2.7. Haçlıların Dimyat‟ı Ele Geçirmeleri
2.7.7. Haçlıların Dimyat‟ı Zaptetmesi
Haçlılar bir taraftan Dimyat‟ın güçlü savunması, diğer taraftan her saldırıya geçtiklerinde el-Kamil‟in arkadan kendilerini taciz etmesinden ötürü bir türlü şehri ele geçiremediler. El-Kâmil‟in geri çekilmesinin ardından tüneller kazarak şehre girmeyi düşündüler, ancak su dolu hendekleri geçmeyi başaramadılar. Ardından gemilerin güvertelerine yüksek kuleler kurup merdivenler aracılığıyla surlara çıkmak istediler, ancak garnizon kuvvetlerinin ateş topları yüzünden bu girişimleri de akamete uğradı. Bu şekilde bir ay boyunca Dimyat‟a karşı giriştikleri her saldırıdan eli boş döndüler626.
4 Kasım 1219 Pazar günü akşam karanlığı çöktüğünde Pelagius bazı adamlarını gizlice keşif yapmaları için Dimyat surlarının yakınlarına gönderdi. Keşif devriyesi geri döndüğünde ön surları koruyan askerlerin yerlerinde olmadıklarını,
623 Vitry, a.g.e., s. 125.; Ümran, a.g.e., s. 283.
624 Oliver, a.g.e., s. 225.; İbnü‟l-Cevzî, a.g.e., C. VII, s. 23. 625
İbnü‟l-Cevzî, a.g.e., C. VIII, s. 63.; Ebû Şâme, a.g.e., s. 116.; Donovan, a.g.e., s. 64.; İbn Devadarî; Dimyat halkının sultandan ümit kesince Haçlılara mektup yazarak şehri onlara teslim etmek istediklerini kaydetmektedir. Bkz: İbn Devadarî, a.g.e., C. VII, s. 187.
giriş kapısındaki kırık köprünün de henüz tamir edilmediğini haber verdiler. Pelagius derhal Haçlı liderlerini toplayarak sabah şafak sökerken Dimyat‟a taarruz edeceklerini, derhal hazırlık yapmalarını emretti. O gece Haçlılar giriş kapısına giden hendek üzerine sal şeklinde ağaçtan bir köprü yaptılar. Şafak sökmeden bu köprüyü hendek üzerine kurdular ve Dimyat kapısına kadar ilerleyerek kapıyı ateşe verdiler. Piskopos Bilajyus‟un emrindeki Haçlılar ilk surları aşıp ikinci surların kapısına gelinceye kadar hiçbir direniş ile karşılaşmadılar627. Haçlı askerleri birinci surları aşıp ikinci surların kapısını da ateşe verdikten sonra surlara ve kulelere tırmanarak buradaki birkaç muhafızı kılıçtan geçirdiler628. Az sayıda Müslüman asker iç kaleye sığınabildiyse de ertesi gün öğlen saatlerinde onlar da Haçlılara teslim olmak zorunda kaldılar. Böylece Dimyat, kuşatmanın başladığı 29 Mayıs 1218 yılından 5 Kasım 1219‟a kadar oldukça zorlu geçen 16 aylık bir direnişten sonra Müslümanların elinden tamamen çıkmış oldu629.
El-Kâmil 1218 yılında henüz Haçlılar kıyıya çıkmamışken Dimyat‟a 20.000 savaşçı yerleştirmişti. Şubat 1219‟da İbn Maştûb‟un darbe girişimi üzerine, sultanın el-Âdiliyye karargâhını terk ettiğini haber alan şehir ahalisinden yaklaşık 80.000 kişi acele ile şehri terk etmişti630. Haçlıların el-Âdiliyye‟yi ele geçirmelerinden beri şehre gıda, ilaç ve askerî takviye yapılamamıştı. Bu süreçte çıkan salgın hastalıklar, açlık ve Haçlıların saldırıları sonucu binlerce savaşçı hayatını kaybetmiş ve şehri koruyacak sadece çok az sayıda savaşçı kalmıştı631. Şehirde hasta, yaşlı, kadın ve çocuklar da dahil toplam 3.000 kişi kalmıştı632. Haçlılar Dimyat surlarına bayraklarını
627 Oliver, a.g.e., s. 225.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 142. 628
İbnü‟l-Esîr, a.g.e., C. XII, s. 278.; Makrîzî, Kitabu‟s-Sülûk, C. I/I, s.201.
629 Roger, a.g.e., C. II, s. 423. 630
İbnü‟l-Esîr, a.g.e., C. XII, s. 278.; Donovan, a.g.e., s. 65.; Oliver anılarında; Dimyat‟ta kuşatmanın başladığı andan Haçlıların eline geçinceye kadarki zaman zarfında 80.000 Müslümanın öldüğünü buradaki esirlerden öğrendiğini kaydetmektedir. Bkz. Oliver, a.g.e., s. 230.; Vitry ise kuşatma başladığında nüfusun 60,000 olduğunu, kuşatmanın tamamlanması esnasında nüfusun 3.000 olduğunu haber vermektedir. Bkz.: Vitry, History of Jerusalem, s. 125.
631
Oliver, a.g.e., s. 226.; Makrîzî, Kitabu‟s-Sülûk, C. 1/1, s. 201.
632 Makrîzî, Kitabu‟s-Sülûk, C. 1/1, s. 201.; Smith, the Military Orders, s. 76.; Oliver anılarında; Biz
Dimyat’ı ele geçirmeden önce Arapça yazılı bir kitap bulmuĢtuk. Kitabın yazarı ne Yahudi, ne Hıristiyan ne de Müslüman idi. Kitap Selahattin’in Haçlılara yaptığı kötülükleri, Taberiye’yi viraneye çeviriĢini, Haçlıları hezimete uğratıp Kudüs kralı ve eĢini esir ediĢini, Kudüs’ü iĢgalini, Askalan’ı tahrip ediĢini, Sur’u kuĢattığını ama alamadığını anlatıyordu. Kitapta; Dimyat’ın bu günlerde Hıristiyanlar tarafından ele geçirileceği kehaneti yazıyordu. Ardından Hıristiyan bir kralın Mekke’yi viran edeceği, Peygamber Muhammed’in kemiklerini etrafa saçacağını ve Müslümanları zillete düĢüreceğini yazdığını haber vermektedir. Bkz. Oliver, a.g.e., s. 227.
astıktan sonra şehre girdiklerinde gördükleri manzara karşısında donakaldılar. Çünkü şehirde yalnız evler değil, sokaklar, hatta camiler bile insan cesetleri ile dolu idi. Çoğu çıplak olan bu cesetleri köpekler yemekte idi. Yataklarda ölüm döşeğinde kendi hallerine bırakılan hastalar vardı. En acıklı durumda ise çocuklar bulunuyordu. Onlar ölmüş annelerinin kurumuş memelerine sarılarak bir damla süt emebilmek umuduyla, ağlaya ağlaya annelerini uyandırmaya çalışıyorlardı633.
Kendilerine karşı duracak kimsecikler olmamasına rağmen, Haçlılar kendilerini müdafaaya muktedir olamayan pekçok kişiyi kılıçtan geçirmekten imtina etmediler. Oysa onların ölülerini dahi gömecek dermanları yoktu634. Gece olunca Müslüman kadın ve kız çocuklarını camiye doldurarak sabaha kadar onlara tecavüz ettiler635. Ertesi gün Müslümanlardan esir olarak aldıkları arasından nispeten sıhhatli buldukları 300 kişiyi ayırarak, olası bir durumda rehine olarak kullanmak üzere hapsettiler. Geri kalan kadın ve erkekleri ise muhtemelen köle tacirlerine satmak üzere ayırdılar. Akka Piskoposu Jaques de Vitry 400 kadar Müslüman çocuğu vaftiz ederek rahibelerin bakım ve eğitimine verdi. Pelagius da Dimyat Ulu Camiini “Blessed Virgin Mary” (Azize Bakire Mary) adıyla Katedral‟e dönüştürdü636
.
Haçlılar Dimyat‟ta ganimet olarak bol miktarda altın, gümüş, mücevher, ipek vb. değerli eşyalar elde ettiler. Toplanan ganimetler mevkilerine göre liderler ve askerler arasında pay edildi. Şehirdeki evleri ve burçları statülerine göre komutanlar aralarında bölüştüler. Ancak Haçlıları yağma yaptıkları değerli eşyaları alıp saklamaktan kimse alıkoyamıyordu. Onlar öylesine açgözlü ve haris idiler ki; Pelagius‟un yağma edilen malların Kilise‟ye getirilmesi, aksi halde aforoz edilecekleri tehditlerini hiçe sayıyorlardı637. Yağmalanan mallardan Kiliseye ve ruhbanlara tabii ki pek bir şey düşmedi. Oliver anılarında Dimyat‟ın bu yüzden ellerinden çıktığını iddia ederek şunları kaydedecekti; Dimyat Müslümanlardan alındıktan sonra burası eğlence, sefahat ve Ģöhret düĢkünlerinin mekanı oldu.
633 Mills, a.g.e., Volume II, s. 185. 634
İbn Vâsıl, a.g.e., C. IV, s. 32-33.; İbnü‟l-Esîr, a.g.e., C. XII, s. 282,287.; İbn Devadarî, a.g.e., C. VII, s. 187.; Donovan, a.g.e., s. 65.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 142.; P. M. Holt, a.g.e., C. s., 63.
635 İbnü‟l-Cevzî, a.g.e., C. VIII, s. 603. 636
Oliver, a.g.e., s. 231.; Vitry, a.g.e., s. 127.; Ebû‟l-Fidâ, a.g.e., C. III, s. 122.; İbn Kesîr, a.g.e., C. XIII, s. 190.; Donovan, a.g.e., s. 65.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 145.
637
Ġnsanlar rabbe karĢı nankörlük ettiler. Zira yaĢlı kadınlara, hatta on yaĢındaki çocuklara bile ganimetten pay verilirken Mesih’e bir pay verilmedi. Oysa putperest Romalılar bir zafer elde ettiklerinde Apollon için bir kap dolusu altın ayırmıĢlardı. Ben-i Ġsrail de Medyenlileri mağlup ettiklerinde Hz Musa’ya herbirimiz rabbe kurban ve mücevherler takdim ettik demiĢlerdi…638.