Peynir, et gibi herhangi bir grup gıda yasaklı gıdalar dahil olmadığı sürece diğerleri ile karıştırılabilir ve tüketilebilir.
Yine Kur’an ve sünnet ışığında, haram olduklarında uzlaşılan maddeler ise aşağıdaki gibidir (Sakr ve Büyüközer, 2011:1-15).
- Domuz, domuz eti ve domuz ürünleri - Kan
- Et yiyen hayvanlar - Ölmüş hayvanın parçaları
- Eti helal olan ancak İslami yöntemle kesimi yapılmayan hayvanlar - Böcekler ve sürüngenler
- Etil alkol, şarap ve ispirto
- Kur’an ve sünnette açıkça zikredilmese de uyuşturucu maddeler.
1.4. HELAL GIDA İLE İLGİLİ GÜNCEL KONULAR
Günümüzde ticari olarak üretilen ve satılan tüketici ürünlerinin üretim yöntemleri helallik konusunu da otomatikman gündeme getirmektedir. Örneğin vejetaryen beslenmesi gereken inek tavuk gibi hayvanların hayvansal atıklarla beslenmesi, büyükbaş ve küçükbaş hayvanların daha az acı çekmesi için şoklama yapılarak kesimlerin yapılması, kesim görevlisi ve kesim yöntemi, makine ile kesim, GDO’lu ürünlerin kullanılması, helal ve haram etlerin aynı ortamda işlenmesi veya pişirilmesi bu konuların başında gelmektedir.
Helâl ürünler, koşer gibi sadece gıda sektöründe değil, turizm sektörü, ilaç sektörü, kozmetik sektörü, finans ve bankacılık sektörü gibi alanlarda da sunulmaya başlanmıştır. Örneğin kozmetikte Müslüman tüketiciler alkolsüz ürünleri talep etmektedir. Gıdaya nazaran bu alanlardaki talep daha zayıf olup bunun temel nedeninin bu alandaki hassasiyetin ve farkındalığın yeni yeni oluşmaya başlaması olduğu düşünülmektedir.
15
Jelatin birçok gıda ürünlerinin imalatında kullanılmakta olup muhtemelen tüm modern kosher ve helal içerik maddelerinden en tartışılan konudur. Jelatin domuz, deri, sığır kemikleri veya dana derisinden türetilebilir. Son yıllarda balık derisinden elde edilen bazı jelatinler de piyasaya girmiştir. Balık jelatinleri doğru gözetim altında kosher ve helal olarak üretilirse her iki belgelendirme kuruluşunun denetmenleri tarafından da tüketimi caiz olarak görülmektedir. Günümüzde mevcut olan çoğu jelatin, "kosher"
olarak da adlandırılsa bile İslam bilim adamları tarafından caiz olarak kabul edilmemektedir (Chaudry ve Regenstein, 2000:1682-1684).
1.5. HELAL SERTİFİKASI
Dini hassasiyeti bulunan Müslümanlar gerek yaşadıkları İslam ülkesinde gerekse azınlık oldukları gayrimüslim ülkelerde yedikleri ve tükettikleri mal ve hizmetlerin helal olup olmadığını öğrenmek istemektedirler. Bu en temel insan hakkı, evrensel bir tüketici hakkı ve inancının gereği gibi yaşama hakkıdır. Sanayileşme ve küreselleşmeyle birlikte ithalat ve ihracat aracılığıyla malların sirkülasyonu artmıştır.
Dolayısıyla İslam ülkesi bile olsa pazardaki ürünün helal standartlarına uygun olup olmadığı belli değildir. İslam inancına göre kişinin kendi nefsini, gelecek neslini ve canını korumak için helal gıda mühimdir (Riaz ve Chaudry, 2004:2000)
Müslümanların helal gıda ile ilgili hassasiyetleri 5 başlık altında toplanmaktadır;
1- Helal kesim et ve şoklama ile kesilen et,
2- Hazır gıdalarda kullanılan helal olmayan katkı maddeleri, 3- Jelatin kullanımı.
4- Alkol kullanımı
5- Domuz eti ve türevlerinin kullanımı
Helal gıdanın, uluslararası ticarete konu olmaya başlamasıyla birlikte, iki veya daha fazla ülke arasında ticaretin kolaylaştırılmasını amaçlayan ekonomik bütünleşme hareketlerinin de kapsamına girmiştir. Söz konusu ticaretten tarafların en iyi şekilde yarar sağlaması noktasında ise, diğer alanlarda olduğu gibi helal gıda alanında da, teknik düzenlemeler ve bu teknik düzenlemelere göre yapılacak olan sertifikasyon önem kazanmıştır.
16
Dünyada ilk kez Helâl gıda sertifikası 1971 yılında Malezya‟da verilmeye başlanmıştır. 1982’den buyana Malezya İslami Gelişim Dairesi (JAKIM) tarafından Helâl sertifikası verilmektedir. Codex Alimentarius Komisyonu helâl gıda konusunda Malezya’nın iyi örneklerden birisi olduğunu ifade etmektedir (İbrahim ve Mokhtarudin, 2010:42). 2004 senesinden bugüne kadar Malezya, MS 1500:2004 Helâl Standardı ile bu uygulamaların tüm uygulayıcılara örnek olmasına vesile olmuştur.
Helal standardıyla ilgili birçok ülke ve çok sayıda kurum çalışmakla beraber, dünya genelinde ortak bir helâl gıda uygulamasından ve standardından malesefe bahsedilememektedir (Abdul vd., 2009:23; İbrahim ve Mokhtarudin, 2010:42).
Helal sertifikası; önceden belirlenen helal standartlarına göre firmaların üretim yaptığını göstermek üzere akredite, tarafsız, güvenilir ve bu alanda test ve analiz yapabilecek laboratuvarlara ve personele sahip bir belgelendirme kuruluşu tarafından verilen veya verilmesi gereken bir belgedir. Helal Sertifikası ile ilgili uygulamasındaki temel sorun bu alanda bir uygulama birliğinin ve ortak standardın olmaması, belge veren kuruluşların yeterli teknik altyapı ve personele sahip olmamasıdır. Her ülke ve belge veren kuruluşta farklı bir uygulama ve standart bulunmaktadır
Helal Sertifikasyonu ile temel olarak 3 şey amaçlanmaktadır;
1- Helal Gıda hassasiyeti olan tüketici taleplerinin karşılanması,
2-Gıdaların helal, hijyenik ve sağlık şartlarına uygunluğunun belirlenmesi,
3- Ürünlerin uluslararası ticarette kabul görmesi ve İslam ülkeleri arasında işbirliğinin sağlanmasıdır.
Tüketiciler açısından ise özellikle Müslümanların azınlıkta olduğu ülkelerde helal belgesi; hangi ürünlerin helal hangi ürünlerin haram olduğunun tespiti açısından ciddi bir göstergedir.
Birleşmiş Milletler Beslenme ve Tarım Örgütü (FAO) ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO)'nun ortak gıda standartları programı altında 1963 yılında kurulan komisyon, 1997 yılındaki toplantısında bir ürünün helal gıda sertifikasına sahip olabilmesi için taşıması gereken vasıfları içeren bir tüzük hazırlamıştır (Bkz Ek-2). Bunun dışında dünya çapında ortak helal standardı için Jakarta'da Dünya Helal Konseyi (WHC)
17
adında komisyon kurulmuş ve 2005 yılında Güney Afrika'da bir yönetmelik yayınlamıştır.
Dünya genelinde tüketici bilincinin artmasıyla birlikte helal gıda ile ilgili farkındalık oranının da buna paralel olarak arttığı düşünülmektedir. Bu farkındalık helal gıda pazarının büyümesini de tetikleyen bir unsurdur. Ekonominin temel kuralı gereği her talep kendi arzını yaratacaktır.