6. Hastanelerde Bilgisayar Kavramı ve Kullanımı
6.1. Hastanelerde Bilgisayar ve Sağladığı Faydalar
Son yıllarda dünyadaki hızla ilerleyen gelişmelere paralel olarak hastanelerde de bilgisayar kullanımı ihtiyacı artmıştır. Bir hastanın hastaneye kabulünden taburcu oluncaya kadar çok sayıda bilgi toplanmakta ve bu bilgilerin kayda geçirilerek üzerinde çeşitli işlemlerin yürütülmesi sağlanmaktadır. Kayıtların elle tutulması, düzenlenmesi ve gerektiğinde bulunarak birleştirilmesi büyük bir emek ve kaynak harcanmasına yol açmaktadır. Hastanelerde gerek hasta takibi ve denetim, gerekse planlama, politika üretme ve belirlemede yönetime ilişkin bilgilerin birleştirilerek işlenip analiz edilmesi, amaçlara uygun yönetim bilgi sistemlerinin oluşturulması gerekmektedir. Bilindiği gibi sayısal işlemlerin elle yapılması hem aşırı zaman kaybının olmasına hem de hataların çoğalmasına neden olmaktadır.
Halbuki tüm bu karmaşık işlemler, bilgisayar desteği sayesinde az bir işgücü ve düşük
giderle anında ve doğru biçimde gerçekleştirilebilmektedir.65 Hastanelerde bilgisayar kullanımının
önemi bilinmektedir. Bu kullanımın belirli amaçlarını ise şu şekilde sıralamak mümkündür.66
64Joel Mırdick, E.Ross, 1971, S.160
65Max Villalabos, Slashing Inventory Costs, Computers in Healtcare , July, 1982, S. 57 66Hami Öz, Tıpta Bilgisayar Kullanımı Sempozyumu 3. Bildirileri , 28-29 Eylül 1989, İstanbul
1. Hastanın özgeçmişi ve hastalığına ait tüm bilgiler, (hastanın hastaneye girişinden çıkışına kadar tüm işlemler) bilgisayara anında kaydedilir ve istenildiğinde bu bilgilere erişilebilir. Bu şekilde hastalara daha iyi hizmet vermek mümkündür.
2. Hastanın özgeçmişine ve daha önceki bilgilerine süratle erişilmesine sağlayacak çağdaş bir arşivleme sisteminin kurulması çerçevesinde zaman kaybının önlenmesi ve hastalığın teşhisinde süratli ve güvenilir sonuçların alınması sağlanacaktır.
3. Hastane yönetimi ile ilgili tüm bilgiler bilgisayar sisteminden takip edilmekte ve bu bilgilere kolay ve hızlı bir şekilde erişilebilmektedir. Böylelikle hastanede tüm idari işlemleri daha sağlıklı ve düzgün şekilde yürütmek mümkündür.
4. Hastanelerde faturalama ve resmi evrak hazırlama işlemleri süratli ve güvenilir bir şekilde yapılarak gelirlerin arttırılması gerçekleştirilebilir. Bunun için ücretli hastaların hemen istendiğinde borcu hesaplanarak tüm birimlerdeki masraflarını içeren tek bir fatura verilebilmektedir. Aynı şekilde kurum hastalarının da faturaları hızlı bir şekilde sistemden alınabilmektedir. Böylece ücretli veya kurumlardan gelen hastalara ait tahsil edilen paraların bilgisayara kaydedilerek kayıtlarının güncel olarak tutulması ve bu bilgilere anında erişilebilmesi mümkündür.
5. Hastanelerdeki tüm alım satım ve malzeme dağıtım işlemleri bilgisayarlar aracılığı ile yürütülür. Böylede satın alınan her malzemeye ait fatura bilgisayara kaydedilir. İlaç, medikal, non-medikal ve diğer malzemelerin stok miktarları takip edilir, alınan malzemelerin adet ve alım fiyatları incelenebilir.
Malzemenin hangi firmadan alındığı anında tespit edilir, alınan malzemenin hastane
içinde kimlere verildiğinin kaydı tutulur, belli bir demirbaş numarası ile malzemenin hangi birime verildiği kolayca bulunur, ayniyat alındı ve teslim alma işlemlerinin istendiği anda bilgisayardan çıkartılması ve muhasebeye ait tüm bilgilerin sistem tarafından kontrolü sağlanabilir.
1. Laboratuvar, röntgen, ultrason, endoskopi, ameliyat raporlar vb. raporlar istenildiği anda sistemden alınabilir.
2. Hastane çalışanlarının (yönetici, doktor ve yardımcı personel vb.) sicil kayıtlarının ve bordrolama işlemlerinin sistemden yapılması mümkündür.
3. Tüm idari ve hastalıklar ile ilgili konularda sağlıklı bilgi üretilmesinde sistemden geniş ölçüde faydalanılır.
Günümüzde insan sağlığını bozucu etkenler ve hasta sayısı gittikçe artmaktadır. Yeni hastalıklar ortaya çıkmakta, tanı ve tedavi yöntemleri gelişmekte, sağlığa kişi ve devlet olarak daha çok önem verilmektedir.
Bu sebeple,sağlık hizmetlerini çabuklaştırmak ve kalitesini yükseltmek ve sağlık kurumlarının çalışmalarında realiteyi sağlamak, araştırma yaparak toplu sağlığını yakından
izleyebilmek için bilgisayarlardan ve bilgisayarların getirdiği teknolojiden yararlanmak kaçınılmaz hale gelmiştir. 67
Amerika’ da 500-600 yataklı hastanelerdeki modern bilgisayar merkezinin personel,
malzeme ve işletme giderleri hastane bütçesinin ortalama % 3ünü kapsamaktadır.68 Seattle
Devler hastanesinde ise hasta kayıt ve kabul işlemlerinin bilgisayar desteği ile yürütülmesi ile çalışanların iş saatinin % 2.1 azaldığı, hasta bekleme süresinin % 50 kısaldığı ve başvurulanların sayısında % 30 oranında artış olduğu görülmüştür. 69 Bu konuda yapılan bir çok araştırmada
bilgisayar kullanımı ile hastanelerin daha etkin ve verimli olarak çalıştığı tespit edilmiştir. Böylece hastane birimlerinin tümünde gerek zamandan gerekse tam ve eksiksiz bilgiye ulaşma konularında tasarruflar sağlanmıştır. Aynı zamanda gelişen teknolojiler sayesinde tanı ve tedavi yöntemlerinin uygulanmasında bilgisayar destekli aletler ve aygıtlar üretilmiştir. Böylece hem daha güvenilir sonuçlar elde edilmiş hem de iş gücü kaybı daha aza indirgenmiştir.
Amerika Birleşik Devletlerinde 1970’ li yıllarda yapılan çalışmalarda tıbbi konulardaki bilgisayarlaşmada ihtiyaçlar kesin olarak belirlenmiştir. Aslında tıp alanında istemem şeyler hasta sağlığının iyileştirilmesi, toplum sağlığı, eğitim, Araştırma-Geliştirme faaliyetleri gibi hususlardır.
Hastanelerde, ilk kez 1960 yıllarda, karmaşık muhasebe hesapları ile baş edebilmek amacı ile bilgisayar kullanımı başlamıştır. İki yüzden daha çok yataklı hastanelerde başlayan bu uygulamalar, çoğu kez yeterli ölçüde pratik ve yararlı bulunmamıştır. Ancak 1969 yılında Mc Auto firması tarafından geliştirilen “Shared Medical Systems” adlı kiralık bilgisayar sistemler kabul görmüştür.
Günümüzde de Amerika’ da 400 den çok hastanelerde bu sistem kullanılmaktadır.70 1970’
li yıllarda geliştirilen mikro computer, hastanelerde büyük ve çok amaçlı bilgisayar tesislerinin yerini almaya başlamıştır.71
67 George Kennedy, The Hospital Computer Indurstry Changes in the Wind, Computers in Hospitals, October,
1981, S.12
68 Rubert Austin, Hospital Information Systems, fort Wayne Indıana, 1987, S. 13
69 M. Vogler e t. Al. The Beneficial Impact of Automation Medical Records News, December 1978, S. 84-89 70 M. Ball- T Boyle, Hospital Information Systems, Managing Computers in Health Care, Derleyen:Worthley,
Aupha Press, Washington,1982, S. 14-16
71 W.Christensen-E .Stearns, Microcomputers in Health Care Management, An Aspen Publ, London, 1984, S.1-8
Amerika Birleşik Devletlerinde 1970’ li yılların ortalarında bilgi ağırlıklı uygulamalar değişik bir durumdaydı. JYDSTRUP, GROSS, ROCHESTER Newyork da analizler yaparak hastane maliyetlerinin dörtte birinin bilgi elde etmesi için harcandığını rapor etmiştir. Bu yılların sonlarında tıbbi alandaki bilgisayarlaşmada önemli atılımlardan biri yapılmıştır.
WEED tıbbi raporlara yeni bir şekil ve akıcılık getirmiştir. Bu şekilde problem ağırlıklı tıbbi kaydın en büyük kazancı, hasta tedavisinde bu bilgiyi araştırma için kullanarak kişiye aynı disiplini vermiş olmasıdır. Sistem otomatikleşerek “problem amaçlı tıbbi bilgi sistemi” adını almıştır.
Fakat hala bu otomasyon yeterli değildir. 1975’ de Warner ve Mc Donald tıbbi bilginin hasta datalarında nasıl uygulanacağını göstermişlerdir. Bunun devamı olarak bu alanda çalışan bilim adamları hasta kaynaklı problemlerde bilginin nasıl yapılanması gerektiğini de açıklamışlardır. Tıbbi bilgilendirme genelde elde sınırlı yapılabilecek işlemleri makine disiplini içinde yapmakla başlamıştır.