Hakaret ve İftira - Aydın Vilayetinde Meydana Gelen Cünha ve Kabahatler 1 Yol Tezkeresi ve Pasa

SUÇ CETVELLERİNE GÖRE AYDIN VİLAYETİNDE MEYDANA GELEN CÜNHA SUÇLARI, KABAHATLER VE FAİLLERİ

3.2. Aydın Vilayetinde Meydana Gelen Cünha ve Kabahatler 1 Yol Tezkeresi ve Pasaport Sahtekârlığı

3.2.6. Hakaret ve İftira

Ceraim-i umumiye cetvellerinde hakaret suçları iki başlık halinde incelenmiştir. Birincisi “Şetm ve hakaret ve iftira”dır. Diğer suç ise “zemm ve kadh” olarak isimlendirilmiştir. “Şetm”, kelime anlamı olarak “sövmek (küfür etmek)” anlamına gelmektedir750. İslam hukuku’na göre, bir kişinin annesine, karısına karşı hakarette bulunmak tazir751 cezasıyla cezalandırılırdı ancak bir kişinin hakaret davası açabilmesinin tek koşulu, hakarete uğrayan kişinin hakaret edene yine aynı şekilde cevap vermemesiydi. Eğer ki karşılıklı bir hakaret varsa, bu durumda, hakaret eden tazir edilemezdi752. 1858 Ceza Kanunnamesi’ne göre bir kimseye ahlak dışı söz söylemek veya hakaret etmek cünha suçu olarak belirtilmiştir753_.

İftira konusunda, ceza kanunnamesinde, bir kişiye işlemediği halde bir suçu isnat etmek veya yalan söyleyerek halkın o kişiye karşı nefret hislerine sahip olmasını sağlayacak sözleri söylemek, kâğıda dökmek veya neşretmek; bundan başka bir kişiye bir suç isnat ettikten sonra, kişinin bu konuda masum olduğunu ispatlaması durumunda, iftirayı atan kişinin, isnat ettiği suçlardan doğacak cezayı çekeceği belirtilmektedir. Ancak, bu yollarla bir suçu ortaya çıkarmak ise bir suç unsuru teşkil

749_{BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29;}

DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.

750_{Devellioğlu, a.g.e., s.992.}

751_{Hadd cezaları dışında kalmış ve sınırları Kur’an-ı Kerim’de belirlenmemiş, zaman göre değişiklik}

gösteren ve kanun koyucuların uygulama alanındaki cezalardır.

752_{Mehmet Salih Erkek, “18. Yüzyılda Mardin Kadı Mahkemesine Yansıyan Küfür Davaları”, Acta}

Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, yıl:1, Sayı 2/1, Temmuz 2009, s.54.

etmemektedir754. Buna açıklamak gerekirse, eğer ki bir kişi, başka bir kişiyi alenen veya neşriyat kanalı ile bir suçla itham ederse (öldürme, rüşvet, hırsızlık vb.) ve iddialara muhatap olan şahıs, suçsuz olduğunu ispat ederse bu durumda iftirayı ortaya atan kişi, o şahsı hangi suçla itham ediyorsa, beyan ettiği suçun cezasıyla cezalandırılır. Mesela, kişiyi rüşvet almakla itham etti ise ve şahıs suçsuzluğunu ispatladıysa, bu durumda iftira atan kişi rüşvet cezasıyla yargılanır.

İslam Hukuku’nda, iftira ile ilgili olarak “kazf” konusu vardır. Kuran-ı Kerim’de “dört tanık göstermeksizin namuslu bir kadını zina ile suçlandıranlara

seksen değnek vurulacaktır755_{” denilmektedir. Fıkıhçılar bu hükme erkekleri de dâhil} ederek, dolaylı veya doğrudan direkt yüzüne karşı zina suçu isnat eden kişi bunu 4 şahitle ispat etmek zorundadır. Eğer ki, bu iftira kişinin yüzüne karşı değil de arkasından konuşmak şeklinde gerçekleştirilse bu durumda dedikodu sınırlarını aşmadığı için herhangi bir cezaya tabii değildir. Ayrıca, iftiraya maruz kalan kişi, kazf konusunda şikâyetçi olmazsa, bu durum da İslam Hukuku’na göre bir cezaya tabii değildir756_.

Bir kimseyi, suç olmayan veya hakaret içermeyen cümlelerle kötülemek ve halkın tepki ve hakaretine maruz bırakacak şekilde aleyhinde sözler sarf etmek ise “zemm” suçunu teşkil etmektedir. Zemm suçu bugünkü manada dedikodu yaparak karalamak anlamına gelmektedir. Ceraim-i umumiye cetvellerinde “zemm ve kadh” olarak birlikte ele alınmış olan suçla ilgili olarak 25 Mayıs 1911 yılında Meclis-i Ayan şöyle bir düzenlemeye giderek suçla ilgili cezaları tekrar düzenlemiş ve zemm ve kadh suçunun oluşması için gereken şartları tanımlamıştır757_.

Tüm bu suçlar, ceraim-i umumiye cetvelleri içerisinde iki ayrı başlık halinde verilmiş olsa da, kişinin şahsiyet, namus, şan ve şeref gibi kavramlarına yönelik suçlar olması nedeniyle birlikte verilecektir ve Aydın vilayetine ait olan ceraim cetvellerinde meydana gelen küfür ve hakaret vakası sayısı 351’dir ve bunlardan 4 tanesinde fail tespit edilememiştir. İftira vakası ise 62 adettir. Bu suçlar için tespit

754_{BOA, İ.DUİT 78/31.} 755

Kuran-ı Kerim, “Nur Suresi”, 4. Ayet.

756_{Üçok, “İslâm Ceza Hukuku’na Aykırı Hükümler”, s.136.} 757_{BOA, İ.DUİT 79/10.}

edilen fail sayısı ise 463 tutuklu ve 18 firari olmak üzere toplam 481 kişidir. Faillerin %3,82’si firar etmeyi başarmıştır758_.

Hakaret, iftira ve dedikodu suçları için faillerin medeni durumlarına göre dağılımları şöyledir (bk. Tablo 20). Hakaret, iftira ve dedikodu suçlarında –diğer pek suçun aksine– bekâr erkekler değil, evli-çocuklu erkekler ön plana çıkmıştır ve bu içerisindeki oranları %42,25 olmuştur. Buna karşılık bekâr erkekler %39,49’luk bir orana sahiptir. Evli-çocuksuz erkekler %7,01; evli-çocuklu kadınlar %6,58; evli- çocuksuz kadınlar ise %1,49’luk bir orana sahiptir. Hem cinayet suçlarında, hem de buraya kadar incelenen diğer suçlar da dikkatleri çektiği üzere, gerek erkek gerekse de kadınlarda, evli-çocuklu olanların suça daha çok karıştıkları görülmektedir.

Gerek ülkenin sosyo-ekonomik durumu gerekse halk üzerinde oluşan stres, özellikle düşük gelire sahip kitleler üzerinde önemli etkiler bırakmış ve toplumun alt tabakaları suça doğru itilmiştir. Her suç için olduğu gibi – özellikle stres patlamalarının hakaretlerle ön plana çıktığı – bu suç için de mesleki dağılımlara bakıldığında, özellikle alt gelir grubundan olan kitlelerin daha fazla suça karıştığı görülmektedir. Nüfusun büyük çoğunluğunun ziraatla meşgul olması, doğal olarak bütün suçlarda çiftçilerin ön plana çıkmasına neden olmaktadır. Hakaret ve iftira vakalarının %38,05’i bu kişiler tarafından meydana getirilmiştir. Diğerleri içinse oranlar sırasıyla şöyledir: memur %3,53; ilim erbabı %0,62; tüccar %4,99; balıkçı %1,66; zanaatkâr %16,42; kira geliriyle geçimini sağlayanlar %1,25; işçi %17,88; denizci %0,62; tüccar ve sarraf hademesi %0,83; ev hizmetçisi %1,25; sarraf %0,21; işsiz %12,88759_.

Hakaret ve iftira suçları, cünha kapsamında olmasına ve cezaların daha düşük olmasına rağmen yine de bu suçları işleyenler büyük oranda ilk defa bir suça karışmıştır ki, bu kişilerin oranı %96,88’dir. Sabıkalıların bu suça karışma oranı ise %2,91’dir. Bu rakamları açıklarken şunun belirtilmesi gerekir ki, özellikle öldürme, darp ve yaralama suçlarında, eğer ki karşılıklı bir kavga ve tartışma ortamı varsa

758