Katılması; Ashot Bagratuni’nin, Arap Maneviyatına Geri Dönmeye Çalıştığı İçin Grigor Mamikonian Tarafından Kör Edilmesi. Ashot’un Ölümü
Araplar arasında savaş devam ederken, toprakların tüm [Ermeni] lortları itaat boyunduruklarını düşürmeyi ve İsmaililere isyan etmeyi düşündüler. Mamikonian kabilesinden Grigor bu planı önerdi ve bunu Ashot’u iktidardan kaldırma niyetiyle yaptı. Bu arada Ermenilerin tüm lortları Prens Ashot’a giderek onu faydasız planlarına katılmaya ikna ettiler [g121].
Prens, lortların ve süvarilerinin oybirliğini görünce -birisi ve hepsi bu umutsuz fikirden etkilenmiş olduğundan- şüpheleri vardı. Lortlarını tek tek çağırdı ve böyle bir haksız girişime katılmamak için onlara çok fazla konuşma yaparak yalvardı: “ah kardeşler, aptalca planınızda hiçbir ihtiyatlılık görmüyorum. Tam tersine, bu dolambaçlı bir plan ve felaket bir
önermedir. Açıkça bizim kuvvetlerimiz İsmaililerin acımasızlığına kıyasla çok az, onların birliklerine dayanamayız ve ülkemizi ejderhanın ağzından çıkaramayız. Amacımız için sadece sorun ve tehlike getirecektir. İsterseniz, tavsiyemi kabul edin ve bunu yapmamıza izin verin. Bunun yerine, şu anda yaptığımız gibi onlara vergi ödeyelim ve mülkümüzü, üzüm bağlarımızı, ormanlarımızı ve çiftliklerimizi muhafaza edelim.” Ancak Ermenilerin lortları bu akıllı tavsiyeyi benimsemek istemediler. Ona direnerek karşılık verdiler: “Eğer ittifakımıza katılmazsan, birliklerin hiçbiri seninle kalmayacak. Ermenistan ülkemizin yaşadığı krize tahammül edemeyiz. Bu yüzden Prens Ashot isteksizce Grigor ve diğer lortlarla birleşti ve ittifaklarına sıkı sıkıya bağlı kalmak için kutsal çarmıha yemin ettiler.
Bu anlaşmayı onayladıktan sonra, topraklarımızın komuta etmekten çekildiler ve tüm aileleri ve eşyalarıyla birlikte Tayk kalelerine sığındılar93 [g122]. Özellikle Pontus
bölgesinde94 bulunan Bizans imparatorunun birliklerine güveniyorlardı, çünkü İmparator
Konstantin’in emriyle aralarında barış yemini vardı [V. Konstantinos95, 740-775. Şimdi
günahkârlığın tüm oğulları [Paulician96 Heretics] isyancıların tugayıyla karıştı ve gittiler. Ne
Tanrı’dan korkuyorlardı, ne prenslerden, ne de büyüklerin saygınlığına saygı duyuyorlardı. Daha ziyade, acemiler ve yabancılar gibi, kardeşleri ve akrabalarını yakalamak için yayıldılar ve çokça ganimet alarak, kardeşlerine işkence edip ve dayak attılar.
[26] Sonuç olarak, Tanrı bağışlayıcılığını geri çekti ve onların birliğini paramparça etti. Nitekim kendi kötü etkinlikleri bir yıl boyunca bile devam etmedi. Prens Ashot onlarla birlikte ayrıldı ve Bagrewand97 bölgesindeki Hazr köyüne gitti. Lortların bazıları ona eşlik
93 Söz konusu bu olayda Arap ordusunun başında olan “Muhammed el-Afşin fetih niyetiyle bazı şehirler
etrafında görülmeye başlamış ve Müslümanlar aleyhine güçlenmeye devam eden Kral I. Smbat’ı kesin olarak ortadan kaldırmak için Tiflis’e gelmişti. Oradan Şirak’a hareket ederek buraları rahatlıkla ele geçirmişti. I. Smbat ise sadece küçük bir birlik toplayabilmiş telaşla Tayk Kalesi’ne sığınmıştı.” Detaylı bilgi için bkz. Köse, Sâcoğulları, s. 181.
94 Pontus Bölgesi: Doğu Karadeniz Bölgesi olarak bilinmektedir. “Ermeni topraklarına doğru sefere çıkan
Herakleious Sasanileri Kapadokya ve Pontus’tan atmayı başardı.” Ayrıntılı bilgi için bkz. Köse, Sâcoğulları, s. 61.
95 V. Konstantinos: “V. Konstantinos devri (741-775) doğu sınırında müslümanlara karşı oldukça başarılı
geçmiştir. V. Konstantinos Balkanlar’da tehdit edici bir güç haline gelen Bulgarlar’a karşı da arka arkaya seferler yaparak bu cephede de başarılar kazanmıştı. Aynı zamanda onun devri tasvir kırıcılık hareketinin en şiddetle yürütüldüğü son dönem olmuştur.” Demirkent, “Bizans”, s. 230-244.
96 Paulician: “Pavlus’a çok değer vermeleri sebebiyle bu adı alan hareket mensupları İmparator V. Konstantinos
tarafından himaye edilmiştir. İmparatoriçe II. Theodora döneminde büyük zulüm gören hareket mensuplarından 100.000 kadarı öldürülmüştür. Balkanlar’da bir süre daha bağımsız olarak, ardından da Bogomil, Cathar ve Albigenler içinde varlıklarını devam ettirmişlerdir.” Kürşat Demirci, “Hristiyanlık”, DİA, c. 17, İstanbul 1998, s. 368-372.
97 “Bagrewand (Pakovan), Ağrı ilinde Murat Çayı’nın kaynağı dolaylarında Doğu Bayezid’in batısında yer
etti ve İsmail oğullarıyla birleşmek istedi. Bununla birlikte, onunla birlikte olan lortlardan bazıları gittiler ve bu kötü niyetli Grigor’u bu stratejinin detayları hakkında bilgilendirdiler. [Grigor] bir süredir ihanetini uygulamak istemişti, bu yüzden hızlı bir şekilde birliklerini topladı ve bir karga gibi dağların üzerinden [Ashot’u] takip etti. [Grigor] gece onu yakaladı ve dinlendiği yeri kuşattı. [Grigor], [Ashot] birliklerinin kararsızlığını biliyordu, çünkü ona yardım etmek için gelmediler. [Ashot]’u ele geçirerek, onu Dawit [Mamikonian]’in hizmetçilerinden birine vererek gözlerini kör etmesini emretti. [Ve bu eylem] ile bütün toprağımızın ihtişamını azalttı, onu gölgeli bir karanlığa teslim etti ve sadece kendi insanı değil kendi kabilesinin tüm efendileri de derin bir kedere daldı. Daha sonra [ne yaptıklarını] anladılar ancak yararı olacak hiçbir şey yapamadılar. Aksine yapabilecekleri tek şey oturup yas tutmak, inlemek ve ağlamaktı. Çünkü görkemli taç başlarından düştü ve mahvoldu. Ardından Ermeni halkının ihtişamı ortadan kayboldu.
Yemin bozan Grigor’a gelince, -cesaretinin birazından dönmüş gibi- Karin98 kentine
çıkıp gitti [Erzurum] ve galibiyetinin haberlerini duyurdu. Ancak bir süre sonra, Tanrı’nın gazabı üzerine uğradı, cezası onun eylemleriyle orantılıydı. Midesi için korkutucu oldu ve tehlikeli bir şekilde şişti ve ateşli bir şekilde büyüdü. Ve böylece bu hayattan ayrıldı, hatırlanmadı. Daha sonra kardeşi Mushegh kısa bir süre prens oldu [c. 750].
17 yıl boyunca önceki tüm prenslerden daha görkemli bir onurla otorite sahibi olan Ashot, bu hain ihaneti yaşadı. Daha sonra 13 yıl yaşadı, ağır yaşlılıkta öldü. [G124] Dariwnk köyündeki [kabilesinin] türbesinde ihtişamla gömüldü.
1.27. Emeviler’in Yıkılışı ve Abbasîlerin Milattan Sonra 750’de Tahta Çıkışı