Hasköy Alliance Israélite Universelle Kız Okulu

Diğer bazı okullar gibi bu okulun da açılış tarihleri hakkında çeşitli görüşler bulunmaktadır. Hasköy’de Parmakkapı’da bulunan okulun342 kuruluş tarihi için bazı kaynaklar Ağustos 1875 tarihini verirken;343 bazı kaynaklar 1877 olarak kaydetmektedir.344

Okulda okuyan öğrenci sayısı 1879’da 100, 1885’de 163, 1891’de 320, 1898’de 447, 1908’de 372’dir.345

Okulun 1909 tarihinde 3’ü ilkokul, 4’ü ortaokul olmak üzere 7 sınıfa taksim edilmiş olarak faaliyetlerini sürdürdüğü görülmektedir.346

342 _{BOA, MF.HUS, Dosya: 2, Gömlek: 11.} 343 _{A. Rodrigue, a.g.e. s.283.}

344 _{E. Groepler, a.g.e. s.49; İ.P. Haydaroğlu, a.g.e. s.97; A. Güler, a.g.e. s.202.} 345 _{A. Rodrigue, a.g.e. s.144.}

Hasköy Alliance Erkek Okulu gibi Hasköy Alliance Kız Okulu’nun da Talim Heyeti bulunmaktaydı. Heyet üyelerinin çoğunluğu, Osmanlı tebaasına mensuptur. 1909 yılında Talim Heyeti’nde şu kişiler bulunmaktadır;347

Mektep müdiresi: Madam Matild eş-Şalel; Fransa Devleti tebaasına mensup ve Paris Üniversite mektebi mezunlarından

Müdür muavini: Matmazel Rebeka Grazyan; Bulgar tebaasına mensup ve Paris Üniversite mektebi mezunlarından

Muallimat: Matmazel Mari Avidor; Osmanlı tebaasına mensup ve Paris Üniversite mektebi mezunlarından

Muallimat: Matmazel Felur Hasun; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Matmazel Raşel Yaeşi; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Matmazel Busfil; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Ester Vilangon; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Madam Mari İnibsal; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Matmazel Raşel Yaeşi; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Muallimat: Matmazel Ujeni Şuhet; Osmanlı tebaasına mensup ve mektebin tasdiknamesini haiz

Belgeden, öğretmenlerinin tamamına yakınının bayan olduğu görülmektedir. Alliance, kız okullarının öğretmenlerinin bayan olmasına dikkat etmiştir. Ayrıca okullarda Talim Heyeti gibi bir birim oluşturulması, Alliance’ın disipline ne kadar önem verdiğini gözler önüne sermektedir.

Alliance okullarından mezun olan kişilerin Alliance okulu açarak veya herhangi bir haneyi Alliance okulu haline getirerek teşkilatın eğitim faaliyetlerine destek olduklarını önceki konularda dile getirmiştik. Bu durum Hasköy Alliance Okulu’nda da görülmektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki bir belgeye göre; Alliance mezunlarından olan Luna Nabou, 1 Nisan 1312’de (13 Nisan 1896) Hasköy Arabacılar Mahallesi Feraş Avram sokak’taki 7 no’lu İsrail Natan adlı kişinin tasarrufunda olan ve İlya Marçalı adlı hocanın idaresinde açılmış olan kız çocuklarına ait ilkokulun başka bir mahalleye nakledilmesi üzerine, boşalan hanenin kendisi tarafından kiralanarak önceden olduğu gibi kız çocukları için okul açmak Maarif Nezareti’nden izin istemiştir. Bu hanenin mektep olarak kullanılmasında mahalli ve siyasi bir mahzur olup olmadığının tahkik edilerek bildirilmesi gerektiği Şehremaneti ve Zabtiye Nezareti’nden sorulup ona göre karar verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Gerekli tahkikat yapılırken söz konusu bayan Luna, mektebe uygun yer bulamadığını, şimdilik bu mektep işinden vazgeçtiğini, maaşla başka bir okulda hocalık yaptığını beyan etmiştir. Uygun bir yer bulduğunda ruhsat için tekrar başvuracağını söylemiştir.348

Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki başka bir belgede, Hasköy Alliance Okulu’nun uzun yıllar ruhsatsız olarak eğitim faaliyetlerini sürdürdüğü kaydedilmektedir. Maarif Nezareti, okulun ruhsata bağlanması için gerekli işlemlere Temmuz 1892 tarihinde başlamıştır.349

Bu arada Hasköy Alliance Okulu, diğer Alliance okulları gibi, öğrencileri için piknik, gezi gibi sosyal aktiviteler de düzenlemekteydi. Ancak bu tür aktivitelerde bazen yasadışı durumlar da yaşanmaktaydı. Osmanlı arşivindeki bir belgeye göre; Temmuz 1892’de Hasköy Alliance Musevi Mektebi öğretmeni Mösyö Frahmo Drarson’un 59 öğrencisinin, ellerinde Fransız ve İtalyan bandıralarıyla∗ bir mavnaya∗ bindikleri ve mavnanın direğinde de küçük Fransız bandırası bulunduğu ve bu şekilde Silahdar Ağa Mesiresi’ne gittikleri görülmüştür. Bunun üzerine zabıtadan bunların yasaklanmalarına teşebbüs edildiğinde, Zabtiye Nezareti’nden

348 _{BOA, MF.MKT, Dosya: 322, Gömlek: 3.} 349 _{BOA, MF.MGM, Dosya: 2, Gömlek: 47.} ∗ _bayrak

ruhsat aldıklarını söylemişlerdir. Okul müdürü Mösyö Franko ile diğer ilgili birkaç kişi, Mekatib-i Ecnebiye Müfettişliği’ne çağrılıp durum sorulmuştur. Sorgulamalarında, söz konusu günde bindikleri mavnanın bir tarafından Osmanlı sancağının da çekilmiş olduğunu, her yıl mektebi süsledikleri dönemlerde duvara astıkları küçük bandıralardan sadece birkaç tanesinin çocukların elinde gittiklerini fakat nezaretten ruhsatları olduğunu söylemediklerini belirtmişlerdir. Osmanlı sancağının olmaması ve bunun yerine yabancı bayrak bulundurulması kanunlara aykırıydı. Hoş olmayan bu tür durumlar için azami derecede dikkat edilmesi gerektiği ve aynı halin tekrarlanması durumunda kanunların uygulanacağı kendilerine anlatılmıştır.350

Belgeden anlaşıldığına göre Alliance okullarının yasadışı hallerinde hemen bir cezai işlem yoluna gidilmemekteydi. Öncelikle Müslime ve Ecnebiye Müfettişliği tarafından ilgili kişiler çağırılıp uyarılmaktaydı.

Bu arada Hasköy Alliance Okulu’nda 1902 yılında önemli bir gelişme yaşanmıştır. 1902’de Hasköy’de Alliance Israélit Okulu içinde bir “Haham Okulu” kurulması, Hahamhane tarafından talep edilmiş ve okulun açılmasına izin verilmiştir.351

Ancak Osmanlı Devleti, Hasköy Alliance Okulu içinde Haham Okulu’nun açılmasına bir şartla izin vermiştir. 18 Cumadelahire 1320 (21 Eylül 1902) tarihli arşiv belgesine göre; Maarif Nezareti’nin Şura-yı Devlet’e havale edilen tezkiresi üzerine mülkiye dairesinden düzenlenen ve ilave olarak takdim edilen mazbatada; Hasköy’de Alliance İsrailit Mektebi dahilinde bulunan özel dairede, hahamlığa kaynak olmak üzere bir haham mektebi tesisine ruhsat verilmesinin uygun olup olmayacağı, Hahambaşı kaymakamlığı tarafından sorulmuştur. Ve söz konusu Alliance İsrailit Mektebi dahilinde bulunan bir dairede olmak ve bu mekteble irtibatı olmamak ve hahamhanenin idaresinde bulunmak şartıyla söz konusu haham mektebinin tesisinde herhangi bir mahzur olmadığı Şehremaneti ve Zabtiye Nezareti

350 _{BOA, MF.MGM, Dosya: 2, Gömlek: 47.} 351 _{C. Koçak, a.g.a. s.494.}

tarafından bildirilmiştir. Haham mektebi için onay kararı aynı ay içerisinde, 18 Cumadelahire 1320’de ( 21 Eylül 1902) çıkmıştır.352

Belgeden anlaşıldığı üzere, Alliance okulu ile Haham Okulu arasında herhangi bir irtibat olmaması ve Hahamhanenin idaresinde bulunması şartı koşulmuştur. Ancak Haham Okulu’nda Hayim Nahum gibi Alliance ideolojisini benimsemiş olanların görev yaptığı bilinmekle birlikte, AIU’in okulu ideolojisi doğrultusunda örgütlediği de bilinmektedir. Haham Okulu’nda Türkçe derslerin verilmesi gelenekçi Yahudiler tarafından tepkiyle karşılanınca, Hayim Nahum ve Alliance teşkilatına mensup arkadaşları, okulu yaşanan tartışmalardan uzak bir şekilde eğitim vermesi için Kuzguncuk’a taşımıştır. Alliance teşkilatının doğrudan kontrolünde olmayan Haham Okulu’nda, esas itibariyle Alliance’ın istediği istikamette yeni hahamlar yetiştirilmekteydi.353