarının azalmasına neden olmuştur ve bunun sonucu da çalışanların strese girmesidir.

Yükselme imkanının yetersizliği

Bireyler iş ortamlarında mesleklerinde ilerleme ve yükselme isteği taşırlar. Bir çalışan iş yerinde ilerlemiyorsa, çalışanın yetenekleri gerektiği gibi değerlendirilmiyordur ve ona gereken sorumluluk verilmemiştir demektir. Böyle bir durumda çalışanın yetenekleri ve kapasitesi işin gereklerinden daha yüksek seviyede olur ve bu durum da, çalışanın kendini geliştirememesine neden olacaktır. Böyle bir olgunun sonucu çalışanların iş tatmini seviyelerinin düşmesi ve bunun sonucunda strese girmeleridir. İşte yükselme imkanı da Başka bir açıdan ele alırsak, bir çalışanın işinde yükselmesi ilk dönemlerde, bir ödül olarak görülebilir, ama statü değişmesi çalışan için farklı gereksinimler ortaya çıkarır. Yükselip yeni statü kazandıktan sonra çalışan yeni beceriler edilmesi ve farklı çalışanlarla yeni ilişkiler kurması gerekiyor ve yükseldiği işte daha büyük sorumluluklar almak zorunda kalacaktır. Bu saydığımız gereksinimler bireyler de uyum zorluğu yüzünden strese neden olabilir. buna ilaveten Bir işletmede personelin yükselme imkanı, onların kapasite ve yeterlilikleri göz önünde bulundurulmadan verilirse, bu imkan çalışanlar arasında çatışma ve yarışma ortamının yaranmasına neden olabilir ve bunun sonucu da çalışanlarını strese girmesidir (Güney, 2012).

Özet olarak, işte yükselme imkanım sunulup veya sunulmaması farklı koşullarda her ikisi de strese neden olabilir.

53

Çalışma saatlerinin uzunluğu

Çalışma saatlerinin uzunluğu çalışanlarda stres seviyelerinin yükselmesine neden olur çünkü bu durum onları bedensel ve ruhsal olarak Yorarak, özel hayatlarına ayıracakları zamanı kısaltır ve bunun sonucu da çalışanların strese girmesidir (Kaya, 2010). Bu yüzden çalışanlar fazla mesai yaptıkları ve vardiya sistemi ile çalıştıkları zaman stres e girerler.

Çalışma şartlarının olumsuzluğu

Doğal olarak insanların çalıştıkları çalışma şartları da onların stres kaynaklarından olabilir. çalışma şartlarının iyileştirilmesi çalışanın motivasyon ve moralini yükselterek çalışanın işi ve işletmesi ile bütünleşmesini sağlar. Çalışma şartlarını iyileştirmek için işletme yöneticileri çalışma ortamının farklı unsurları da çalışanların isteği ve temposuna arttıracak şekilde düzenlemeleri gerekmektedir. aydınlatma havalandırma sistemi ısıtma ve soğutma sistemi gürültü ve titreşim kontrolü çalışma şartlarını etkileyebilecek unsurlardandır. Bir işletmede çalışma ortamı çalışanların istenilen performansı seviyesinde çalışmalarına yardımcı olabilecek şekilde düzenlenmemesi çalışanları olumsuz şekilde etkiler (Kaya, 2010). Böyle ortamlar da çalışanlar kısa sürede yorulurlar, işlerinden tatmin olmazlar ve çalışma ortamında uzaklaştıkları için verimli çalışamazlar. Böyle bir durumda çalışanların sterse girmesi kaçınılmazdır.