BOA, DH.MKT 1261/
2.2.11. Devlet Malını Çalmak
Devlet malını çalmak; devlete ait olan senet ve paraların işleme konulması sırasında komisyon almak, bu gibi işlerin görülmesi sırasında hediye ve rüşvet kabul etmek; devletin istihdam ettiği işçiler için gönderilmiş paraları işçilere vermeyip veya noksan verip, kendi çıkarına kullanmak; devletin zabit ve askerler için tahsis ettiği paraları bu kişilere vermeyip veya noksan verip, bu paraları kendi çıkarına kullanmak; devletin ihtiyacı olan mallar için oluşturulan müzayedelere fesat karıştırmak; devlet için satın alınacak olan malın alımı sırasında bilinçli bir şekilde bozuk veya çürük malları almak; zimmetine para geçirmek; askerler için alınacak levazımatı bilinçli bir şekilde eksik veya bozuk almak gibi suçlar, devlet malını çalmak olarak adlandırılmış ve cinayet suçları kapsamına alınmıştır688.
Bu suçlardan vukuat-ı cinaiye cetvellerine yansıyan bir vaka olmamıştır. Ceraim-i umumiye cetvellerine yansıyan vaka sayısı 25’tir. Toplam fail sayısı ise 3’ü firari olmak üzere toplam 28’dir. Faillerin 20’si bekâr erkek, 7’si evli-çocuklu erkek,
olarak ifade edilir. 22 ayar altının milyemi 0,916; 18 ayar altının milyemi 0,750; 14 ayar altının milyemi 0,585, 8 ayar altının milyemi ise 0,333’dür.
687
BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29; DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
1’i ise evli-çocuklu kadındır. Faillerin tamamı ilk kez bir suça karışmıştır ve önceden bir sabıkaları yoktur689.
Devletin malını çalan faillerin 2’si memur, 22’si çiftçi, 1’i işçi, 1’i ev hizmetçisi ve 1’i de işsizdir. Faillerin 25’i Müslüman, 2’si Rum ve 1’i de Yunandır ve 17 okur-yazara karşılık 11 kişi okuma yazma bilmemektedir690. İncelenen suçlar içerisinde, ilk defa bir suçun failleri arasında, okur-yazarların sayısı, okuma yazma bilmeyenlere kıyasla daha yüksektir. Bunun bir numaralı gerekçesi, yukarıda ifade edilen bir suçu işleyebilmek için, öncelikle doğrudan devletle ilişki içerisinde olmak gerekmektedir. Devletle bu türden bir ilişki içinse okuma-yazma bilmek önemlidir.
Faillerden 15 kişi şehirde, 13 kişi köyde ikamet etmektedir. Vakalardan 13’ü şehirde, 12’si kırsal alanda gerçekleşmiştir. Faillerden 21 kişi 20-30 yaş arasında; 4 kişi 30-40 yaş arasında; 1 kişi 40-50 yaş arasında, 1 kişi ise 50-60 yaşları arasındadır. Bu suça karışan faillerden 8 kişi, servet hırsı nedeniyle bu suça karışmışken, 13 kişi türlü nedenlerle, 5 kişi intikam almak maksadıyla, 2 kişi ise fuhuş ve eğlence maksatlı olarak bu karıştıklarını ifade etmişlerdir691.
İslam hukukunda, hırsızlığın cezası olarak el-ayak kesilmesi gibi bir ceza uygulanırken devlet malını çalanlar için bu ceza uygulanmaz çünkü kamu malında az ya da çok bütün Müslümanların hakkı vardır. Bu nedenle bu cezanın uygulanması mubah değildir692. Buna örnek olarak verilebilecek bir vaka 1912/1913 yıllarına ait Söke kadı sicilinde görülmektedir. Söke eytam mektebinin masrafını yüksek göstererek 4000 kuruşluk bir parayı zimmetine geçiren görevli hakkında, görevden azil kararı verilmiş ve bir başka cezadan bahsedilmemiştir693. Ancak bu dönemde ikili mahkeme sisteminin uygulanıyor olması nedeniyle, bu kişi hakkında laik mahkemelerde ceza verilmiş olması yüksek olasılıktır. Zira Mayıs 1914 tarihinde
689 BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29;
DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
690
BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29; DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
691 BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29;
DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
692Coşkun Üçok, “Osmanlı Kanunnamelerinde İslâm Ceza Hukuku’na Aykırı Hükümler”, Ankara
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C 3, S 1, Ankara 1946, s.142.
sahtekârlık yaparak zimmetine geçiren bir muhasebe katibi hakkında 1 sene hapis cezasıyla paranın kendisinden tahsiline hükmedilmiş694; yine mal sandığından zimmetine para geçiren Mudanya eski mal müdür Osman Nuri Efendi 5 sene müddetle Sinop hapishanesine kalebent olarak gönderilmiş ve zimmetine geçirdiği para kendisinden ve kefillerinden695tahsil edilmiştir696.
2.2.12. Sahtekârlık
Sahtekârlık suçu, devlete karşı işlenmiş suçlardan sayılıp, suçun türüne göre cinayet, cünha veya kabahat olarak tasnif edilmektedir. Devlete ait emirnameleri taklit eden, ettiren veya bozan; devlet memurlarının imza ve mühürlerini taklit eden veya ettiren, bu mühürleri yetkileri olmadığı halde kullanan; sahte mühür basan; hazine, mal sandığı ve buna denk belgeleri taklit eden, bozan veya sahtelerini üreterek Osmanlı sınırları içine sokan kimseler cinayet suçlusu olarak yargılanır ve 10 seneden az olmamak üzere kürek veya kalebentlikle cezalandırılırlardı697.
Vukuat-ı cinaiye cetvellerine, sahtekârlık suçları dâhil edilmemiştir. Ceraim-i umumiye cetvellerine yansıyan vaka sayısı ise 89’dur. Bu suçlara iştirak eden fail sayısı ise 21’i firari ve tamamı erkek olmak üzere toplam 116’dır. Bu rakamlara göre aylık sahtekârlık suçu ortalaması 5,23’tür. Faillerin medeni durumlarına göre dağılımı şöyledir: 44 bekâr erkek, 63 evli-çocuklu erkek, 9 evli-çocuksuz erkek, 1 dul-çocuklu erkek698.
694 BOA, DH.EUM.MTK 82/59.
695 Osmanlı Devletinin, bu gibi durumlar için geliştirdiği tedbirlerden bir tanesi kefalet sistemidir.
Mesleğe girişlerde gösterilen kefiller, kişinin bu gibi bir suça karışması durumunda devreye girmekte ve kefil oldukları kişinin cezasına maddi anlamda ortak olmaktaydılar. Mesela İzmir Rum Bedelat-ı Askeriya tahsildarı Şehabettin Efendi’nin zimmetine geçirdiği paralar kefillerinden tahsil edilmiştir. BOA, DH.MKT 1244/55. Ziraat Bankası muhasebe katibi Abdullah Nafî Efendinin zimmetine geçirdiği paralar ise yine kendisine kefil lan Aleko ve Hasanağaoğlu’dan tahsil edilmiştir. Kefiller bu duruma temyiz mahkemesinde itiraz etmişlerse de, itirazları kabul edilmemiştir. BOA, DH.MKT 1200/93. 696 BOA, DH.MTV 49-2/58. 697 BOA, İ.DUİT 78/31. 698 BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29; DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
Sahtekârlık suçu faillerinin %55,17’sini oluşturan 64 kişi tarımla uğraşmaktadır. Diğer meslek gruplarının oranları ise şöyledir: zanaatkârlar %12,07, kira geliriyle geçinenler %0,86, işçiler %10,34, tüccar ve sarraf hademeleri %0,86, işsizler %6,03, memurlar %1,92, tüccarlar ise %3,45. Tüm bu failler içerisinde yalnızca 1 kişinin önceden sabıkası vardır. Diğerlerinin ise ilk defa bir suç işledikleri tespit edilmiştir699.
Sahtekârlık yapan faillerin 97’si Müslüman, 17’si Rum, 1’i Ermeni ve 1’i de Musevidir. Bu kişilerin %23,28’i okuma-yazma bilirken, %76,72’si okuma-yazma bilmemektedir. Şehirde ikamet eden faillerin oranı %48,28; köylerde ikamet eden faillerin oranı ise %50,86’dır. 1 failin ikametgâhı yoktur. Buna karşılık şehirlerde işlenen suçların oranı %53,93, kırsalda işlenen suçların oranı ise %46,07’dir700. Bu bağlamda, kırsal kesimde ikamet eden kişilerin de sahtekârlık yapabilmek şehirlere geldikleri söylenebilir.
Sahtekârların %55,17’sini teşkil eden 64 fail 20-30 yaş arasındadır. 30-40 yaş arası faillerin sayısı 42 ve bu suç içerisindeki oranı %36,21’dir. 40-50 yaş arası failler, 6 kişi ile %5,17, 50-60 yaş arası failler, 1 kişi ile %0,86 ve son olarak 14-20 yaş arası failler 3 kişi ile %2,59’luk bir orana sahiptir.
Sahtekârlık yapan kişilerin %43,10’u servet hırsı nedeniyle bu suçu işlediklerini ifade ederken %53,45’i türlü nedenlerle bu suçu karışmış, %3,45 oranındaki failler ise “ırza tasallut” etmek maksadıyla sahtekârlık yaptıklarını belirtmişlerdir.
Daha fazla paraya, mala ve mülke sahip olmak isteyenlerin en çok izlediği yol genellikle tapu kayıtlarında sahtecilik yaparak arazilerini genişletmek yoluna gitmeleri olmuştur701. Ayrıca sahte senet ve çeklerle bankalardan para alanlar702 olduğu gibi halktan savaş halindeki ülkeye yardım adı altında para toplayan olmuştur
699
BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29; DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
700
BOA, DH.EUM.MTK. 74/10; 6/38; 3/17; 8/56; 18/8; 71/20; 4/43; 54/14; 73/44; 20/25; 68/29; DH.EUM.EMN 109/32; DH.EUM.THR 81/1; 88/75; 88/77; DH.EUM.ADL 10/34; 7/29.
701 BOA, DH.H 9/32; 25/36; 25/65; DH.MUİ 46/14. 702BOA, DH.MUİ 75/10.
ki, bunun bir örneği de Çin’de yaşanmıştır. Balkan Savaşları sırasında, Çin’in çeşitli şehirlerinde kendilerini Osmanlı askeri olarak tanıtan Şamlı Hacı Mahmud, Kudüslü İbrahim, Bağdatlı Seyid Abdülaziz ve Süleyman adındaki şahıslar, hükümet tarafından görevlendirildiklerini söyleyerek para toplamaya başlamışlardır. Osmanlı hükümeti ise böyle bir görevlendirmenin gerçek olmadığını Çin hükümetine iletmiştir703.