İş Doyumu Tanımı ve Önemi

Doyum kavramı incelenirken iki temel madde ele alınmaktadır. Süreç ve sonuç olmak üzere ikiye ayrılan doyum kavramında süreç temelli değişkenlerin ve beklentilerinin birbiriyle ilişkileri ifade edilmektedir. Sonuç olarak ele alınan kavramda ise, çalışanların işlerinden beklentileri ve sonuçları değerlendirilmektedir (Köroğlu, 2011: 19).

Doyum kavramı, kişinin ihtiyaçlarını kendisinin karşılaması ve bunun sonucunda duyduğu haz olarak belirtilmektedir (İşcan ve Timuroğlu, 2007: 124). İnsanlar günlük yaşantılarında çalışmak durumunda olduklarından dolayı, hem aile hayatı hem de iş hayatını birlikte götürmek durumunda kalabilmektedirler. İş hayatında ve aile hayatında psikolojik olarak yorulan bireyler, çalıştıklarının karşılığını alabildikleri zaman memnun olabilmekte ve doyuma ulaşabilmektedirler (Çırakoğlu, 2010: 22).

İş doyumunu ölçmek ve doyuma ilişkin tanımlamaları yapmak neredeyse bir yüzyıla yakın zaman almıştır (Khavaja, 2015: 10). İş doyumu, çalışanların işlerinden duydukları memnuniyeti ve işle ilgili genel davranışlarını (Erdoğan, 2013: 84), iş tutumlarını (Özkabakçı, 2010: 27) ve bu duyusal memnunluk ölçütlerinin kendilerine ne ölçüde haz verdiğini (Dönmez, 2014: 103), kişinin işinden ve iş yaşantısından nasıl etkilendiğini (Cengiz, 2015: 24) ifade eder (Gündoğdu, 2013: 9; Güney, 2014: 19). Mumcu (2014) iş doyumunu, çalışanların işlerine duydukları hissiyatı (Sempane vd, 2002: 23) ve yaptıkları ile istediği sonucun tutarlı olması şeklinde yorumlamıştır. İş doyumu çalışanların kendilerine ve çevrelerine dair edindikleri bilgi birikimini istedikleri ölçülerde kendilerine uyarlamaları ve bunun sonucunda iş doygunluğuna ulaşmalarını ifade etmektedir (Çoban, 2010: 30).

Moldokmatova (2010), iş doyumunu kişilerin davranışlarını, içsel değerlerini belirleyen, yaptıkları çalışmalarında tutarlılıklarını gösteren, bunun sonucunda hazza

49

ulaşmalarını sağlayan, yaptıkları ile tutarlılık gösteren etkenler olarak açıklamaktadır.

İş doyumu gerekli alanyazın incelendiğinde aşağıdaki gibi tanımlamalara denk gelmektedir (Çırakoğlu, 2010: 23-24);

 İş doyumu, şirketin değer yargıları ile yakından ilgilenen, kişilerin bu süreçte kendilerinin de başarıları ve istekleri doğrultusunda şirket içi değerlendirme ve çalışanların iş doyumlarını belirlemeye yönelik bir kavramdır.

 İş doyumu, işveren ile iş gören arasında yaşanan çalışma ve yönlendirme aşamaları sonucunda çalışanların maddi ya da manevi olarak haklarını alabildikleri ölçüde doyuma ulaşabilmeleridir.

 İş doyumu, çalışanlarla yaptıkları işin arasında bir bağın bulunması (Piko, 2006: 312) ve bunun sonucu olarak da çalışanların doyuma ulaşmasını ifade etmektedir,

 İş doyumu kavramı ayrıca çalışılan bir ekibin bir üyesi olabilmeyi (Azırı, 2011: 77) de ifade etmektedir. Örneğin bir çalışma ortamında her bir kişinin payına düşen işleri yerine getirebilmesinin sonucunda duyduğu mutluluk da iş doyumu kapsamında değerlendirilmektedir.  Diğer bir ifadeyle iş doyumu kavramı zaman içerisinde

değerlendirilebilen, yani çalışılan ortamda terfi alma yoluyla kazanılan, yetkinin artan ya da azalan yönünden dolayı doyumun da artması ya da azalması olarak anlam kazanmaktadır.

 İş doyumu kavramı, yetki devrinin astlara verilmesi yoluyla kazanılan, çalışanlara kendilerinin şirketin değerli bir parçası olduklarını hissettirmeleri sonucu oluşan duygu yoğunluğu veya işten tatmin olma durumudur.

 İş doyumu kavramı, çalışanların mensup oldukları işlerinden beklentilerini karşılayabildikleri ölçüde doyuma kavuşmasını ifade eder (Mottaz, 1988: 58; Keser, 2006: 104; Köroğlu, 2011: 249; Kurudirek, 2014: 19).

İş doyumu kavramından söz edildiği zaman akla çalışanların hem beden yorgunluğu hem de zihinsel körelmeler gelmektedir. Çalışanlar günlük yaşamın

50

stresinden kurtulabilmek için yoğun uğraş içindedirler. Bu emeklerinin karşılığını da ancak ve ancak iş doyumuna ulaştıklarında, işlerinden tatmin olmaya başladıklarında almaktadırlar (Tekbalkan, 2010: 38).

İş doyumuyla ilgili bazı kriterler vardır. Bunlar maddeler halinde sıralanmıştır (Şen, 2012: 53; Yeşilyurt, 2013: 5; Günçavdı, 2015: 50).

 İş doyumu kavramı nesneldir. İş doyumuna duyusal hareket eder ve bu yüzden gözlemlenebilen bir yapıda değildir (Serinkan ve Bardakcı, 2009: 117).

 İş doyumu çalışanların işlerinde ne ölçüde çalıştıklarının ve bunun sonuçlarının hangi yönde tatmin edici olduğunun sonucudur (Tengilimoğlu ve Yiğit, 2005: 379; Taşlıyan, 2007: 187).

 İş doyumunu oluşturan farklı yapılar vardır. Bunlar; şirket içi çalışanların iş planlaması, motivasyon düzeyleri, talep edilen ücretler, yetki devri ve yükselme (terfi) imkanları, iş arkadaşlarıdır.

 İş doyumu kavramı hareketli bir yapıya sahiptir. Sürekli değişmektedir. Aynı seviyede durması neredeyse olanaksızdır. Çabuk kazanılıp doyumluluk sağlarken bazen de doyumsuzluğa dönüşebilmektedir.

 İş doyumunda istikrarlı olmak önemlidir. İnsanlar herhangi bir olumsuzluk karşısında her ne kadar olumsuz hissetseler de, işsiz kalma ya da başka ortamlara hemen adapte olamama korkusuyla işten ayrılmadan, sorunları yenerek iş doyumuna ulaşmaya çalışmalıdırlar (Tüzemen Gençer, 2004: 6).

İş doyumu işletmeler arasında önemli yere sahiptir. İş doyumunu sağlayamayan işletmelerde (Çırakoğlu, 2010: 25);

 Düşük işletme gelirleri ve güveni,

 İş ortamına adapte olamama ve iş ilişkilerinde çatışma,  İş temposunda yavaşlama ve işe devam sorunu,

 Sendikaya bağlı üyelerin işi bırakması ya da yavaşlatması,  İşlerin işleyişini yavaşlatma ve düşük kaliteli üretim yapma,

51

 Örgüt içi gruplaşma, yolsuzluk vb. artması şeklinde sorunlar meydana gelebilmektedir.

İş doyumu ile ilgili kavramlar değerlendirildiğinde bazı sonuçlar ortaya çıkmaktadır (Köroğlu, 2011: 22);

 İş doyumunu hem maddi hem de manevi açıdan değerlendirmek gerekmektedir. İş doyumu bireyi cinsiyet, yaş ve sosyal statü bakımından etkilemesinin yanı sıra, iş yaşantısı, hangi işin ne amaçla yapıldığı ve sonucunda doyuma ulaşıp ulaşılmadığıyla da alakalıdır (Dülger, 2014: 36).

 İş doyumu kavramı insanların yaptıkları işlerinin bir sonucu olarak kazandıkları maddiyat ve çalışmalarının sonucu olarak hakettikleri maneviyat değerlerinin şirket içi yetki alanlarında doyuma ulaşmalarının bir sonucudur.

 Çalışanlar sahip oldukları çalışma isteklerinin ve yapmakla yükümlü oldukları görevlerin tam zamanında verimli bir şekilde yerine getirilmesi sonucu kendilerini doyuma ulaşmış hissetmektedirler.  Doyum sadece kişilerin kendilerinden kaynaklanmamaktadır, aynı

zamanda çalışanların aynı çatı altında bulundukları kişiler tarafından desteklenmesi, farklı işlere yönlendirilmesi, kişilerin kendilerine olan özgüvenini artırmakta ve böylece çalışanlar iş doyumunda ulaşmaktadırlar.