6. İŞ PLANI
6.3. İş Planı Unsurları
İş planı hazırlama aşaması girişimci açısından son derece önemlidir. Ancak planlama aşamasında bazı hatalar oluşabilmektedir.. Örneğin girişimcinin gerçekçi olmayan amaçlar belirlemiş olması, zaman sınırlarının, önceliklerin ve iş adımlarının belirli olmaması, girişimcinin engelleri önceden görememesi, planladığı girişime yeterince bağlı ya da kendini adamış olmaması, girişimcinin iş veya teknik konularda deneyimsiz olması ya da pazarda o ürün ya da hizmeti almak isteyecek potansiyel müşterilerin bulunmaması, vb. sıralayabiliriz.
İdeal bir iş planı içerisinde şirketin adı ve adresi, personelin adı, işletme ürünlerinin ve hizmetlerinin kısa bir tanıtımı, ürün ve hizmetlerin kısa bir analizini yapan yönetici özeti bölümü, vizyon ve misyon ifadeleri, işletmenin kuruluş tarihini ve işletmenin kazandığı önemli başarıları gösteren işletme geçmişi, ana müşteri gruplarını, mevcut yasal
115 düzenlemeleri, önemli eğilimleri, büyüme oranlarını ve geleceğe ait görünümü gösteren endüstri profili ve görünümü, işletme stratejileri, pazarlama stratejileri, işletmenin ürün ve hizmetleri, işletmenin konum ve yerleşim planı, gerçekleştirilen rakip analizleri, faaliyet planları, finansal tahminler ile kredi ve yatırım teklifleri bulunmalıdır.
KOSGEB’in önerdiği ve bir iş planının içermesi gerekli olan belli aşamalar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
1. Bölüm: Genel Bilgiler
1.1. Girişimci: Kurucu veya ortakların kim olduğu kısaca tanıtılır.
1.2. İşletmenin faaliyet konusu: Kurulan iş kısaca tanıtılır.
1.3. İş kurma süreci: İşi kurarken atılan adımlar kısaca anlatılır.
2. Bölüm: Girişimciye/Ortaklarına ve İşletmeye İlişkin Bilgiler 2.1. Girişimci ve işletme ortaklarının kişisel bilgileri
2.2. Girişimci ve işletme ortaklarına ilişkin bilgi tablosu: Bu tabloda girişimci/ortağın adı soyadı, TC kimlik numarası, kurucu ortaklık payı, başvuru esnasındaki ortaklık payı, özürlü statüsünde olup olmadığı, sahip olduğu mesleki yeterlilik belgesi, katıldığı girişimcilik eğitimi ve bu eğitimin tarihine ilişkin bilgiler yer alır.
2.3. İş fikri ve seçme nedeni
2.4. İşletmenin hukuki statüsü ve seçim nedeni 2.5. İşletmenin misyonu
2.6. İşletmenin vizyonu 2.7. Kısa vadeli hedefleri
2.8. Orta ve uzun vadeli hedefleri
3. Bölüm: Pazar Bilgileri ve Pazarlama Planı 3.1. Pazarın büyüklüğü, hedeflenen pazar payı 3.2. Pazar profili
3.3. Rakip analizi
3.4. Pazarlama/satış hedefleri
3.5. Sektörel gelişmeler, fırsat ve tehditlere ilişkin değerlendirmeler
116 3.6. Beklenmedik durumlara ilişkin öngörüler
3.7. Ürün/hizmet tanıtımı
3.8. Ürün/hizmet fiyatının nasıl oluşturulduğu 3.9. Yer seçimi
3.10. Müşteriye ulaşım kanalları 3.11. Ürün/hizmet tanıtım planı 4. Bölüm: Üretim Planı
4.1. NACE kodları: (NACE kodları www.kosgeb.gov.tr'den temin edilerek yazılmalıdır.)
4.2. Üretim/hizmet sunum sürecinin aşamaları 4.3. İş akış şeması
4.4. Üretim/hizmet sunum teknikleri, standartlar, spesifikasyonlar 4.5. Hukuki gereksinimler: Ruhsat, izin vb.
5. Bölüm: Yönetim Planı 5.1. Organizasyon şeması 5.2. Görev ve sorumluluklar
5.3. Görev tanımlarına göre alınacak personelin nitelikleri: Mesleki yeterlilik belgesi sahipleri varsa belirtilecektir.
6. Bölüm: Finansal Plan
6.1. Başlangıç maliyetleri ve diğer başlangıç giderleri 6.2. İşletme giderleri
6.3. Nakit projeksiyonları 6.4. Üretim/satış hedefleri 6.5. Kara geçiş noktası
6.6. Özkaynak ve/veya diğer kaynaklardan sağlanacak finansman miktarı 7. Bölüm: KOSGEB'ten Talep Edilen Destekler
117 - İşletme kuruluş desteği
- Kuruluş dönemi makine, teçhizat ve ofis donanım desteği - İşletme giderleri desteği
- Sabit yatırım desteği (Geri ödemeli destek)
Yukarıda sıraladığımız başlıkların yanı sıra farklı kaynaklarda yine benzer iş planı formatları uygulanmaktadır. Ancak tüm bu iş planlarında içeriklerin ortak olduğu görülmektedir.
Genel olarak bakıldığında ilk bölümde girişim kısaca tanımlandıktan sonra ikinci bölümde işin tanımlanması bulunmaktadır. Burada mal ve/veya hizmetin yani kısacası yatırımın genel tanımı, endüstrinin geçmişi, işletmenin geçmişi, amaçlar, girişimin potansiyeli ve varsa kilometre taşları ve ürün ve/veya hizmetin benzersizliğinden bahsedilirken üçüncü bölümde hedef pazarı, pazarın büyüklüğünü, hacmini, rekabeti, tahmini pazar payını, pazarlama stratejisini, fiyatlandırma ve reklam ve promosyon gibi konulara değinilmektedir.
Dördüncü bölümde, geliştirme ve dizayn planları, teknik araştırma sonuçları, araştırma görevlisi ihtiyaçları ve maliyet yapısını içeren araştırma, dizayn ve geliştirme bölümü yer almaktadır. Diğer bir bölümde iş yeri analizi, tesis ve teçhizat gibi üretim ihtiyaçları, tedarikçiler/ulaştırma araçları, iş gücü arzı ve üretim maliyet verilerini içeren üretim bölümü bulunmaktadır. Yönetim bölümü yönetim ekibi, yasal yapı, yönetim kurulu, danışmanlar ile ilgili açıklamaları içermektedir. Kritik risk bölümünde potansiyel problemler, engeller, riskler ve alternatif eylemler yer almaktadır. Finansal bölümde, kar, zarar, nakit akışları, başa baş noktası analizi ve maliyet kontrolleri gibi finansal öngörüler ile fon kaynakları ve kullanımı, bütçeleme planları ve finansman aşaması gibi bilgiler değerlendirilmektedir. Kilometre taşları dediğimiz bölümde ise, zamanlama ve amaçlar, tarih sınırları (deadline)/kilometer taşları ve olaylar arasındaki ilişkiler şeklinde değerlendirilmektedir. Son olarak da iş planında bulunması gereken ekler ve yararlanılan kaynaklar eklenebilmektedir.
Hazırlanan iş planında, işin tam olarak ne olduğu ve neleri hedeflediği açıkça gösterilmeli ve inandırıcı olmalıdır. Geniş anlamlar içeren, havada kalan ifadeler bulunmamalıdır. Tüm cümleler gerçek ve sağlıklı verilerle desteklenmiş olmalıdır. Hem sizin hem de planınızı kullanacakların o planda görmesi gereken tek şey gerçeklerdir. Yazılan her şey gerekçelendirilmelidir. Basit ve anlaşılır cümleler kurulmalı, rakipler ve onların ürünleri iyi açıklanmalıdır. Şirketinizi başarıya ulaştırmak için rakiplerinizi bilmeniz ve onlara saygı göstermeniz gerekir. Finansal tablolarınız açık ve anlaşılır olmalıdır. Düzgün bir dille, dilbilgisi kurallarına uygun ifadeler ve yazım şekliyle hazırlanmalıdır. Okuyucunun anlaması için yeterince kapsamlı olmalı ancak aşırı ayrıntılı olmamalıdır. Yani çok uzun ya da kısa olmamalıdır. İş planınız, mümkün olduğunca herkesin anlayacağı bir dille uzmanlık terimleri kullanmadan yazılmalıdır. Sektöre özgü jargonlar, yabancı dilde ifadeler vb. mümkünse kullanılmamalıdır. Eğer işinizin niteliğinden dolayı bu olanaksız ise, ek olarak sözlükçe ilave edilmelidir. İş planında iddialarda bulunduğunuz ya da muhtemel okuyucunuz tarafından hemen kabul edilemeyecek varsayımlar için, mutlaka iddialarınızı destekleyin. İş planında yer
118 alan bilgilerin gerçekçi olması ve tutarlı olması önemlidir. İş planında yer alan iş fikrinin inandırıcılığını sağlamak için muğlak, genel hedefler yerine sayılarla ifade edilebilen, gerçekçi hedefler belirlemek gerekir.
119 İş Planının Önemli Noktaları Nelerdir?
İş planında, işin tam olarak ne olduğu ve neleri hedeflediği açıkça gösterilmelidir, inandırıcı olmalıdır.
Geniş anlamlar içeren, havada kalan ifadeler bulunmamalı, tüm cümleler gerçek ve sağlıklı verilerle desteklenmiş olmalıdır.
Hem sizin hem de planınızı kullanacakların o planda görmesi gereken tek şey gerçeklerdir. Yazılan her şey gerekçelendirilmelidir.
Basit ve anlaşılır cümleler kurulmalı, sektöre özgü jargonlar, yabancı dilde ifadeler mümkünse kullanılmamalıdır.
Rakipler ve onların ürünleri iyi açıklanmalıdır. Şirketinizi başarıya ulaştırmak için rakiplerinizi bilmeniz ve onlara saygı göstermeniz gerekir,
Finansal tablolar açık ve anlaşılır olmalıdır.
Düzgün bir dille, dilbilgisi kurallarına uygun ifadeler ve yazım şekliyle hazırlanmalıdır.
Çok uzun ya da kısa olmamalıdır.
İş planın yapılma amacını özetleyecek olursak yatırım yapılacak bir iş fikriyle ilgili gerçekçi değerlendirmelerimizi açıklamak ve gerekli destekleri elde etmek için hazırlanan, işin nasıl yapılacağını gösteren bir yol haritasıdır. İş planını hazırlamadan önce mevcut durumla ilgili durum analizi yapılmalıdır. Durum analizi hem dış çevre analizini hem de işletme analizini kapsamalıdır. Durum analizi sonucunda işletmenin uygulayacağı temel stratejileri, pazarlama, üretim, yönetim ve finansman planları oluşturulmalıdır. Bu adımların tek tek gerçekçi bir şekilde hazırlanması girişimin ciddiyetini ve işe verilen önemi göstermektedir. Ayrıca plan dâhilinde hareket etmek işlerin daha düzenli bir şekilde yürütülmesini ve kontrollerin daha rahat yapılmasını sağlamaktadır.
Sonuç olarak doğru hazırlanmış bir iş planı hem kuruluş aşamasında, hem de kurulduktan sonra yönetim aşamasında, büyüme ve finansal kaynak sağlama aşamalarında yaşamsal önem taşıyan ve katlanılan maliyetin karşılığında getirdikleri her ne kadar göz ardı edilse de çok yüksek olan bir çalışmadır. Günümüzde hayatını sürdüren işletmelerin giderek azaldığı rekabet içerisinde hayatta kalmak için bir girişimcinin inşa etmesi gereken basamaklardan bir tanesi, belki de en önemlisidir.
120
Uygulamalar
1. Örnek bir iş planı inceleyiniz.
121
Uygulama Soruları
1. İş planında eksik olan unsurlar var mıdır? Varsa hangi unsurlarda eksiklik görülmektedir?
122
Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti
İşletmeler için iş planı, kurulacak veya mevcut bir işletmenin durum detaylarını içeren bir belgedir. Yapılan iş planı işletmenin şu anki durumunu, işe girdiği takdirde ortaya çıkacak ihtiyaçlarını ve olası sonuçlarını göstermektedir. Ayrıntılı bir şekilde hazırlanacak olan bir iş planı işletme için gereken finansman kaynaklarını, bunların nasıl sağlanacağını da ortaya koyar. Bu nedenle yapılan planların her türlü ekonomik, siyasal vb. koşulu da göz önünde bulundurularak hazırlanması gerekmektedir. Projelere göre iş tanımının açıklaması, amaçları gösteren proje ile ilgili düşüncelerin ayrıntılarını içeren ve teknik, finansal, ekonomik boyutlarıyla projeyi ortaya koyan geniş bir plandır şeklinde yapılmaktadır.
123
Bölüm Soruları
1) Aşağıdakilerden hangisi iş planının önemli noktaları arasında yer almaz?
a) Basit ve anlaşılır cümleler kurulmalı b) Finansal tablolar açık ve net olmalı
c) İşin tam olarak ne olduğu açıkça belirtilmeli d) Rakipler ve ürünleri iyi açıklanmalı
e) Sektöre özgü terimlere sıkça yer verilmeli
2) Aşağıdakilerden hangisi KOSGEB’ in verdiği desteklerden birisi değildir?
a) Yurtdışına yatırım desteği
b) Kuruluş dönemi makine, teçhizat ve ofis donanım desteği c) İşletme giderleri desteği
d) Sabit yatırım desteği e) İşletme kuruluş desteği
3) Aşağıdakilerden hangisi iş planında yer alan finansal planlar arasında yer almaz?
a) Nakit projeksiyonları b) Başlangıç maliyetleri c) Gelecekteki kar hedefi
d) Özkaynaktan sağlanacak finansman miktarı e) Üretim ve satış hedefleri
4) Aşağıdakilerden hangisi KOSGEB’ in iş kurma sürecinde yer almamaktadır?
a) Motivasyon b) İşyerini örgütleme c) Ön değerlendirme d) İş fikri
124 e) İşi kurmak
5) Aşağıdakilerden hangisi iş planının sağladığı avantajlar arasında sayılamaz?
a) Faaliyet stratejilerinin ve beklenen sonuçların geliştirilmesi b) Şeffaflığın ve işletmeye olan güvenin artması sağlanır c) İşletme yönetimi daha iyi hale gelir
d) Fiili sonuçların öngörülerle karşılaştırılması kolaylaşır e) Rakiplerle ilgili önemli bilgiler elde edilir
6. Kim olduğunuzu, ne yaptığınızı, nereye ulaşmaya çalıştığınızı, nasıl ve ne zaman hedefe ulaşmayı beklediğinizi, nasıl başarılı olacağınızı gösteren ve kurmayı planladığınız işletmeyi bu saydığımız kriterlere göre tanımlayan yazılı belgeye iş planı denir.
a) Doğru b) Yanlış
7. İş fikrinin yapılabilirliğinin araştırıldığı ve raporlandırıldığı çalışmaya fizibilite denir.
a) Doğru b) Yanlış
8. İş planı sadece işletmenin kuruluş aşamasında dış çevre koşullarının ayrıntılı bir biçimde analiz edildiği, ancak iç çevre koşullarının daha tam oluşmadığı kuruluş aşamasındaki işletmeler için önem taşımaktadır.
a) Doğru b) Yanlış
9. Girişimci iş planını potansiyel kreditör ve yatırımcıları yatırım konusunda ikna etmek için yapmaktadır.
a) Doğru b) Yanlış
10. İş planının uzun olması iyidir ve kapsamının genişliğini gösterir.
a) Doğru b) Yanlış
125 11. Aşağıdakilerden hangisi iş planı hazırlarken önemli olan noktalar arasında sayılamaz?
a) Rakipler ve onların ürünleri iyi açıklanmalı b) Finansal tablolar açık ve anlaşılır olmalı c) İş planı uzun olmalı
d) Yazım dili anlaşılır olmalı
e) Tüm cümleler gerçek ve sağlıklı verilerle desteklenmiş olmalı
12. Aşağıdakilerden hangisi iş planında yer alan üretim planı arasında yer almaz?
a) NACE kodu b) İş akış şeması
c) Ürün/hizmet tanıtım planı d) Üretim/hizmet standartları e) Üretim/hizmet spesifikasyonları
13. Aşağıdakilerden hangisi iş planında yer alan pazarlama planı arasında yer almaz?
a) Pazar profili b) Satış hedefleri c) Organizasyon şeması d) Müşteriye ulaşım kanalları e) Ürün/hizmet tanıtım planı
14. Aşağıdakilerden hangisi iş fikriyle ilgili ön değerlendirme yaparken cevap aranacak sorular arasında değildir?
a) İş fikrinin uygulanmasında yerine getirilmesi mümkün olmayan yasal gereklilik izin veya ruhsat var mıdır?
b) İş fikrinin uygulanması için zorunlu olan ve girişimcinin temin edemeyeceği bilgi, beceri, ustalık ve işgücü girdileri var mı?
c) İş fikrinin temel başarı kriterleri nelerdir?
d) Girişimcinin kuracağı işin başarı şansıyla ilgili değerlendirmesi nedir?
e) Çalışanlara verilecek eğitimin sıklığı
15. Aşağıdakilerden hangisi iş planında yer alan yönetim planı içerisinde yer almaz?
a) İş akış şeması
b) Organizasyon şeması
c) İşe alınacak personelin görev tanımları d) İşe alınacak personelin sorumlulukları
e) Görev tanımlarına göre alınacak personelin nitelikleri
Cevaplar
1)e, 2)a, 3)c, 4)b, 5)e, 6)a, 7)a, 8)b, 9)b, 10)b, 11)c, 12)c, 13)c, 14)d, 15)a
126