İş Doyumu İle İlgili Yapılan Yurtiçi Araştırmalar

Ülke (1997) eğitim iş görenleriyle yaptığı araştırma sonucunda okul yöneticilerinin,11-20 yıllık mesleki kıdeme sahip olanların, 31-40 yaş öğretmenlerde iş doyumlarının en yüksek, müfettişlerin, 21 ve daha fazla mesleki kıdeme sahip öğretmenlerin, 41 ve daha fazla yaş aralığındaki öğretmenlerin iş doyumu en düşük tespit edilmiştir.

Altınışık (1999)’ın 213 okul yöneticisi üzerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre, okul yöneticilerinin iş doyumları düşük olarak saptanmıştır. İş doyum düzeyleri boyuta göre

56 en yüksekten aşağıya doğru, iş arkadaşları, yönetim biçimi, gelişme ve yükselme olanakları, çalışma olanakları, fiziksel ortam ve ücret olarak sıralanmıştır.

Uslu (1999) tarafından rehber öğretmenlerle yapılan araştırma sonuçlarına göre, iş doyumlarının cinsiyete, görev yaptıkları yerleşim birimi, hizmet içi eğitime duyulan ihtiyaca göre farklılaşmadığı, evli, kendini mesleki açıdan yeterli hisseden, içten denetimli, kurumun fiziki şartlarını yeterli gören, okul yöneticileriyle işbirliği yapabilen rehber öğretmenlerin iş doyumlarının önemli düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Karlıdağ, Ünal ve Yoloğlu (2000) tarafından 384 hekimle yapılan araştırma sonuçlarına göre; İD düzeyleri öğretim görevlisi/üyesi hekimlerde ve meslekte çalışma süresi 6–10 yıl ve üzerinde olanlarda daha yüksek saptanmıştır.

Günbayı (2001) 221 öğretmenle yaptığı çalışmada sınıf ve branş öğretmenleri yönetim ve denetim biçimi, çalışanlar arasında olanaklarında yüksek; çalışma koşullarında, orta; ve ücretler, iş doyumu etkeninde düşük düzeyde iş doyumu sağladıklarını belirtmişlerdir. Sınıf ve branş öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Erkek öğretmenler yönetim ve denetim biçimi, çalışma koşulları ve ücretler iş doyumu etkenlerinde daha fazla doyum göstermişlerdir. Üst yaş grubundaki öğretmenler alt yaş grubundakilerden ücretler ve çalışma koşulları iş doyumu etkenlerinde daha fazla doyum göstermişlerdir. Kıdemi fazla olan öğretmenler kıdemi az olanlardan çalışma koşulları, iş doyumu etkeninde daha az doyum göstermişlerdir.

Koç (2001) tarafından 412 rehber öğretmenle yapılan araştırma sonuçlarına göre, mesleki sorunlardan RAM hizmet binalarının bulunduğu yerlerin uygunluğu ile araç-gereç ve donatım malzemelerinin, rehber öğretmenlerin psikolojik danışma ve rehberlik alanında aldıkları eğitimin, RAM ile Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Müdürlüğü ve okul yönetimleri arasındaki işbirliği ve eşgüdümün, rehber öğretmenlere yönelik olarak Bakanlıkça düzenlenen hizmet içi eğitim etkinliklerinin nicelik ve niteliğinin, özel eğitim, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleriyle ilgili mevzuatın, rehber öğretmenlerin psikolojik ölçme araçlarını uygulama, değerlendirme ve sonuçlarını rapor haline getirme becerilerinin ve özel eğitim, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri alanlarındaki mesleki dernek, oda ve vakıf gibi destek ve denetim kuruluşlarının yeterlilik durumuna ilişkin algıları ile iş doyumu düzeyleri açısından rehber öğretmen grupları arasında anlamlı düzeyde farklılıklar olduğunu göstermektedir. Buna karşılık, cinsiyet, mezun olunan alan, öğrenim düzeyi ve hizmet içi eğitim etkinliklerine katılma sıklığı gibi değişkenler ile rehber öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı; mesleki kıdem ve

57 çalışılan bölüm değişkenleri açısından ise rehber öğretmenlerin iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı düzeyde farklılıklar olduğu belirlenmiştir.

Gürpınar, Kılıç ve Ergör (2002) tarafından 143 sağlık personeliyle yapılan araştırma sonuçlarına göre, iş doyumunu etkileyen faktörlere bakıldığında olumlu olan belirleyiciler arasında, iş arkadaşlarından memnun olmanın %86.1 ile birinci sırada olduğunu, işin sürekli bir iş güvencesi sağlıyor olması %83.1 ile ikinci sırada, ve ekibin uyumlu ve verimli çalışması üçüncü sırada görülmektedir. Ankete katılanlar elde edilen kazancın istenilen yaşam koşullarını sağlamadığını (%94.9), ücretlerin diğer çalışanlar ile karşılaştırıldığında uygun olmadığını (%88.5), birimde üstün ve yararlı çalışmaların ödüllendirilmediğini (%85.8), bulunduğu konumda ilerleme şansı olmadığını ve birimde iyi çalışanların ilerleme şansının olmadığını (%70) ifade etmiştir. Meslek grubu olarak baktığımızda doktorların diğer sağlık çalışanlarına göre mesleğinde ilerleme şansı olduğuna, bir çaba gösterdiği zaman fark yaratabileceğine, iyi çalışanların ve yetenekli olanların ilerleme şansı olduğu konusundaki düşüncelere daha fazla katıldığını ve iki meslek grubu arasında anlamlı fark olduğu görülmektedir. Cinsiyete göre ise erkeklerin işini nasıl yapacağı konusunda daha özgür olduğu, yeterli eğitim desteği sağlandığı, yöneticinin karar verme yeteneğinden memnun olduğunu ve iyi çalışanların ve yetenekli olanların ilerleme olanağı olduğu konularına daha fazla katıldığını görülmektedir.

Yavuz (2002) ilköğretim okul yönetici ve öğretmenleriyle yaptığı araştırmasında denetim odakları, zaman yönetimi ve iş doyumu düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki tespit etmemiştir.

Gümüşeli (2004)’nin 226 ilköğretim okulu öğretmeniyle yaptığı araştırma sonuçlarına göre, müdürlerin kullandıkları tümleştirme uzlaşma ve ödün verme stilleri ile öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasında olumlu, buna karşın hükmetme stili ile olumsuz bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

Hamamcı, Osgargil ve İnanç (2005) tarafından 135 psikolojik danışmanla yapılan araştırma sonuçlarına göre; okul psikolojik danışmanlarının mesleki gelişimleri ve mesleki doyumları arasında orta düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Erdem (2005)’in 99 akademik ve idari personelle yaptığı araştırma sonuçlarına göre, iş doyumu faktörlerine göre iş doyumu düzeyleri arasında fark olmayıp, iş doyumu düzeyleri orta seviyededir.

58 5.1.4. İş Doyumu İle İlgili Yapılan Yurtdışı Araştırmalar:

Bender ve Heywood (1997) tarafından iş doyumunu belirleyici faktörler Amerika’da doktora seviyesinde eğitim almış akademik ve akademik olmayan sektörde çalışanlar arasında araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, kadın bilim adamlarının iş doyumları akademik çevredeki erkelerden daha düşük fakat akademik olmayan sektörde çalışan erkeklerden daha yüksek bulunmuştur. Ayrıcalıklı bilim adamlarının iş doyumu akademik çevrede olmayanlardan büyük ölçüde daha yüksektir fakat ayrıcalıklı olmayan bilim adamlarının iş doyumları akademik olmayan çevrelerdeki bilim adamları benzerdir. Sonuç olarak her sektörde iş doyumu geliri karşılaştırıldığı zaman kendi sektöründe geliri yüksekse iş doyumu da yüksektir fakat diğer sektörlerle karşılaştırırken gelir iş doyumunu etkilememektedir.

Ranz J., Stueve A. ve McQuistion Hunter L. (2001) tarafından Amerikan psikiyatri topluluğu üyesi 286 psikiyatrist, sağlık yöneticisi ve sağlık yöneticisi acente ile yapılan araştırma sonuçlarına göre, sağlık yöneticilerinin iş doyumu psikiyatristlerden anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. Psikiyatristlerin iş doyumu yaş ile negatif ilişkilidir. Psikiyatristlerin yaş artışıyla iş doyumlarını düştüğü görülmüş bu durum sağlık yöneticilerinde görülmemiştir.

Sargent ve Hannum (2003) Çin’in kırsal bölgesinde çalışan ilkokul öğretmenleriyle yaptıkları araştırma sonucunda, genç öğretmenlerin ve daha eğitimli öğretmenlerin iş doyumunun düşük ve köy halkı tarafından eğitime destek verilen, işbirliğini destekleyen örgütsel iklime sahip okullarda iş doyumunun yüksek olduğu tespit edilmişlerdir. Şaşırtıcı olarak, toplum ve okuldaki ekonomik kaynakların belirsiz etkilerini gösteren okul harcamaları ve ücretleri zamanında ödenmeyen öğretmenlerin iş doyumunu pozitif olarak etkilerken, toplumların ve okulların ekonomik durumlarını gösterir kişi başına gelir, kasabanın okula yardımı ve ücretleri iş doyumunu negatif olarak etkilemiştir ya da hepsiyle ilişkisizdir.

Tu, Bernard, Plaisent ve Maguiraga (2004) tarafından yapılan çalışmada Çin ve Tayvanda yüksek eğitimde ki öğretmen kadrosunun iş doyumları cinsiyet açısından araştırılmıştır. 194 Tayvanlı ve 211 Çinli öğretmenle yapılan araştırma sonuçlarına göre, puan ortalamaları arasında anlamlı farklılıklar bulunmazken, Tayvanlı erkek öğretmenlerin iş doyumu puan ortalamaları kadın öğretmenlerden yüksek bulunmuştur. Toplam iş doyumu puan ortalamalarında eğitim reformlarından sonra Tayvanlı ve Çinli öğretmenler arasında cinsiyet açısından istatistikî olarak önemli farklar bulunmamıştır.

Anseell ve Lievens (2005) tarafından durum değerlendirmesi ve iş doyumu arasındaki ilişkiyi tespit etmek için Belçika’ da 155 devlet memuruyla yapılan araştırmada uygun bir

59 denetmenle durum değerlendirmesinin beş ay sonra iş doyumunu artırdığı ve yönetici ve personel arasında kaliteli bir değişime arabuluculuk ettiği tespit edilmiştir.

Liu tarafından (2005) 258 öğretmenle yapılan araştırma, öğretmenlerin sık sık işten ayrılmaları (okul değiştirmeleri) okullar ve öğrenciler için oldukça yıkıcı olduğundan yola çıkarak yeni gelen öğretmenlerin okula alışmalarını sağlamak için tanıtıcı programlar uygulamakta olan okullarda yapılmıştır. Bu çalışmadaki bulgular, okulların öğretmenleri işe alım sürecinde verimli bildirimlarin yapılmasının, öğretmenlere çalışacakları işin daha detaylı ve doğru bir resmini çizmeyi önermektedir. Genelde, çalışacakları iş konusunda işe alım sürecinde yeterince bilgilendirilmeyen öğretmenler daha fazla tatminsizlik yaşamaktadırlar.

Almanya da Wunder ve Schwarze (2006) tamgün çalışan işçilerle yaptıkları araştırmada Kuzey Almanya’da tam gün çalışan işçilerin iş doyumu, ücretleri daha iyi olan kişilerle kıyaslanmıştır. Bölgedeki ücret eşitsizliğinin nefret ve kıskançlık doğurduğu fakat ücretlerin düşük olmasının iş doyumu için küçük bir öneme sahip olduğu tespit edilmiştir.