Deney Grubuna Yapılan Girişimler

Pilot çalışmanın ardından programda gerekli görülen düzenlemeler yapılmış ve deney grubunun verileri toplanmıştır. Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programının birinci gününde gebelere araştırmacı yanlarında yokken, farkındalık

52

egzersizlerini kendi başlarına yapabilmeleri için 5 dakikalık uzanma meditasyonu, 10 dakikalık beden tarama egzersizi ve relaksasyon müziklerinin kaydedildiği bir MP3 çalar verilmiştir. Gebelerden hastanede kaldığı süre içerisinde uygulamanın kaydedildiği ses kaydını dinlemeleri ve yönergeler doğrultusunda egzersizleri yapmaları beklenmiştir. Kontrol grubunda olduğu gibi deney grubunda da doğum sonrası hastane kayıtlarından doğum haftası, bebeğin doğum kilosu, APGAR skoru kaydedilmiştir. Doğumdan sonra 1. ve 4. ayda telefon aracılığıyla gebe ile görüşülerek, “Maternal bağlanma ölçeği” ve “Postpartum kendini değerlendirme ölçeği” uygulanmış, annenin bebeğe bağlanma ve annelik rolünde yeterlilik kazanma durumu değerlendirilmiştir.

Araştırmacının Hazırlığı

Araştırmacı University of Minnesota, Center for Spirituality and Healing'te üç ay süresince staj yapmıştır. Bu süre boyunca, merkez tarafından organize edilen aşağıdaki farkındalık eğitimlerine ve seminerlere katılmıştır.

(1) Mindfulness Based Stres Reduction Program (Ek 21) (2) The science of positivity (Ek 22)

(3) Wired for connection: How empathy, shame, and vulnerability influence health and wellbeing (Ek 23)

(4) The Buddha's Brain: What modern science is revealing about the ancient practice of meditation&weekend retreat (Ek 24)

(5) Meditation & Yoga Retreat: "Moving into meditation" (Ek 25)

Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programının (FATAP) Yapılandırılma Süreci Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programına ve Meleis'in Geçiş Teorisine temellenen Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programı hazırlanmadan önce kapsamlı bir literatür incelemesi yapılmıştır. Meleis'in Geçiş Teorisinin ana kavramlarının Türkçeye uyarlanması konusunda Prof.Dr. Nurgün PLATİN ve Prof. Dr. İffet RENDA'dan uzman görüşü alınmıştır (Ek 4). Daha sonra, University of Minnesota Center for Spirituality and Healing'in Farkındalık Temelli Stres Azaltma Programı eğitmenleri Jean Haley, Alex Haley ve Prof.Dr. Mary Jo Kreitzer'in danışmanlığında FATAP'ın program içeriği, beden tarama (Ek 11) ve uzanma meditasyonu (Ek 12) yönergeleri oluşturmuştur. FATAP, temelleri Jon Kabat-Zin tarafından yaklaşık 20 yıl önce atılan yaşam, meditasyon ve yoga uygulamalarını kapsayan farkındalık temelli stres azaltma programından yola çıkılarak hazırlanmıştır. Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programı’nın içeriğine (Ek 20) ve eğitim broşürlerine (Ek 17, 18, 19) ilişkin uzmanlara görüş sorulmuştur. Doç. Dr. Hatice BALCI YANGIN, Doç. Dr. Ayşegül İŞLER, Öğr.Gör. Süreyya SARVAN ve Bebek Dostu Hastane Koordinatörlüğü Emzirme Hemşiresi Havva ÇAKMAK’tan görüş alınmıştır. Programa son hali verildikten sonra, çalışmanın kavramsal çerçevesinde teorisinden yararlanılacak olan Prof.Dr. Afaf I. Meleis ile e-mail aracılığıyla görüşülmüş, programa yönelik görüş istenmiştir (Ek 5). Onun önerisi ile programa rol prova etme ile ilgili bölümler eklenmiştir.

Sağlıklı bir anneliğe geçiş için farkındalık yaratmayı hedefleyen program ikinci, üçüncü ve dördüncü oturum 60'ar dakika, diğer oturumlar 45 dakika olacak şekilde 7 oturumdan oluşmuştur. Oturumlarda araştırmacı tarafından gebelere

53

sessizliği dinleme, beden tarama meditasyonu ve uzanma meditasyonu uygulatılmış; yemek yeme ve günlük aktivitelerini gerçekleştirirken farkındalık kazanma alıştırmaları yaptırılmıştır. Farkındalık temelli anneliğe geçiş uygulamaları, farkındalık temelli stres azaltma programının temelini atan Jon Kabat-Zinn’in “Full Catastrophe Living” isimli kitabı esas alınarak hazırlanmıştır. Ayrıca gebelere Preterm erken membran rüptürü ile başetme, emzirme ve bebek bakımına yönelik eğitimler verilmiş, annelik rolünü prova etmesi ve yeni doğum yapmış bir anne ile etkileşimi sağlanmıştır.

Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programının Amacı

Gebelerin Preterm erken membran rüptürü tanısı ile hastaneye yatışının, hayatlarındaki önemli dönüm noktalarından biri olan ilk gebelik deneyimini gölgelememesi hedeflenmiştir. Programının amacı, Preterm erken membran rüptürü olan gebelerin gebelik, doğum ve anneliğin erken dönemlerinde yaşadığı stresi azaltmak, annelik rolünde yeterlilik ve bebeğe bağlanma düzeyinde artış sağlamaktır.

Farkındalık Temelli Anneliğe Geçiş Programının İçeriği 1. Oturum (45dk)

Gebe ile tanışma,

Sosyo-demografik bilgilerini öğrenme

Farkındalığın tanımını yapma, farkındalık temelli anneliğe geçiş programının amacını ve içeriğini açıklama,

Gebeliği ilk ne zaman öğrendiği, öğrendikten sonra ne yaptığı ve ne hissettiği konusunda konuşma,

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma, Beden tarama egzersizini uygulatma.

2. Oturum (60dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma, Uzanma meditasyonu uygulatma,

Hayatındaki dönüm noktalarını ve anneliğe ilişkin rol modellerini sorgulama, Farkındalık temelli yemek yeme davranışı hakkında görüşme, kuru üzüm ile

farkındalık temelli yemek yeme egzersizi yapma (gebenin sadece yediği yiyeceğe ve şimdiki ana odaklanarak üzümün tadını, kokusunu, sesini hissetmesi sağlandı, bütün yemeklerini üzüm egzersizinde olduğu gibi sadece yemeğine odaklanarak, tadını, kokusu hissederek bilinçli bir şekilde beslenmesi iletildi ve sonraki oturumda yeme deneyimleri hakkında konuşuldu).

Preterm erken membran rüptürü ile baş etmeye yönelik eğitim verildi.

3. Oturum (60dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma, Uzanma meditasyonu uygulatma,

Farkındalık temelli yemek yeme davranışı hakkında konuşma, günlük aktivitelerini farkındalık temelli nasıl yapabileceği hakkında görüşme (örneğin ellerini yıkama, dişlerini fırçalama, yemek hazırlama, kıyafetlerini değiştirme),

54

Nasıl bir anne olmayı hayal ettiği, geleceğe ilişkin korku ve kaygılarını konuşma,

Emzirme Eğitimi: Meme dokusunun yapısı, anne sütünü ile beslemenin önemi, emzirmenin nasıl gerçekleştirildiği, bebeğin memeye yerleştirilmesi, emzirme pozisyonları, emzirmenin değerlendirilmesi, ek gıdalara başlanması, meme bakımı, meme ucuna ilişkin gelişebilecek sorunlar, emzirme sonrası bebeğin gazının çıkarılması,

Bebek maketi ile emzirme provası yapma.

4. Oturum (60dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma Uzanma meditasyonu uygulatma

Farkındalık temelli yemek yeme davranışı ve günlük aktivitelerini farkındalık temelli yapma deneyiminin görüşülmesi

Bebek bakımı konusunda ne bildiğini öğrenme

Bebek bakımı eğitimi: Göbek kordu bakımı, bebek banyosu ve cilt bakımı, tırnak bakımı, boşaltım, bez kullanımı ve pişikler, pamukçuk, vücut ısısını değerlendirme ve giydirme, aşılama

Bebek maketi ile bebek bakımı provası yapma.

5. Oturum (45dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma, Uzanma meditasyonu uygulatma,

Farkındalık temelli yemek yeme davranışı ve günlük aktivitelerini farkındalık temelli yapma deneyiminin görüşülmesi

Gebenin yeni doğum yapmış bir anne ile etkileşimi ve duygularını paylaşmasına olanak sağlama ve diğer annelerin annelik davranışlarını izleme.

6. Oturum (45dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma Uzanma meditasyonu uygulatma

Farkındalık temelli yemek yeme davranışı ve günlük aktivitelerini farkındalık temelli yapma deneyiminin görüşülmesi

7. Oturum (45dk)

Sessizliği dinleme egzersizini uygulatma Uzanma meditasyonu uygulatma

Farkındalık temelli yemek yeme davranışı ve günlük aktivitelerini farkındalık temelli yapma deneyiminin görüşülmesi

55 3.8. Veri Toplama Araçları

3.8.1. Kişisel Bilgi Formu: Araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu