Haber Verme Hakkı

Haber verme hakkı, basın yoluyla işlenen hakaret suçlarında hukuka uygunluk nedenlerinden birisidir.

95 _{Kayançiçek, sh. 114.}

96 _{Erman, sh. 131-133.}

97 _{Hafızoğulları, Zeki / Kurşun, Günal, Türk Ceza Hukukunda Şerefe Karşı Suçlar, Emniyet Genel}

Müdürlüğü Dergisi, Y:12, S:48-49, Nisan-Eylül 2006, sh. 41-42.

98 _{Soyaslan, sh. 249.}

Haber verme hakkı kaynağını Anayasada bulunan basın özgürlüğünden almaktadır. Herkes milli güvenlik, ülke bütünlüğü, genel ahlak ve kamu düzenini bozmamak kaydıyla, her konuda düşünme, düşüncesini yayma, haber alma ve bunu yayma özgürlüğüne sahiptir.100 Ortada bir haber yoksa, pek tabiidir ki haber verme hakkından da söz edilemez.101

Tabii ki haber verme hakkından söz edebilmek için, duyurulacak olayın haber niteliği taşıması gerekmektedir. Basında yer alan bir haberin hukuka uygun sayılabilmesi için;

a) gerçek olması, b) güncel olması,

c) verilmesinde kamu yararı bulunması,

d) açıklanış biçimiyle konusu arasında fikri bir bağ bulunması gerekir. Bu unsurlardan birisinin olmaması haber verme hakkını ortadan kaldıracaktır. Basın yoluyla hakaret iddiasında Yargıtay’ın yerleşmiş kararlarında yazının bütününü ele alarak değerlendirme yapılması gerektiği sürekli vurgulanmıştır.102

2.4.1.2.1. Gerçeklik

Gazetecinin öğrendiği bir haberin gerçek olup olmadığını araştırması gerekmektedir. Hiçbir araştırma yapmadan gerçek olarak düşündüğü bir haberi yayınlaması ve yanıldığını ileri sürme ihtimali yoktur. Gerçek olmayan, hayal ürünü bir olayı duyurmak, haber verme hakkı kapsamına giremez. Gerçeklik somut ve maddi gerçeklik değil, haberin verildiği andaki beliriş biçimine dönük “objektif uygunluk” şeklinde anlaşılmalıdır.103 Haberin verilmesi anındaki şartların daha sonradan değişmesi, haberin gerçek olmadığı anlamına gelmeyecektir.104 Haber

yayınlandığı anda, haberi yapan kişi haberin doğru ve gerçek olduğuna inanmak için

100 _{Soyaslan, sh. 249.}

101 _{Erman, sh. 153-154; Artuk/ Gökcen/Yenidünya, Özel Hükümler 2005, sh. 755.}

102 _{Kayançiçek, sh. 116.}

103 _{Kayançiçek, sh.118.}

yeterli nedene sahip ise, hukuka uygunluk şartı gerçekleşecek ve cezalandırılmayacaktır. Burada yeterli nedene sahiplikte, haberi yapan kişinin makul ölçüde araştırma yapma ve haberin doğruluğunu iyi niyetle varsayma konusunda yükümlü saymakla yetinmek gerekir.105 Araştırılmamış beyanlar, söylentiler,

şüpheye ve tahmine dayalı haberler gerçek bir haber vasfı taşımazlar.

2.4.1.2.2. Güncellik

Bilinen gerçek olayların güncel olmaktan çıktıktan sonra açıklanmasında kamu yararı yoktur. Haberin güncel olması, somut olayın açıklandığı tarihler de kamu yararının bulunması esasına dayanır. Olay unutulup üzerinden zaman geçmiş ve artık hatırlanmasında kamu yararı yoksa, yapılan açıklamanın sırf o kişinin kişilik haklarına saldırı nedeniyle yapıldığı kabul edilmelidir.106 Yargıtay’a göre

benzer olayların meydana gelmesi, eski bir olayın güncel sayılması için yeterlidir.107 Eskiden gerçekleşmiş bir olay toplum da yeniden önem kazanırsa,

bunun duyurulmasında da güncellik var demektir.108 Örneğin, benzer olayların meydana gelmesi, eski bir kaçakçılık olayının güncel sayılması için yeterlidir (Yarg.4.HD.,30.10.1984, 5561/7982).

Halka mal olmuş kişilere ilişkin basında yer alan bir olayın güncel olup olmadığının önemi yoktur. Zira bu kişilerle ilgili haberler değil, deyim yerindeyse, bizzat bu kişiler günceldirler.109

2.4.1.2.3. Haberin Verilmesinde Kamu Yararı Bulunması

Haberin verilmesinde kamu yararı bulunması gerekmektedir. Burada kamu yararını somut olaya göre hakim saptayacaktır. Kamu yararının mı üstün olduğuna, bireyin yararının mı üstün olduğuna hakim karar verecektir.

105 _{Kayançiçek, sh. 120.}

106 _{Çetin, sh. 343.}

107 _{Kayançiçek, sh. 123.}

108 _{Centel, Nur / Zafer, Hamide / Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta Yayınları, 5.}

Baskı, Ekim 2008, sh. 335.

Verilen haberin ilişkin bulunduğu kişinin sosyal konumu ve fonksiyonu da önemlidir. Zira bu konum ne kadar önemli ve mevki ne kadar yüksek olursa, bu kişi ile ilgili haberlerin bilinmesinde de o denli büyük kamu yararı var demektir.110

Kamu yararının üstün tutulması gerekiyorsa, üstün yarar ilkesi nedeniyle yapılan yayının hukuka uygun olduğu kabul edilecek, değilse, saldırının gerçekleşmiş olduğu sonucuna varılacaktır.111

Bir haberin verilmesinde kamu yararı yoksa haber verme hakkından söz edilemez. Önemli olan somut olayda, hakim, haberin okuyucunun marazi merak duygularını tatmine mi, yoksa üstün ahlaki ve hukuki değerlerin korunmasına mı yönelik olduğunu araştırmalı ve buna göre olayda kamu yararı bulunup bulunmadığı sonucuna varmalıdır.112

2.4.1.2.4. Açıklanış Biçimiyle Konusu Arasında Fikri Bir Bağ Bulunması

Konu ile ifade arasında fikri bağ bulunması, haber verme hakkının sınırlarının aşılması ile ilgilidir.113

Bir olayın açıklanmasında kullanılan dil ve sözcükler orta düzeydeki bir okuyucu üzerinde başka bir anlama gelecek şekilde yer almamalıdır. Yayın ve haber bütünü ile ele alınmalı, yazı içindeki bazı sözcüklere göre yorumlanmamalıdır.114

Kanun veya yetkili merciler tarafından yayın yasağı konulmuş haberlerin yayınlanma hakkı yoktur. Yayın yapılması halinde, haber verme hakkının sınırı aşılmış olur. 110 _{Kayançiçek, sh. 125.} 111 _{Çetin, sh. 343.} 112 _{Erman, sh. 163; Dönmezer, sh. 278.} 113 _{Kayançiçek, sh. 126.} 114 _{Çetin, sh. 344.}

Haber de, habere konu edilen kişiyi aşağılayıcı, küçültücü ibarelerin kullanılması veya kişinin manevi kişiliğine saldırılması halinde, fikri bir bağın varlığından söz edilemeyecektir.115

Yargıtay ve doktrinin kabul ettiği bir başka konu da, kamuya mal olmuş kişilerin veya siyasi görev üstlenenlerin özel hayatlarının ortaya konulmasında kamu yararının varlığından söz edileceğidir. Ancak bu kişiler dışında kalanlarda kamu yararından söz edilemeyeceği için haber verme hakkı kapsamına giremez.

Sövme suçu ise, hiçbir şekilde haber verme hakkına hukuka uygunluk sağlamayacaktır.116

Kamu görevi yapılırken, yani bir haber verme hakkı kullanılırken göz önünde tutulan amaç ile kişilik haklarına verilen zarar arasında açık bir oransızlık olmamalıdır.