Hülagu Han’ın Anadolu’ya Gelmesi ve Bu Esnada Yaşanan Kayıplar

kaybettiği ve dolayısıyla Anadolu’da birçok insanın hayatını kaybettiği diğer bir olay ise Hülagu’nun Anadolu seferidir. Dolayısıyla bu bölümde Hülagu Han’ın Anadolu’da hâkimiyetini tanımayan beylere karşı yaptığı sefer ve bu sefer sonucunda yaşanan insan kayıpları hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Hülagu, tahta geçtiğinde Sultan IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kendisini selamlamasını istemişti. Ancak onun yanına gitmekten çekinen Sultan, kendi çocuğu gibi göstererek bir başkasını Hülagu’nun huzuruna gönderdi. Hülagu, Sultan IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kendi çocuğu diye yedi sekiz yaşlarında bir çocuğun

61

kendisine gönderildiğini anlamıştı ancak belli etmemişti. Çocuk geri döndüğünde IV. Rükneddin Kılıç Arslan bu seferde kendisi yerine kardeşi Şiranşah’ı üç yüz kişi ile Hülagu’ya gönderdi. Hülagu, Şiranşah’ın yanındaki üç yüz kişiyi Kazvin Cemal Abadı’na gönderdi ve Şiranşah’ı da bir mektupla Sultanın yanına gönderdi. Mektupta yazan “beş güne kadar itaate gelmeyecek olursan savaşa hazırlan” sözleriyle sarsılan Sultan IV. Rükneddin Kılıç Arslan kale içindeki adamların korkusundan dolayı dışarı çıkamayacağını fakat ilk fırsatta geleceğini bildirdi. Hülagu, Sultan IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kendisi sürekli oyaladığının farkına varınca Kazvin Cemal Abadı’na

göndermiş olduğu üç yüz kişinin gizlice öldürülmesini emretti.62

Hülagu, Azerbaycan’a geldiğinde bir takım hükümdarları itaate davet etti. Ancak itaat eden bazı hükümdarların akıbetini gören Artuklu hükümdarı Necmeddin Gazi ile Meyyâfârikîn sahibi Eyyubî Melik Kâmil bu davete katılmadılar. Hülagu bu nedenle 1257 yılında Suriye seferine giderken Mardin ve Meyyâfârikîn’in ele geçirilmesi için şehzade Yoşmut ve Samagar Noyan kumandasında bir kuvvet gönderdi. Meyyâfârikîn uzun bir süre kuşatma altında kaldı. Ancak açlık yüzünden insanlar şehirde kedi, köpek ve fareleri yemek zorunda kaldılar. Moğollar şehre girince insanları birbiri üzerine yığılmış ölülerden ibaret olduğunu gördüler. Mardin şehri, kalede bulunan zahire ve silahlar sayesinde sekiz aydan fazla kuşatmaya dayandı. Ancak şehirde açlık ve veba baş gösterince nüfusun çoğu hayatını kaybetti. Oğlu Kara Arslan babasını Moğollar ile anlaşmaya davet etti ise de başarılı olamadı. Moğollar kaleyi saldırı ile alamayacağını anlayınca açlık ile alma kararı verdi. Bir yandan şehir kuşatması devam ederken Moğollar, Mardin, Koçhisar ve Erzen bölgelerini yağmaladılar. Bu sırada Mardin açlıktan ve hastalıktan perişan halde idi. Necmeddin Gazi’de vebaya yakalanmış bir süre sonra hayatını kaybetmiştir. Bir rivayete göre de “Moğollar karşısında büyük telefatı gören Kara Arslan’ın daha 100 bin insanın öleceğini ve buna rağmen babasının Moğollar ile anlaşmayacağını düşünerek bir insan için bu felakete meydan vermemek maksadıyla hasta olan babası

Necmeddin Gazi’yi zehirlemeye ve öldürmeye mecbur kaldığı”63 _söylenir.

Ancak Mardin kalesinin uzun süre kuşatma altında kalması sonucunda kalede çıkan veba hastalığı sonucunda Necmeddin Gazi’nin öldüğünü kabul etmek daha doğru olur. Moğollar Necmeddin Gazi’nin ölüm haberini alınca Kara Arslan’a elçi göndererek

62

Ebul Ferec, age., s.28. 63

şehri teslim etmesini bildirdiler. Kara Arslan, babasının ölümü üzerine onun yerine geçti ve Moğolların yanına giderek aman diledi ve hediyeler takdim etti. Hülagu, Kara Arslan’ı yanına çağırarak Mardin meliki ilan etti. Hülagu, Kara Arslan’ın daha sonra muhalefette bulunmasını önlemek için, onun en kuvvetli altmış yedi emirini öldürdü. Öldürülenler arasında Artuklu hanedanından Melik Said’in oğlu Nasreddin

Artuk, Nureddin Muhammed ve Mardin kalesi kumandanı Alâaddin bulunuyordu.64

Mardin şehri uzun süre kuşatma altında kaldı. “Bir rivayete göre Moğollar karşısında büyük telefatı gören Kara Arslan’ın daha 100 bin insanın öleceğini ve buna rağmen babasının Moğollar ile anlaşmayacağını düşünerek bir insan için bu felakete meydan vermemek maksadıyla hasta olan babası Necmeddin Gazi’yi zehirlemeye ve

öldürmeye mecbur kalmıştır.”65

Hülagu’nun sekiz aydan fazla süren Mardin kuşatması halkın açlıktan ve uzun süren kuşatma sonrasında şehirde çıkan vebadan ölmesine yol açmıştır

Hülagu, Antakya civarındaki Harim kalesini kuşattı ve halka aman vererek kaleyi teslim etmelerini istedi. Halk Hülagu’ya güvenmeyerek, kendilerini temin edecek bir kimseyi göndermesini istediler. Hülagu, bunun üzerine Halep valisi Fahreddin’i göndererek halkı ikna etti ve kalenin kapılarını açılmasını sağladı. Moğollar kaleyi teslim aldı. Bundan sonra Hülagu ilk önce Fahreddin’in öldürülmesi için emir verdi.

Arkasından çocuk, kadın, erkek ne kadar insan varsa hepsini kılıçtan geçirdi.66

Hülagu, 1259 yılında Suriye seferine giderken Güneydoğu Anadolu’daki şehir ve kasabaları ele geçirerek yağmaladı. Harran ve Urfa aman ile teslim olurken, Suruç’ta büyük bir katliam yaptı.67

Moğollar kuşattıkları her şehirde büyük katliamlar yapmışlardır. Mardin başta olmak üzere Antakya, Urfa gibi şehirlerde halkın çoğunu öldürmüşlerdir.

Hülagu Han, Sultan IV. Rükneddin Kılıç Arslan’ın kendisine itaate bulunmaya gelmeyerek kardeşi Şiranşah’ı göndermesine kızmasının ardından Şiranşah’ın yanında bulunan üç yüz askeri öldürülmesini emrettikten sonra Anadolu’ya geldi. Anadolu’ya gelen Hülagu, kendisine itaate gelmeyen Meyyâfârikîn ve Mardin

64_{Reşidüddin Fazlullah, age., s.63-64;Yinanç, age., C.II., s.243-244.} 65

Turan, age., s.196-197. 66

Ebul Ferec, age. s.40. 67_{Gül, age., s.110.}

emirlerinin üzerlerine saldırıya geçerek bu şehirleri kuşatma altına aldı. Uzun süre kuşatma altında kalan bu şehirlerde Mardin emiri Necmeddin Gazi ve bu şehirlerde yaşayan halk hayatını kaybetti. Daha sonra Antakya şehirlerinin yakınlarındaki Harim kalesini, Harran, Urfa ve Suruç şehirlerini kuşatan Hülagu Han, Halep valisi Fahreddin’i öldürdü ve birçok insan Moğolların bu saldırıları sonucunda hayatını kaybetti. Dönemin kaynaklarında tam bir sayı verilmese de Moğolların zulmünden ve büyük katliamlarından anlaşılıyor ki o dönemde yaşayan insanların çoğu Moğollar tarafından öldürülüyor ya da esir alınıyordu.

2.7. Alıncak Noyan’ın Anadolu’ya Gelmesinin Ardından Yaşanan İnsan