1.5. Avrupa‟da Gerçekleşen Haçlı Seferleri
1.5.3. Çocuk Haçlı Seferi
1.5.3.2. Alman Çocukların Haçlı Seferi
Haçlı Seferi‟ne çıkan çocukların Marsilya‟dan Filistin‟e doğru yelken açtıkları sırada Etienne‟in vaazlarının yankıları Almanya‟nın Rheinland bölgesinde etkisini göstermeye başlamış, Alman çocukları da bu kutsal savaştan geri kalmak istememişlerdi. Fransız çocukların Marsilya‟ya ulaştıkları günlerde Rheinland köylerinden birinde Nikholaus (Nikolas) adında bir çocuk Köln‟deki Aziz Üç Kral Kilisesinin mihrabında ateşli konuşmalar ile vaazlar vermeye başlamıştı. Etienne gibi o da; “çocukların büyük adamlardan daha iyi işler başaracaklarını ve denizin yarılarak onlara yol vereceğini” iddia ediyordu. O, Alman çocuklarının Kutsal Ülke‟yi silah zoruyla değil, dinsizleri imana getirmek suretiyle fethedeceklerini söylüyordu293. Nikolas da Etienne gibi tabiî bir hitabet kabiliyetine sahipti. O, fikirlerini bütün Rheinland bölgesine yayacak ağzı laf yapan gönüllü havarîler de buldu. Nikolas ve havarileri birkaç hafta içinde çocuklardan müteşekkil sayıları onbini aşan bir orduyu 1212 yılının Ağustos ayında Köln‟de toplamayı başardılar. Bir araya gelen Alman çocuklarının yaş ortalaması Fransız çocuklarının biraz üstündeydi ve aralarında sayıca daha fazla kız çocuğu bulunuyordu. Bunlara Fransız çocuk ordusundan daha çok sayıda asilzade çocukları katılmıştı294. Tarım sınıfından
291
Altan, a.g.m., s. 41.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 126-127.;
http://www.Historyhouse.com/c/in_History/?childrens_crusade.(3/ Nisan/2015).
292
Runciman, a.g.e., C. III, s. 127.; http://www.lordsandladies.org/the-childrens-crusade.htm. (10/Mayıs/2015).
293
Karaca, a.g.m., s. 928.
294
çok sayıda çiftçi de topraklarını sürmeyi bırakmış, at arabalarını ve sürülerini terkederek Köln‟e gelmişlerdi. Bunların arasında belalı serseri adamlar ve fahişeler de bulunuyordu295.
Nikolas sefere çıkacak ordusunu iki gruba ayırdı. Kroniklerin belirttiğine göre; kendisi öncü olarak 20.000 kişilik birinci ordunun başında yer aldı. Nikolas‟ın emriyle çocuklar, Ren Nehri boyunca ilerleyerek Alpleri geçtikten sonra İsviçre‟ye gitmek üzere yola koyuldular. Nikolas‟ın ordusu; 22 Temmuz‟da Mainz ve Trier‟de, 25 Temmuz‟da Speyer‟de, 20 Ağustos‟ta Piacenza‟da konakladıktan sonra 25 Ağustos 1212‟de Cenova‟ya ulaştı296. Köln‟den Cenova‟ya doğru hareket eden çocuk ordusunun yoldaki kayıpları üçte birden daha fazla olmuştu. Bu gruptan sağ kalabilen 7000 kadar çocuk sonbaharda Cenova surları önünde göründüler297. Çocuklar Cenova‟lı yöneticilerden bir süre konaklamak üzere surlar içine kabul edilmelerini rica ettiler. Ancak Ceneviz idarecileri bu işin Almanların bir hilesi olabileceğinden kuşkulandılar. Zira bu sırada Almanlarla aralarında savaş rüzgarları esmekteydi. Bu sebeple onların şehirde sadece bir gün kalmalarına izin verdiler298.
Ertesi sabah önlerinde Akdenizin yarılacağını uman çocuklar tıpkı Fransız çocukları gibi hayal kırıklığına uğradılar. Çocukların çaresizliğini gören Cenevizli yöneticiler onlara isterlerse bu şehirde yaşama müsaadesi verebileceklerini belirttiler. Uğradıkları hüsran sonucu çocuklardan bir kısmı Cenevizlerin teklifini kabul ederek Haçlı Seferinden vaz geçtiler ve Cenova vatandaşı oldular299. Nikolas tarafından kandırıldıklarını anlayan bazı çocuklar ise evlerine geri dönmeye karar verdiler. Yalınayak ve aç bir halde geri dönen bu çocuklar arasından pek çok kız yollarda tecavüze uğradı. Geri dönen bu çocuklar geçtikleri yerler boyunca insanların
295
Runciman, a.g.e., C. III, s. 125.
296 Kroniklere göre Etienne‟in başında bulunduğu çocuk ordusu, Köln'den Rhine Nehri boyunca
ilerlemiş; Koblenz, Mainz, Worms ve Speyer kentleri üzerindeki güzergâhı takip ederek Basel‟e, buradan da Alp Dağları‟nı geçerek Cenova‟ya ulaşmıştır. Bkz. Munro, a.g.m., s. 522.; Schaff, a.g.e., s. 169.; http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya; Kirchhoff_kinderreuzzug_1843.
297 Munro, a.g.m., s. 522.; Karaca, a.g.m., s. 929. 298
Runciman, a.g.e., C. III, s. 126.
299 Altan, a.g.m., s. 40.;
küçümsemelerine ve alaylarına maruz kaldılar. Bu çocuklardan ne kadarının evlerine dönebildiği hususunda kayıtlarda herhangi bir bilgi bulunamaktadır300.
Nikolas‟a inanmaya devam eden Alman çocukları ise çıktıkları bu yola sonuna kadar devam etmeye kararlıydılar. Bunlar denizin kendilerine başka bir yerde yol vereceğinden emindiler. Cenova‟dan hareket ederek birkaç gün sonra Pisa‟ya ulaştılar. Burada Filistin‟e ticaret amacıyla gitmekte olan iki gemiye rastladılar. Çocukların bir kısmı hiç düşünmeden kendilerini kabul eden bu gemilere binerek deniz yolculuğuna başladılar. Ancak bunların da Fransız çocuklar gibi köle tüccarlarına satıldıkları tahmin edilmektedir301.
Bu sırada Nikolas ise hala denizin yarılması mucizesinin gerçekleşeceğine dair taraftarlarına ümitler dağıtmaya devam etmekteydi. Birkaç gün sonra bu çocuklar papa ile görüşmek için Pisa‟dan hareket ederek Roma‟ya doğru yön değiştirdiler. Roma‟ya güçlükle ulaşan çocuklar Papa III. İnnocentius‟un huzuruna kabul edildiler. Bunların safiyene halleri ve dindarlıkları papayı hislendirdi. Papa onlara savaşabilecek bir yaşa geldiklerinde yeminlerini yerine getirmelerini ve haç için savaşmak üzere kendilerini hazırlamalarını öğütleyerek, şimdilik yurtlarına dönmeleri gerektiğini söyledi302. Bunun üzerine özellikle kız çocuklar bu uzun yolun meşakkâtlerine bir daha katlanmayı göze alamayarak Roma‟da kendilerine sahip çıkan ailelerin yanında evlatlık olarak kaldılar. Pek az çocuk ertesi yıl ilkbahar aylarında Rheinland‟a geri dönebildi. Nikolas ise bu dönenler arasında bulunmuyordu303. Seferin liderinin akıbeti ile ilgili kaynaklarda; “Nikolas‟ın Beşinci Haçlı Seferi‟ne katıldığı ve Dimyat kuşatmasında savaştığı, daha sonra sağ salim evine dönebildiği” bilgisi yer almaktadır304. Ancak çocuklarını kaybetmiş olan kızgın ana-babalar, şan ve şöhret düşkünlüğü yüzünden oğlunu teşvik etmiş olduğunu ileri sürdükleri Nikolas‟ın babasını yakalayarak darağacında sallandırdılar305. Avrupa‟nın
300
Karaca, a.g.m., s. 929.
301 Clayton – Hist S., a.g.e., s. 117 vd.; Altan, a.g.m., s. 39. 302
Clayton – Hist S., a.g.e., s. 119 – 120.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 126.
303
Ebru Altan, Nikolas‟ın beraberindeki çocuklarla birlikte sahil boyunca güneye doğru ilerleyerek Birindisi Limanı‟na ulaştıklarını ancak onların akıbetlerinin ne olduğunun bilinmediğini haber vermektedir. Bkz. a.g.m., s. 40.
304
Munro, a.g.m., s. 523.; Karaca, a.g.m., s. 930.
305
yarısından fazlasını teşkil eden o dönemki Fransa ve Alman topraklarından kopup gelen bu çocukların akıbetleri hakkında kaynaklarda ancak pek az bilgi vardır306.
Batılı tarihçilerin Haçlı Seferleri sıralamasında yer vermedikleri çocukların oluşturduğu bu iki masum Haçlı ordusu, bize göre Avrupa tarihinin insan hakları, çocuk hakları, aile bütünlüğü gibi sosyal olguları açısından büyük bir felakettir. Çocukların bu hareketinin amacı aslında, Kudüs‟ü ve gerçek haçı yeniden ele geçirme isteği olmakla birlikte, hareketin toplumsal ve tarihî olmak üzere iki yönü bulunmaktadır. Toplumsal açıdan baktığımızda bunun Ortaçağ Avrupası‟ndaki ilk gençlik hareketi olduğunu, tarihî açıdan baktığımızda ise çocukların seferi ile Beşinci Haçlı Seferinin birbiriyle yakından ilişkili olduğunu görmekteyiz. Zira Papa İnnocentius‟un düzenlediği Beşinci Haçlı Seferi, yukarıda bahsedilen Çocuk Haçlı Seferi coşkusunu da içine katmıştır. Papa, herhangi bir yetki ve güce sahip olmayan çocuk ve gençlerin bu coşkusunu ve isteğini gördükten sonra, tüm Avrupa halklarını Beşinci Haçlı Seferi‟ne dahil olmaya çağırırken onlara şöyle demiştir; Haçlı Seferi’ne katılan bu çocuklar bizim için bir utanç vesilesidir. Çünkü biz rahat yatağımızda uyurken onlar kutsal mezarı kurtarmak için acele ediyorlardı307
... Hiçbir tarihçi Papa İnnocentius‟un bu hareketten haberi olmadığını ileri sürmemiştir. Nitekim III. İnnocentius‟un papalık dönemi boyunca Kudüs‟ü geri almak, gücünü kanıtlamak ve Hıristiyan Dünyası üzerinde kayıtsız şartsız hakimiyet kurmak amacıyla herşeyi mubah gördüğü tarihi bir hakikattir. Sonuç itibariyle İnnocentius‟un dönemindeki faaliyetlerinden yola çıkarak, kendi hırsları uğruna, Batıda ilk Haçlı Seferi‟nin ardından kaybedilen coşkuyu, sönmeye yüz tutan Haçlı ateşini yeniden alevlendirmek adına, İnnocentius‟un çocukların bu serüvene sürüklenmelerine müsaade ettiğini söyleyebiliriz. Çocukların Haçlı Seferlerine katılmaları olayını sağlıklı bir bakış açısı ile değerlendirdiğimizde; bu büyük felaketi bir akıl tutulması ve bir toplumsal histeri olarak adlandırmamız mümkündür. Bu olay, hurafe ve batıl dinsel inançların insanlığa ne kadar zarar verebileceği ve yalan yanlış bilgilerle donatılan halkın ne kadar hatalı yollara sevk edilebileceğini göstermesi bakımından ibret alınması gereken acı bir vakıadır.
306
Demirkent, Haçlılar, s. 530.; George Child Kohn, Çocukların Haçlı Seferi, Savaş Sözlüğü, Doruk Yay., İstanbul 2007, s. 187.; Runciman, a.g.e., C. III, s. 127.; Altan, a.g.m., s. 41.
307
1.6. Haçlı Seferlerinde Adı Geçen Tarikatlar