Hava Muharebeleri

Yukarda belirtildiği üzere Irak donanmasının güçsüz olması sebebiyle savaşın tırmandırılmasında hava kuvvetlerinin etkisi daha fazla olmuştur. Gerek İran gerekse Irak hava muharebesi konusunda iyi bir sınav verememiştir. Irak çoğunluğu sığınaklarda olan İran uçaklarını bulmada zorlanmış hatta bazı üslere menzili dışında olduğu için ulaşamamıştır. Ayrıca hedeflere karşı sorti yapamayan31 _{ve hedefleri vurma}

konusunda acemice davranan ehliyetsiz pilotlara sahipti. İran’ın durumu ise farklı değildi. Hedeflerin seçimi konusunda isabetli değildi ve 1980 sonuna doğru İran 200 uçağının 90’ını kaybetmiş durumdaydı (Saraç, 2000: 50). Ancak İran Irak’a göre daha atik ve daha istekli davranmış buda İran’ın üstün olduğu algısına sebep olmuştur. (Saraç, 2000: 50)

Devletler hava savunma stratejisi çoğunlukla ekonomik değeri yüksek olan tesislere verilmişlerdir. Her iki tarafta manevi değerleri yüksek hedefleri

30 _{Carter Doktrini (23 Ocak 1980) İran’da Şah rejiminin devrilmesi ve Sovyetlerin Afganistan’ı işgalini}

gerekçe olarak göstermiştir. Buna göre herhangi bir dış gücün Basra Körfezini kontrol etme girişiminde bulunması, ABD’nin çıkarlarına bir saldırı şeklinde değerlendirilecek ve böyle bir saldırı askeri güç dahil gerekli her türlü aracın kullanılması yoluyla püskürtülecektir. Carter doktrini, Basra Körfezi bölgesinde dost ve müttefik ülkelerin savunulması için daha fazla sorumluk alacağını ve bu doğrultuda askeri harcamaları artıracağını göstermiştir. http://www.orsam.org.tr/files/OA/78/5_info1.pdf (Erişim Tarihi: 29.03.2018).

31 _{Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlükte sorti, çıkış (askerlik terimi) olarak ifade edilmiştir.}

Sorti yapmak ise, uçak bir noktadan kalkıp başka bir noktaya inmek, uçak bir noktaya çeşitli nedenlerle

inişe geçip yeniden yükselmek olarak ifade edilmiştir.

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5aa907679f6fd4.447582 29 (Erişim Tarihi: 14.03.2018)

bombalamaktan kaçınmışlardır (Saraç, 2000: 50). Hava kuvvetleri arasında yaşanan istihbarat zafiyeti savaşa etki etmiştir (Saraç, 2000: 51).

1986 yılında her iki tarafın hava kuvvetlerinin yaptığı hava akını taktik bir anlayış içermiyordu. Sadece birbirlerine karşı bir mücadele içeriyordu. İran sayısal üstünlüğe sahipti. Irak’ın önceliği ise tanker savaşlarıydı. 1986 yılında gerçekleştirilen hava akınları şu şekildedir (Saraç, 2000: 31-32):

 29 Ocak Irak hava akınına karşı yapılan Kuzey Irak’taki Ruwandız ve Kulak garnizonlarının İran tarafından bombalanması,

 20 Şubat, Irak uçaklarının Ahvaz üzerinde İran’a ait askeri nakliye uçağını düşürmesi sonucunda uçakta aralarında üst düzey askeri ve siyasi temsilcilerinin bulunduğu 40 kişinin ölmesi,

 13 Mart, Türkiye sınırı yakınlarındaki Katar köprüsünün Irak uçaklarınca bombalanması,

 14 Mayıs, Kuzey Irak’taki Dezful yakınında bir tren istasyonunun İran uçaklarınca bombalanması,

 23 Mayıs, Tahran yakınındaki Yarchin silah fabrikasının Irak uçaklarınca bombalanması,

 7 Mayıs, Tahran petrol rafinerisinin Irak uçaklarınca bombalanması,

 9 Haziran- 2 Temmuz Hameden yakınlarındaki Assad Abad’da bulunan muharebe tesislerinin Irak tarafından bombalanması.

 1986 yılının ilk yarısında taraflar askeri ve ekonomik hedeflere saldırı düzenlemişlerdir. 25 Kasım’da Irak 54 uçakla İran’a saldırı düzenlemiş ve 175 kişi bu saldırıda ölmüştür.

 İran 26 Kasım’da Bağdat’a SCUT-B32 _{füzesi fırlatmıştır. İran yılsonuna}

kadar toplam 19 SCUT-B füzesi fırlatmış ve 50 kişinin ölümüne neden olmuştur.

 21 Aralık’ta Irak Bankaran’a hava akını icra etmiş ve 80 kişinin ölümüne neden olmuştur.

Baas Kongresinde alınan karar ile zor durumda olan İran ekonomisinin daha da kötü duruma düşürülmesi maksadıyla Irak hava kuvvetlerinin daha etkili kullanılması

32 _{Soğuk Savaş döneminde Sovyetler tarafından üretilen Scud füzesinin menzili 300 ile 1500 km arasında}

değişmektedir. Ayrıca biyolojik, kimyasal ve nükleer başlık takmaya uygundur. Scud füzesi dünyadaki en etkili füzelerden birisidir. http://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/scud-fuzesi-602 (Erişim Tarihi: 27.03.2018).

konusunda Saddam Hüseyin ikna edilmiştir. Ancak Saddam Hüseyin uçak kaybından korksa da parti kararına uymak zorunda kalmıştır. Bu çerçevede Irak’tan 720 km uzaklıkta bulunan Sırrı petrol terminaline hava taarruzu düzenlenmiştir. Fransız lazer güdümlü mermileri kullanan uçaklar ağır hasar oluşmasına sebebiyet vermiştir. Bu taarruz ile bazı iddialar gündeme gelmiştir. Bu kadar uzun mesafeye bir taarruz düzenlenmesi Irak hava kuvvetlerinin mevcut durumu göz önüne alındığında imkânsız göründüğünden uçakların körfezin batı kıyılarını takip ederek gittikleri ve Suudi Arabistan ve Bahreyn’de uçakların ikmal yaptıkları iddia edilmiştir. Diğer bir iddia ise Irak’ın envanterindeki uçakların bazılarının ikmal uçağına dönüştürüldüğü ancak bu düzeyde bir teknolojiye Irak’ın sahip olmadığı düşünülmüştür. Bu hava taarruzundan önce Irak’ın çok iyi bir ön keşif yaptığı ortaya çıkmıştır. Çünkü uçaklar İran’a ait uçaksavarlardan kaçınarak görevlerini icra etmişlerdir. Irak bu saldırı ile İran petrol üretimine büyük bir darbe vurmuştur. Irak uzak menzilli benzer bir saldırıyı Larak adasındaki petrol tesislerini bombalayarak yenilemiştir. Irak’ın bu saldırısı uçakların körfez ülkelerinde ikmal yaptığı iddialarını tekrar gündeme getirdi. Mesafe yaklaşık 2500 km idi. İran misilleme olarak Abu Dabi’nin petrol platformuna saldırmış ancak bu hava saldırısının sorumluluğunu daha sonra üstlenerek tazminat ödemeyi kabul etmiştir. (Saraç, 2000: 33-34).

Kerbela-5 harekâtında İran’ın Irak uçağını düşürmesi üzerine Irak şehirlere hava saldırısı düzenlemiştir.33 _{İran misli ile karşılık vermiş ve mültecilerin bulunduğu bir}

milyonun üzerindeki Basra şehrini bombalamıştır. Bu Bağdat’a yapılan füze saldırısından sonra ilkti. Irak bu sefer Tahran’a hava saldırıları düzenlemiş ve Humeyni’nin ikametgâhı taşınmak zorunda kalmıştır. Böylece bir şehirler savaşı yaşanmaya başlanmıştır. Bu saldırılarda Irak Mesut Süleyman’ı ve 17 İran şehrini bombalamıştır. Bu bombardıman arasında birde kız okulu bulunmaktaydı. Hava saldırılarında Irak uçakları uçaksavarlardan korunmak için yüksek fitlerde uçmak zorunda kalmışlardır. Bu yüzden de isabet dereceleri düşük oranda kalmıştır. Irak Tahran’ı dört gün içinde on defa bombalamıştır. Irak bu saldırılarla İran’ı görüşme masasına oturtmak istemekteydi. Bağdat’taki Mücahiddin örgütünün lideri Mesut Recavi’nin ricası üzerine Saddam Hüseyin iki hafta süren şehir savaşını durdurmuştur. İran buna istemeyerek uymuştur (Saraç, 2000: 42).

33 _{1985 yılında İran ve Irak arasında şehirlerin bombalanmaması amacıyla bir anlaşma yapılmıştır (Saraç,}

30 Haziran 1988’de Irak, Güneybatı İran’da bulunan Kangan bölgesinde bir hava taarruzu gerçekleştirmiştir. Büyük bir hasara sebep olmuştur. Irak, bu taarruza devam etseydi İran’a Tanker savaşından daha fazla bir zarar vermiş olacaktı. Bu bölgede rejimin en önemli projeleri bulunmaktaydı. İnşaat aşamasında olan bu projelerin yüzde 85’i bitmek üzereydi (Saraç, 2000: 45).

Sonuç olarak iki devlette koordineli bir hava harekâtından daha çok ufak çapta hava akınları icra etmiştir. Bu akınların çoğu bir veya iki uçak tarafından yapılmıştır. Uçakların hava savunma sitemlerinden korunmak için yüksek irtifada bomba bırakması sebebiyle zayiat oranı düşük seviyelerde kalmıştır. 1982 ilkbaharı ve 1984 sonbaharında yaklaşık 40 sortilik saldırıda petrol kompleksi devre dışı bırakılamamıştır (Saraç, 2000: 50). Irak’ta hedef bulma konusunda yetersiz pilotların varlığı harekât etkinliğini düşük düzeyde bırakmıştır. Genelde çok az hava çatışması yaşanmıştır. İran başlangıçta küçük başarılar elde etse de İran hava gücü zaman içinde oluşan malzeme eksikliğine dayanamamıştır (Saraç, 2000: 52-53).

Harita 4. Savaşın Yaşandığı Bölgeler34

34 _{https://commons.wikimedia.org/wiki/File:War_of_the_Cities_map.png, https://fanack.com/iraq-iran-}