Hamilik (Mentorluk) Fonksiyonları

Hamilik (mentorluk), gelişimsel ve destekleyici olarak iki türde ele alınmaktadır. Bu iki mentorluk türü, direktif ve ihtiyaç boyutuna bağlı olarak açıklanmaktadır. Mentor, ko-runana, özel kariyer amaçları ya da kişisel amaçlar belirliyorsa, güçlü bir biçimde tavsi-ye ve öneride bulunma yoluyla yardımcı oluyorsa “direktif baskın” bir uygulama vardır. Diğer boyut ise korunanın sahip olduğu ihtiyaçlar ve mentorun buna ilişkin uygulamala-rını ifade etmektedir. Korunanın ihtiyacına uygun olan, yeni beceriler elde etmesini sağ-layacak işler verme ya da korunanı yetiştirme, şeklinde ifade edilmektedir (Clutterbuck, 2004: 15-16). Aslında bu iki mentorluk türü mentorluğa bakışı farklı olan iki kültürü temsil etmektedir. Destekleyici mentorluk (kariyer yönelimli mentorluk) Amerikan ba-kışını temsil ederken, gelişimsel mentorluk ise Avrupa baba-kışını temsil etmektedir (Clut-terbuck, 2004: 9).

Bu çalışmada Kram tarafından 1983 yılında yaptığı çalışmada, kamu sektöründe çalışan 18 yönetici ile derinlemesine yaptığı mülakatlar sonucunda belirlenen fonksiyonlar

be-nimsenmiştir. Haminin yerine getirdiği fonksiyonlar mülakatların içerik analizleri sonu-cunda belirlenmiş olup hem kariyer hem de psiko-sosyal olmak üzere iki tür fonksiyo-nun mentorluğun temel işlevleri olduğu saptanmıştır (Özkalp ve diğerleri, 2006).

Kram (1985), mentinin profesyonel ve kişilik gelişimi sürecine destek olmak için gerek-li olduğu düşünülen mentorluk fonksiyonlarını kariyer ve psiko-sosyal olmak üzere iki başlık altında toplamaktadır (Tablo 3). Mentorluğun mesleki işlevleri içinde destekleyi-cilik, koçluk, koruma, tanınma ve görünürlük ile meydan okuma unsurları yer alır. Bun-lar tamamen pratik içinde yürütülebilecek nitelikte faaliyetlerdir; amaç destek alan kişi-nin yeteneklerini çoğaltarak, şirkette ayağını sağlam basmasını sağlamaya yöneliktir. Diğer yandan, psiko-sosyal işlevler mentorluk yapılan kişinin içsel kimliğine de sesle-nerek, en iyi davranış yolları, işyeri değeri, kişisel ikilemler ve gruba dâhil olma duygu-su gibi konularda yol gösterici olur. (Luecke, 2011: 94). Bu fonksiyonlar ise rol model-leme, kabul etme ve onaylama, danışmanlık ve arkadaşlık olarak ifade edilmektedir.

Tablo 3.

Geleneksel Hamilik (Mentorluk) Fonksiyonları

Kariyer Fonksiyonları Psiko-sosyal Fonksiyonlar

Destekleyicilik Rol Modelleme

Tanınma ve görünürlük Kabul etme ve Onaylama

Koçluk Danışmanlık

Koruma Arkadaşlık

Meydan okuma

Kaynak: Kram, 1986: 160-201.

Kariyer fonksiyonları ilişkisel bağları öğrenmeyi, organizasyon içerisinde ilerlemeye-bilmek için hazırlanılması adına geliştirilen yönleri ifade ederken; psiko-sosyal fonksi-yonlar bir ilişkinin yeterlilik duygusunu, kişilik belirginliğini ve mesleki bir roldeki etkileyiciliğini geliştiren yönlerini ifade eder. Bahsedilen tüm bu fonksiyonlar bireylerin her kariyer evresinin sorunlarını ele almalarına olanak sağlar (Gibb, 1994: 32-39).

1.1.7.1. Kariyer Geliştirme Fonksiyonu

Kariyer geliştirme fonksiyonu ile bireylerin örgütteki gelişim fırsatlarını değerlendirme, örgütsel yaşama ait zorlukları öğrenebilme ve örgütte kendini ifade edebilme yeteneği

kazanması amaçlanmaktadır (Fowler ve O’Gorman, 2005). Kariyer geliştirme fonksionu altında yer alan beş alt rol aşağıda kısaca açıklanmaktadır (Anafarta, 2002):

· Destek olma: bireye aktif bir biçimde yardımcı olma, deneyim kazandırma ve terfi olanaklarını ifade eder.

· Tanınma ve görünür kılma: çalışanı örgüt içinde anahtar kişilerle tanıştırma ve bu şekilde ilerlemesine destek olma şeklinde gerçekleşir.

· Koçluk: Becerileri geliştirecek görevler ile bireye kariyer sürecinde yeni yete-nekler ve beceriler kazanmasını sağlayacak görevler verme ise meydan okuma olarak ifade edilebilir.

· Meydan okuma: Becerileri geliştirecek görevler ile bireye kariyer sürecinde yeni yetenekler ve beceriler kazanmasını sağlayacak görevler verme ise meydan okuma olarak ifade edilebilir.

· Koruma: Çalışanı potansiyel tehlike ve riskler hakkında önceden bilgilendirme ve bunları azaltma, bireyi himaye altına alma seklinde ortaya çıkmaktadır. Mentorluğun kariyer fonksiyonları çalışanın gelecekteki başarısı açısından büyük önem taşımaktadır.

1.1.7.2. Psiko-sosyal Fonksiyon

Psiko-sosyal fonksiyonlar bir ilişkinin, bir bireyin mesleki bir roldeki yeterlik, kişilik ve etkileyicilik duygusunu arttıran yönleridir (Baugh ve Scandura 1999: 504). Mentorlu-ğun psiko-sosyal fonksiyonu ile ilgili olarak dört temel rolden bahsetmek mümkündür. Psiko-sosyal fonksiyon; rol model olma, danışmanlık, benimseme-onaylama ve arka-daşlık işlevlerini içermektedir. Bu boyutlar şu şekilde tanımlanabilir;

· Rol modeli olma; En sık bahsedilen psiko-sosyal fonksiyondur. Üst bir

meslek-taşın tutumları, değer yargıları ve davranışı ast kişinin benzemesi için bir model oluşturur (Shea 2002: 27).

· Danışmanlık; Daha tecrübeli olan üst meslektaş mentiye yakından bir bakış

sağlar, alternatif bir bakış açısı olarak kişisel deneyim önerir ve geribildirim ve aktif dinlemeyle sorunları çözmeye yardımcı olur (Dekkers 2010: 48-49).

· Benimseme-onaylama; Bu fonksiyon aracılığıyla ast olan kişi iş dünyasında

ye-terlik geliştirirken, üst kişinin kabul etme ve onaylaması destek ve cesaret sağlar. (Allen 2003: 135).

· Arkadaşlık; Bu fonksiyon karşılıklı hoşlanma, anlayış, iş ve iş dışı eğlenceli

gayri resmi değişimlerle sonuçlanan sosyal etkileşimle tanımlanır (Allen 2003: 135).

Kariyer fonksiyonları üst olan kişinin organizasyondaki pozisyon ve etkisine dayanır-ken, psiko-sosyal fonksiyonlar daha çok kişilerarası ilişkinin kalitesine dayanır. Psiko-sosyal fonksiyonlar bireyin kendisini ve organizasyonun içinde ve dışındaki diğer insan-larla olan ilişkisini etkilerken, kariyer fonksiyonları bireyin organizasyonla olan ilişkisi-ni etkiler (Baugh ve Scandura 1999: 504).

Kariyer ve psiko-sosyal fonksiyondan oluşan mentorluk fonksiyonları genel anlamıyla en çok kabul gören sınıflandırma olsa da bu sınıflandırmanın dışında ayrımlar da mev-cuttur. Scandura ve Viator yaptıkları çalışmada, Kram’ın tezinden farklı bir sınıflandır-ma yaparak, rol model olsınıflandır-mayı üçüncü bir mentorluk fonksiyonu olarak ele almışlardır (Siegel ve Reinstein, 2001).