Hangah / Sahip Ata 732 Cami

Cami, Hurufat kayıtlarında “Larende Kapısı haricinde Hangah Cami” Ģeklinde geçmektedir.⁷³³ Larende Kapısı Alaaddin Tepesi‟nin güneyinde yer aldığından söz

730 VGMA, HD, 553, Vr.2, s. 1.

731 VGMA, HD, 1119, Vr.4, s. 233.

732 Sahip Ata: Anadolu Selçuklu Devletinin en kudretli vezirlerindendir. Asil ismi Sahip Ata Fahreddin Ali‟dir. 1246‟da Emiri Dad, 1260 yılında ise, II. Ġzeddin Keykavus tarafından kendisine

“Sahip” unvanı verilmiĢtir. Bu tarihten itibaren büyük vezir olarak görevini icra eden Sahip Ata‟nın adı, IV. Kılıçarslan‟ın Moğollar tarafından öldürülmesi olayına karıĢmıĢtır. 1266‟da III. Gıyaseddin‟in tahta geçmesiyle 1272 yılına kadar sürecek ve ülkeyi yönetecek en kudretli iki kiĢiden birisi olmuĢtur. Sahip Ata yaĢadığı dönemde, Konya, Kayseri, Afyon, Sivas ve Erzurum‟da çok büyük Ģaheserler ortaya koymuĢtur. Hurufat kayıtlarında, Konya‟daki yapılar; Sahip Ata Hangahı olarak bilinen ve Larende Kapısı yakınında bulunan yapı topluluğunda yer alan, cami, medrese, mescid ve hamam olarak geçmektedir. Sahip Ata‟nin Konya‟daki yapıları için Bkz, Tekcan, agt, s. 244; Kenan Doğan, “Konya Sahip Ata Vakıf Müzesi”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 38, Aralık 2012, s. 173; Erdoğan Merçil, “Sahip Ata”, Türkiye Diyanet vakfı Ġslam Ansiklopedisi, Ankara, 2008. C.35, s. 515-516;

Alptekin YavaĢ, “Sahip Ata Fahreddin Ali‟nin Baniliği ve Yapılarında Görülen Benzer Özellikler”, Sanat Tarihi Dergisi, Cilt: XVI, Nisan 2007, s. 166-170; Sadi Bayram-Ahmet Hamdi Karabacak,

“Sahib Ata Fahrü‟d-din Ali‟nin Konya, Ġmaret ve Sivas Gökmedrese vakfiyeleri”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 13, Ankara, 1981, s. 31-70.

140

konusu cami de Alaaddin Tepesi‟nin güney tarafında ve Larende Kapısı‟nın yakınında yer almaktaydı. Kayıtlarda “Sahip Ata‟nın bina eylediği cami” Ģeklinde geçen kayıtlardan Cami banisinin Sahip Ata olduğu anlaĢılmaktadır.⁷³⁴ Söz konusu Sahip Ata külliyesinin vakfiyesi günümüzde mevcut değildir. Ancak Hicrî 1280 / Miladî 1863 tarihli bir Konya Ģer‟iye sicilinde, külliyenin o zamanki mütevelli heyetinin elinde, Hicrî 677 / Miladî 1278 tarihli vakfiyenin mevcut olduğu anlaĢılmaktadır.⁷³⁵ R. Evvel 1182 / Temmuz 1768 tarihli kayıtta, Hangah Cami minaresinin olduğu anlaĢılmaktadır. Cami minaresinde “Ġkad-ı Kandil” yani kandilleri yakan bir görevli bulunmakta idi. R. Evvel 1182 / Temmuz 1768‟de söz konusu görevi yerine getiren Hasan‟ın ölmesi üzerine Hafız Ahmed bu göreve atanmıĢtır.⁷³⁶ Safer 1116 / Haziran 1704‟te caminin 3 akçe ile Hatip ve 2 akçe ile Devirhanı Mehmed‟in beratı yenilenmiĢtir.⁷³⁷ Kayıtlarda, bazı Ģahıs vakıflarından Sahip Ata Camine vakıflar bahĢedildiği anlaĢılmaktadır.⁷³⁸ Safer 1117 / Mayıs 1705 tarihli baĢka bir kayıtta Hacı Ġlyas vakfında Devirhan Mehmed‟e yevmiye verilmiĢtir.⁷³⁹ Kâtip Mustafa vakfından yevmiye ile Muhameddiyye han Mehmed‟e tevcih yapılmıĢtır.⁷⁴⁰ Ayrıca Katipzade olarak ta geçen Mustafa Ağa‟nın Hicrî 1222 / Miladî 1807 tarihli hurufat kaydında, camiye para vakfında bulunduğu anlaĢılmaktadır.⁷⁴¹ Zilhicce 1116 / Mart 1705 tarihli baĢka bir kayıtta, söz konusu caminin Sahip Ata vakfına ait olduğu anlaĢılmaktadır.⁷⁴² Aynı kayıtta, 1 akçe ile hatip ve 1 akçe ile cüzhan olan Ġsa Halife‟nin beratı yenilenmiĢtir. Safer 1117 / Mayıs 1705 tarihli baĢka bir kayıtta Hangah Cami‟ne gelir getiren bir hamamın olduğu anlaĢılmaktadır.⁷⁴³ Hamam gelirinden 1 akçe ile ferraĢ Hacı Mustafa‟nın ölmesi üzerine Mustafa‟ya berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁴⁴ Sahip Ata Vakfı‟ndan almak üzere 4 akçe ile camide kayyım es-Seyyid Hızır‟ın görevden ayrılması üzerine oğulları es-Seyyid Mehmed ve es-Seyyid Ahmed‟e berat-ı atik ile tevcih

733 VGMA, HD, 552, Vr.5, s. 5.

734 VGMA, HD, 1107, Vr.4, s. 27.

735 Doğan, agm, s. 175.

736 VGMA, HD, 1108, Vr.14, s. 35.

737 Gös. yer.

738 VGMA, HD, 1107, Vr.7, s. 32.

739 Gös. yer.

740 Gös. yer.

741 VGMA, HD, 553, Vr.5, s. 8.

742 VGMA, HD, 1107, Vr.6, s. 31.

743 VGMA, HD, 1107, Vr.7, s. 33; Sahip Ata Külliyesi, cami, türbe, hangah, hamam, çeĢme ve dükkanlardan oluĢmuĢtur. Bu yapılardan Hangah / Sahip Ata Cami, Anadolu Selçuklu Dönemi vezirlerinden Hacı Ebubekirzâde Hüseyinoğlu Sahip Ata Fahreddin Ali tarafından 1258‟de yaptırılmaya baĢlanmıĢ ve 1283‟te tamamlanmıĢtır. Bkz, Doğan, agm, s. 175.

744 VGMA, HD, 1107, Vr.7, s. 33.

141

yapılmıĢtır.⁷⁴⁵ BaĢka bir kayıtta, Sahip Ata caminde sermahfil olan Ahmed bin Ġsa‟ya berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁴⁶ El-Hac Ġlyas Vakfı‟ndan 3 akçe ile devirhan Mustafa Halife ibn Ahmed‟e berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁴⁷ Recep 1135 / Nisan 1723‟te söz konusu camide 1 akçe ile Hafız ve 1 akçe ile müezzin Ahmed‟in görevinden ayrılması üzerine oğlu Mustafa‟ya berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁴⁸ Sahip Ata Hangah Cami‟nde 2 akçe ile müderris olan Mustafa‟nın ölmesi üzerine oğlu Hasan‟a mütevelli Süleyman arzıyla R. Evvel 1140 / Ekim 1727‟de berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁴⁹ R. Evvel 1140 / Ekim 1727‟de caminin 2 akçe ile cabisi Mustafa‟dır.

Mustafa‟nın ölmesi üzerine oğlu Hasan Halife atanmıĢtır.⁷⁵⁰ Söz konusu cami, Bazı Hurufat kayıtlarında Sahip Ata Hangah Cami Ģeklinde de geçmektedir. C. Evvel 1155 / Temmuz 1742 tarihli kayıtta, Sahip Ata binası Hangah Cami‟nde 2 akçe ile Seyyid Ġsmail ve Seyyid Halil‟in ferraĢlık cihetine mutasarrıf oldukları anlaĢılmaktadır. Ancak Seyyid Ġsmail‟in feragat etmesiyle yarı olan hissesi kardeĢi Halil‟e tevcih edilmiĢtir.⁷⁵¹ 3 C. Evvel 1155 / 6 Temmuz 1742‟de 4 akçe ile kayyım olan Fatma‟ya berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁵² Söz konusu camide Hicrî 1170 / Miladî 1756‟da 2 akçe ile kâtip ve 4 akçe ile cüzhan Seyyid Hüseyin‟in ölmesi üzerine babası Seyyid Mehmed‟e tevcih yapılmıĢtır.⁷⁵³ C. Evvel 1171 / Ocak 1758‟de Mustafa Ağa vakfından almak üzere, camide vazife-i muayyene ile müezzin ve Muhammediye han olan Mehmed‟in ölmesi üzerine Hafız Seyyid Mustafa ve Hafız Seyyid Ġsmail‟e babası beratı gereğince müĢtereken C. Ahir 1171 / ġubat 1758‟de berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁵⁴ Söz konusu Hangah Cami vakfından almak üzere, 5 akçe ile hitabet, müezzinlik ve meĢrutiyet üzere Muhammediye han Seyyid Mustafa ve Seyyid Ġsmail müĢtereken mutasarrıflar iken Seyyid Mustafa‟nın ölmesi üzerine hissesi Mustafa Halife‟ye tevcih edilmiĢtir.⁷⁵⁵ Muharrem 1177 / Temmuz 1763‟te 2 akçe ile ferraĢ olan Seyyid Ġsmail‟in beratı yenilenmiĢtir.⁷⁵⁶ Sahip Ata vakfından almak üzere Hangah cami ve mescidinde 2 akçe ile kâtip ve yevmi 4 akçe ile cüzhan

745 VGMA, HD, 552 Vr.5, s. 5.

746 VGMA, HD, 1107, Vr.7, s. 32.

747 Gös. yer.

748 VGMA, HD, 1107, Vr.33, s. 85.

749 VGMA, HD, 1128, Vr.4, s. 141.

750 Gös. yer.

751 VGMA, HD, 1111, Vr.8, s. 14; VGMA, HD, 1111, Vr.9, s. 15.

752 VGMA, HD, 1111, Vr.8, s. 14

753 VGMA, HD, 1111, Vr.5, s. 8.

754 VGMA, HD, 1106, Vr.17, s. 33.

755 VGMA, HD, 1108, Vr.3, s. 14.

756 VGMA, HD, 1216, Vr.1, s. 13.

142

Seyyid Hüseyin Halife‟ye berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁵⁷ Söz konusu cami ve mescidin Hicrî 1183 / Miladî 1769‟da 2 akçe ile kâtip ve 4 akçe ile cüzhan‟ı Veliyuddin‟in ölmesi üzerine Seyyid Hüseyin bin Seyyid Mahmud‟a berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁵⁸ Camide 2 akçe ile feraĢ ve 2 akçe ile cabi DerviĢ Mustafa‟nın görevden ayrılması üzerine Ataullah bin Süleyman‟a R. Ahir 1196 / Mart 1782‟de tevcih yapılmıĢtır.⁷⁵⁹ Recep 1197 / Haziran 1783‟te Sahip Ata vakfından almak üzere 4 akçe yevmiye ile kayyım Seyyid Süleyman‟ın görevden ayrılması üzerine Seyyid Hamza‟ya berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁶⁰ Hangah Cami‟nde yevmi 2 akçe ile kâtip ve yevmi 4 akçe ile cüzhan olan Seyyid Hafız Eyyup‟un görevden ayrılması üzerine kardeĢi Mustafa‟ya ġevval 1197 / Ağustos 1783‟te berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁶¹ Söz konusu camide 2 akçe ile ferraĢ ve 2 akçe ile cabi olan Ali bin Mehmed‟in çocuksuz ölmesi üzerine DerviĢ Mustafa‟ya, vakfı mezburun mütevellisi Affife ve Rahime Hatunların arzlarıyla 15 C. Evvel 1199 / 26 Mart 1785‟te tevcih yapılmıĢtır.⁷⁶² Bu kayıttan, bayanların da Osmanlı Devleti vakıf yöneticileri arasında yer aldıkları görülmektedir. Zilhicce 1199 / Ekim 1785‟te 2 akçe ile cabi ve 2 akçe ile ferraĢ Seyyid Halil bin Hasan‟a tevcih yapılmıĢtır.⁷⁶³ Söz konusu camide 3 akçe ile Sermahfil ve 2 akçe ile cüzhanlık ve 1 akçe ile Hafız ve 1 akçe ile müezzin Mehmed ve Mustafa kardeĢler mutasarrıftırlar. Ancak bir süre sonra Mustafa‟nın ölmesi üzerine Mehmed‟e berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁶⁴ 10 R. Ahir 1203 / 8 Ocak 1789‟da Hangah Cami‟nde yevmi 2 akçe ile kâtip ve 4 akçe ile cüzhan Seyyid Mahmud kendi rızasıyla Hafız Seyyid Yusuf‟a kasrı yed yapmıĢtır.⁷⁶⁵ C. Evvel 1211 / Kasım 1796 tarihli kayıtta, Sahip Ata Vakfı‟ndan olan, Larende Kapısı‟na yakın ve kapının dıĢ tarafında yer alan Hangah Cami‟nde, 2 akçe ile ferraĢlık ve 2 akçe ile bevvaplık cihetlerine mutasarrıf Ahmed bin Abdullah‟ın çocuksuz ölmesi üzerine Ġsmail‟e berat tevcihi yapılmıĢtır.⁷⁶⁶ 24 R.

Evvel 1211 / 27 Eylül 1796‟da kâtip Mustafa Ağa söz konusu camiye cüz vakfetmiĢtir. 2 akçe ile cüzhan Hafız Mehmed‟in ölmesi üzerine Mehmed Halife‟ye tevcih yapılmıĢtır.⁷⁶⁷ 16 Zilhicce 1212 / 1 Haziran 1798‟de kıĢ mevsiminde söz

757 VGMA, HD, 1216, Vr.5, s. 20.

758 VGMA, HD, 1125, Vr.4, s. 40.

759 VGMA, HD, 552, Vr.3, s. 1.

760 VGMA, HD, 1111, Vr.16, s. 29.

761 VGMA, HD, 1111, Vr.16, s. 30.

762 VGMA, HD, 551, Vr.8, s. 113.

763 VGMA, HD, 1113, Vr.4, s. 6; VGMA, HD, 1108, Vr.4, s. 16.

764 VGMA, HD, 1113, Vr.7, s. 11.

765 VGMA, HD, 1111, Vr.12, s. 22.

766 VGMA, HD, 556, Vr.4, s. 10.

767 VGMA, HD, 552, Vr.14, s. 23; VGMA, HD, 553, Vr.4, s. 6.

143

konusu caminin damlarında bulunan karların kürümesi için bir kar kürüyeciye ihtiyaç duyulmuĢ ve es-Seyyid Ġbrahim ve es-Seyyid Mehmed ibni Seyyid Osman‟a müĢtereken, naib Kadızade Feyzullah arzıyla tevcih yapılmıĢtır.⁷⁶⁸