İş kazalarını önlemede alınabilecek tedbirler

İş kazalarını önlemede yapılacak olan genel çalışmaları beş grupta inceleyebiliriz :

3.3.2.1. Ergonomi biliminden faydalanma

Ergonominin amacı, çalışanların işleri arasında uyumu, rahatlığını maksimize ederek iş yerinde emniyetin, verimliliğin ve etkinliğin artırılmasını hedeflemektedir. Çalışanın çalışma koşullarına uydurulmaya zorlanması yerine işin çalışana uyarlanması ve uyumlaştırılmasıdır (71). Ergonomik faktörlerin dikkate alınmaması sonucunda, iş kazaları olasılıklarında artma olabilmektedir. İşyeri düzenlenirken, ergonomik açıdan hata yapmamak için antropometri, iş fizyolojisi, hareket-enformasyon ve emniyet teknikleri hakkında bilgi sahibi olunması, el aletlerinin, makinelerin kumanda elemanlarının uygun dizayn edilmesi; ayrıca iş çevresinde gürültü, titreşim, klima, ışık, renk, toz, gaz ve buhar koşullarının birlikte ele alınması gereklidir. Yapılan çalışmalarda, işletmelerde iş kazalarını önlemek amacıyla yapılan ergonomik iyileştirmeler sonucunda kazalarda azalma gözlendiğini ortaya koymaktadır (72).

3.3.2.2. Makine ve kişisel koruyucu kullanımı

Makine koruyucuları, makinelerin çalışan kısımlarına yerleştirilen ve çalışanların kaza yapmasını engelleyen koruyucu malzemelerdir. Makine koruyucularının doğru ve uzman kişi tarafından monte edilmelidir ki, hem iş görenleri kazalara karşı korumalı (parça sıçraması, gaz ve toz gibi durumları da önlemeli). Makine koruyucularında iş kazalarının ortaya çıkmaması için bazı özelikler mevcut olmalıdır. Örneğin, makine bozulduğu veya durduğu zaman işçinin tehlike sınırını aşmasını ve işine devam etmesi engellenmelidir. Ayrıca makine koruyucularının bakımı ve onarımı kolay olmalı ve sağlam malzemeden yapılmalıdır. Dişli ve bilye gibi hareketli kısımları örtülmeli ve makinelerin hareketlerine uygun olarak açılıp kapanmalıdır (65).

Kişisel koruyucular insan vücudunun belli bölümlerini, iş ortamındaki belli tehlikelere karşı korumak için geliştirilmiş ve iş güvenliği tekniği standartlarına rağmen önlenemeyen tehlikelere karşı kişisel olarak korunmak için işin durumuna göre kullandırılması zorunlu olan araçlardır. İşveren tarafından kişisel korunma malzemelerinin satın alımında öncelikle işin durumuna göre koruyucu özelliğinin ve çalışanlar açısından kullanımın rahatlığı öncelikle ön planda tutulmalıdır (71).

Makine kullanımında yapılan yanlışlıklar, işyerlerinde meydana gelen kazaların en önemli nedenleri arasında yer almaktadır. Ayrıca makinalara bağlı diğer donanımların yerleri ve kullanım amacı, üretim sürecinde kullanılan hammaddelerin kimyasal özellikleri, işyeri işleyişi konularında çalışanların yeterli bilgi sahibi olmaması da iş kazalarına zemin hazırlayabilmektedir (61).

Çalışma ortamında iş kazalarının sayısının ve etkilerinin azaltılabilmesi için öncelikli olarak çalışanlara eğitim verilmesi zorunlu olmalıdır. İşverenler tarafından düzenlenecek eğitim programlarında çalışanların iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitilmeleri ve bilinçlendirilmeleri, iş kazalarının önlenmesinde oldukça önemlidir. Eğitimlerin iş kazaları ve meslek hastalıklarından korunmak için ne gibi önlemlerin alınması gerektiği üzerinde özellikle durulmalıdır (73). Çalışanlar işe başlarken öncelikli olarak mesleki riskler konusunda bilinçlendirilmeli ve iş değiştirdiklerinde hizmet içi eğitimlerle bilgilendirilmelidir. Ayrıca eğitimde öğrenilen bilgilerin çalışma sırasında uygulanmasına yönelik etkin denetim ve gözetim mekanizması oluşturulmalıdır. Ayrıca kazaların yoğun olduğu sektörlerde, bölge ve yaş grupları dikkate alınmak suretiyle iş kazaların önlenmesine yönelik teknik eğitim ve sosyal içerikli programların ülke genelinde uygulanması ve yaygınlaştırılması hedeflenmelidir (61).

3.3.2.3. İş sağlığı ve iş güvenliği kurulları

İş Kanununun ilgili maddesi uyarınca sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran (50 dahil), altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde, işveren, bir işçi sağlığı ve iş güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür. İşyerinde oluşturulacak olan İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulu, işyeri için bir oto-kontrol denetim mekanizması olarak yer almaktadır. Çünkü bir işyerinde yaşanan sorunları en çok o işyerinde çalışanlar bilebilir ve en iyi çözümleri de o işyerinde çalışanlar sağlayabilir.

İşverenlerin ve yöneticilerin işçi sağlığı ve iş güvenliği kurullarının sahip çıkarak kurul kararlarını uygulayarak işyerindeki iş kazalarının önlenmesi ve etkin bir şekilde çalışmasına destek olacaktır.

3.3.2.4. Eğitim

ÇSGB’ye bağlı olarak, işyerlerindeki İSG tedbirlerini denetleyen müfettişler, tespit ettikleri en büyük eksiklik ve kusur, işyerlerinin %88,92 gibi büyük bir oranda; gerek işverenin, gerekse işçilerin eğitimsiz olduklarını tespit etmişlerdir. Aynı araştırmada ülkemizde, ihtiyaca cevap verecek bir işçi sağlığı ve iş güvenliği altyapısının olmadığını da belirterek, iş kazalarının en alt seviyeye indirilmesi için alınacak en önemli tedbirin, işyerlerinde periyodik olarak işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitim programının uygulanması gerktiğini belirtmişlerdir.

Teknolojik gelişmeler iş güvenliği, çalışma hayatının tüm alanlarına yayılmış, yeni yaratılan iş kollarıyla, kimyasal maddelerle, teknolojik makine ve teçhizatlar nedeniyle karşılaşılan yeni güvenlik ve sağlık sorunları işletmelerde işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini zorunlu hale getirerek, iş güvenliği eğitiminin önemini güncelleştirmiştir

Eğitimin, öğretimle desteklenen ikinci yönünü konu ile ilgili her düzeydeki elamanın yetiştirilmesi oluşturmaktadır. İşyerlerinde eğitimde üçüncü yönünü oluşturan konu ise çalışan işçilerin işbaşındaki eğitimleri oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalar, iş kazalarının sebeplerinin %85’inin insana bağlı nedenlerden kaynaklandığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla iş kazalarıyla ilgili önleyici tedbirlerin ve eğitimin ağırlık noktasını fiilen çalışan insan oluşturacaktır. Çalışanlara yönelik yürütülecek eğitim programlarının sürekli, istikrarlı ve amaca uygun olarak hazırlanması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca işe yeni giren çalışanların daha çok kazaya neden oldukları belirlenmiştir. Çalışanların işe ilk başladıkları günlerde çok kaza yapmaları dikkat çekmektedir. Bu olumsuz yönü ortadan kaldırmak için yeni işe alınanların alıştırma (oryantasyon) eğitiminden geçirilmeleri, özellikle bu eğitim sırasında iş güvenliği ve işçi sağlığı üzerinde durulması gerekmektedir.

3.3.2.5. İş güvenliği araştırmaları ve iş kazası analizleri

İş kazalarına karşı alınacak önlemlerin ve çalışmaların başarılı olması için iş kazalarının oluşumunda etkili olan etkenlerin bilinmesi ve neden kaynaklı olduğunun bilinmesi gerekmektedir. Bunlar bilindiği takdirde kaza olayının oluşması veya olacak olan bir kazanın tekrarı önlemiş olabiliriz. İş kazaları ile ilgili araştırma raporları sayesinde ise hem kazaların oluşmasına yol açan nedenleri görebildiğimiz gibi hem de gözetimcilerin iş güvenliğine verdikleri önemi ve bu husustaki denetimlerin niteliğini değerleyebiliriz. İş kazalarının analizlerin amacı ise, olan bir kazanın altında yatan nedenleri araştırmak ve

bunları gidererek benzer tür kazaların tekrarlanmasını önlemektir. İş güvenliği araştırmaları, kazalara neden olabilecek tehlikeleri belirleyerek kazanın oluşmasını engellemeyi amaçlar. Kazaya ve yaralanmaya neden olan araştırmaların güvensiz koşul ve davranışların yanında bunların oluşmasına yol açan ana nedenlerin de ortaya çıkarılması amaçlanmıştır