Gereksinimleri Belirleme

Gereksinimlerin belirlenmesi, sürecin niteliğini (ekonomik inovasyondan ayrılma gerekçesini) belirleyen aşamadır. Sosyal fayda yaratımına ilişkin niyet, bu aşamada ortaya konur; gereksinimlere göre tasarımlanan sürecin yönü bu aşamada belirlenir.

İşletme, 1988’de, multimedya araçlarının eğitim hizmetinin sunulmasında kullanımını olanaklı kılmak, böylelikle eğitimde fırsat eşitliğini sağlanmasını katkı sunmak, eğitimin kalitesini artırmak hedefleri ile yola çıkmıştır. İşletme, çalışmalarının amacını “Nasıl daha iyi öğrenme sağlarız?” sorusuna yanıt verebilmek

olarak ilan etmektedir.79 Gereksinimleri belirlerken de, M4’ün de belirttiği gibi, bireylerin nelerden mahrum olduğu için daha iyi öğrenemediklerini tespit etmeye çalışmaktadır.

İşletme, gereksinimleri belirlemede kullanacağı verileri şu şekilde sağlamaktadır:

 Saha araştırması: Ürünlerin hedef kitlesini temsil kabiliyeti olan bireyler

üzerinde yapılan, işletme çalışanlarınca yürütülen çalışmaları kapsar. İşletme için hedef kitleyi öğretmenler ve öğrenciler oluşturmaktadır. Öğretmen ve öğrencilerin içerisinde yer aldığı eğitim kurumları da, hedef kitle içerisinde değerlendirilmekte, bu kurumların yöneticilerinden de veri sağlanmaktadır.

Saha araştırması için tanımlanan üç araç vardır: Anket, mülakat ve gözlem. Anketlerin tasarlanmasında akademisyenlerden destek alınmaktadır. Mülakatlar, daha çok anket sonuçlarının yorumlanması için kullanılmaktadır.

Gözlem için de daha çok sınıf ortamı tercih edilmektedir. Öğretmen ile öğrencinin etkileşim biçimi, dersin öncesinde hangi hazırlıkların yapılması gerektiğinin ve dersin sonrasında yürütülmesi gereken çalışmaların belirlenmesi (bunun için taraflara neye gereksinim duyduğunun ortaya konulması) için gözlemler yapılmaktadır. Bu bakımdan M7, sınıf içindeki çalışmaları, öğretmenlerle ve öğrencilerle bire bir çalışma imkanı yarattığı için önemsediklerini belirtmektedir.

 Geri bildirim: Ürünleri kullananlardan, ürünle ilgili sağlanan geri bildirimler

gereksinimlerin belirlenmesi işletme için önem arz etmektedir. Bunun için geri bildirim kanalları tasarlanmış ve işletilmektedir:

79 _{“27 Yıldır Teknolojinin Yenilikçi ve Etkin Kullanımıyla, Çok Boyutlu Öğrenme Ortamları}

Üretiyoruz. Biz de Hâlâ Öğreniyoruz...” http://www.sebit.com.tr/sebit/#nasil-yaratiyoruz, Erişim tarihi: 21/12/2014.

o Takip noktaları: Ürünlerin içerisine yerleştirilen, kullanıcıların ürün içerisindeki ilerleyişi ve ürün kapsamındaki uygulamalarını işletmeye çevrimiçi olarak aktarımını sağlayan yazılımsal bildirim noktalarıdır. M4 bu noktaların işlevini şu şekilde aktarmaktadır:

“[Kullanıcıların ürünü] neresine kadar izliyor, nereye kadar geliyor; bitirenler başlatanların yüzde kaçı; [bitir(e)meyenler] neden bitirmemiş olabilir şeklinde takip ediyoruz.”

o Memnuniyet anketleri: Ürünlerin sonuna yerleştirilmiş olan

anketlerdir. Kullanıcıların ürünün kullanımına ve beklentilerini

karşılama derecelerine ilişkin görüşlerini sağlamak için

kullanılmaktadır.

o Telefon: Ürünü edinen öğrenci ve öğretmenlere, telefon yolu ile

erişilerek, ürün kullanım kolaylığı hakkında sorular yönetilmekte; ürünün kendilerine ne ölçüde fayda sağladığı, hangi ek özelliklere gereksinim duydukları sorulmaktadır.

Ayrıca, ürünlerle ilgili destek almalarında kullanabileceği “Öğretmen Destek Hattı” oluşturulmuş, bunun için iki telefon numarası tahsis edilmiştir (4449994, 0555 5552411). Bu hat üzerinden yapılan görüşmeler de geri bildirim olarak raporlanmaktadır.

İşletme, geri bildirimi, yalnızca ürünü edinenlerden değil, ürünün deneme sürümünü kullanıp ürünü almayanlardan da sağlamaya özen göstermektedir. M6, işletmenin bu yöndeki hassasiyetini şu şekilde aktarmaktadır:

“Sisteminden erken çıkan kullanıcılarla temas edip niye erken çıktıklarını soruyoruz yapıyoruz. Sistemi deneyip almayan kullanıcılarla temas edip problemin ne soruyor, problemin ne olduğunu olduğunu anlamaya çalışıyoruz.”

 Akademik çalışmalar: Alanla ilgili yapılmış akademik çalışmalar,

gereksinimlerin tespitinde belirleyicidir. M1, bu bakımdan, akademik yayınların takibinin önemini vurgulamaktadır. Aynı vurgu ile M1, akademisyenlerin süreç içerisindeki şu sözlerle açıklamaktadır:

“Biz, akademisyenlerle birlikte çalışmayı, onların

görüşlerini almayı önemsiyoruz. Çocuğun

öğrenimini, öğretmenin aktarımını kolaylaştıracak

şekilde bilimsel çalışmalardan nasıl

yararlanabileceğimiz üzerine düşünüyoruz,

çalışıyoruz. Ben dahil, arkadaşlarım, takip ettiğimiz akademik yayınlar vardır. Sürekli okuyoruz, değerlendiriyoruz.”

 Raporlar: Türk Eğitim Vakfı (TEV), Öğretmen Akademisi Vakfı (ÖRAV)

gibi ulusal; Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO) gibi uluslararası örgütler tarafından yayınlanan ilgili raporlar, işletmenin çalışmalarında yön gösterici niteliktedir.

Bunların yanı sıra, işletme, çalışmalarının etkilerini görmek ve kullanıcıların

hazırlatabilmektedir. M5, danışman firmaların aşama içerisindeki işlevini şu şekilde aktarmaktadır:

“Yeni ürün piyasaya çıkmadan önce, gerçekten bu ürün kullanılabilecek bir ürün mü bakmamız gerekiyor. Ürünleşme aşamasından önce gerekli gruplar kuruluyor [ve bu gruplar üzerinde araştırmalar ve] değerlendirmeler yapılıyor. Bunun için danışman firmalar ile çalışıyoruz. ‘Öğrenciler ne istiyor?’ sorusundan başlıyoruz. Aslında biz ona göre ürün üretiyoruz ve ondan sonra gerçekten kullanılabiliyor mu diye farklı gruplar alıp buralarda deniyoruz ama açıkçası çok kapsamlı testler. Biz o grubun içinde çok yer almıyoruz, ama gelen raporlar olursa onları değerlendiriyoruz.”

 Diğer kaynaklar: Sürecin üçüncü aşamasında daha detaylı ele alınacak olan etkinlikler ve öğretmen portali, kullanıcıların gereksinimlerini belirlemek için

gereksinim duyulan verilerin kaynakları olarak değerlendirilebilir.

Eğitimcilere yönelik olarak işletme tarafından düzenlenen veya düzenlenmesine katkı sağlanan akademik ya da uygulamaya dönük etkinliklere (kongreler, çalıştaylar, sempozyumlar) katılanlar, çoğu zaman ürünün kullanıcılarıdırlar. Eğitim ve eğitim teknolojileri ile ilgili son gelişmelerin takip edildiği bu etkinliklerde işletme, katılımcılarla da yakın temas kurabilmekte, onların beklentilerini değerlendirmektedir.

Öğretmenlerin gelişmelerden ve alanla ilgili düzenlenen etkinliklerden haberdar edilmesi, geliştirilmek istenen sisteme uyumlarının sağlanması, öğretmenlerin kendi aralarında etkileşim kurabilmesi ve işletmenin

çalışmalarını takip edebilmesi için oluşturulan portal (vitaminogretmen.com), öğretmenlerin ve dolaylı olarak öğrencilerin beklentilerinin izlenebilmesine imkan tanımaktadır.

Gereksinimleri belirlemede kullanılan bu kaynaklar, kullanıcıların

kendilerinden beklentilerini ortaya koymada etkendir. İşletmelerin ürünlerini tasarlamada belirleyicidir.

Sıralanan bu kaynaklar birlikte, katılımcılarla yapılan mülakatlar ve doküman taramasında, ürünlerin biçimlenmesinde etkin olan bir “olgu”ya da bu başlık altında değinmek gerekir: Teknoloji.

İçeriğin ulaştırılmasında yararlanılan teknolojideki gelişmeler (yeni uygulamalar, uygulamaya yapılan eklentiler, teknolojik cihazlara eklenen özellikler) de sürece yön veren gereksinim belirleyicilerindedir.

İşletmenin genel müdürü, teknolojik cihazlarla ürünlerinin bütünleştirilmesine

ilişkin yaklaşımlarını şu şekilde aktarmaktadır:80

“Ürünlerimizi, piyasaya sunulan yeni cihazlara getirilen ek özelliklere, yeni yazılımlara uygun hale getirmek için çalışıyoruz. Kullanıcıların bu cihazlarla ürünlerimizi

sorunsuz ve amacına uygun bir şekilde

kullanabilmelerini önemsiyoruz. Ancak, bununla

bitmiyor. Uyumlaştırmak yeterli değil. Getirilen ek özelliklerin, içeriğin aktarımı konusunda farklı bir yol sunup sunamayacağını değerlendiriyoruz. Daha farklı nasıl kullanabileceğimizin üzerinde çalışıyoruz.”

M5 de, bu bağlamda, işletmenin çalışmanın ve yaklaşımını değerlendirirken, piyasaya sürülmekte olan cihazlar ve ek özellikler hakkında önceden çalışmaların

başlatıldığından, çalışma arkadaşlarının taraflarla iletişime geçerek gerekli bilgileri aldığından veya tarafların işletmeyi davet ederek yeni ürünleri hakkında bilgilendirdiklerinden, işletmelerine bütünleştirme olanağı tanıdıklarından şu sözlerle bahsetmektedir:

“Piyasaya henüz çıkmamış ürünler için mesela şöyle çalışmalar yapılmakta. Windows Trash oldu şimdi Windows 10 olarak açıklandı. Windows 10 çıkıyor ve içerisindeki özellikleri biz şimdi biliyoruz. Yazılımdan sorumlu arkadaşımız direkt Amsterdam’a gitmişti, oradan Barcelona’ya geçti [çalışmaların sunulduğu şehirlere]. Trash Old çalışmalarının içinde yer alıyoruz. Nasıl ilerletelim, yani partner’larla beraber ilerletiyorlar o süreçleri [yeni ürünü sunacak olan işletmeler] ve biz de o partner’lardan birisiyiz. Tüm o gelişmelerden haberdarız. Ona göre sistemlerimizi oturttuk geliştirmeye çalışıyoruz.”

Ar-Ge’nin örgüt kültürlerinin önemli bir parçasını olduğunu ifade eden üretimden sorumlu genel müdür yardımcısı, bu bağlamda şunları dile getirmektedir81:

“Sürekli olarak eğitim ve teknolojideki gelişmeleri takip ederek ürünlerimiz uygulanabilir kullanım senaryoları çıkarıyor, ürün tanımımızı gelişen ve değişen ihtiyaçlara göre güncelliyoruz. Teknoloji bizim için bir araç. Önümüzdeki beş yıllık bir zamanda günlük hayatımızın parçası olacak gelişmelerin, eğitim alanında kullanıcı için ne anlama geldiğini tanımlamaya çalışıyoruz.”

Görüldüğü üzere, teknolojik gelişmelerin de, gereksinimlerin belirlenmesinde etken bir rolü vardır. Bu bakımdan, gereksinimlerin belirleyicilerini “talep çekişliler”

ve “teknoloji itişliler” olarak sınıflamak mümkündür. Talep çekişliler, tanımlanan kaynaklar tarafından sağlanan veriler doğrultusunda tasarımlanan ürünlerin dayanağını ortaya koymaktadır. Teknoloji itişliler ise, ürünlerin tasarımında belirleyici olan teknolojik unsurların yerine işaret etmektedir.

Şekil - 11: Gereksinimin Belirleyicileri

İnovasyon sürecinde sosyal fayda yaratabilme, kullanıcıların sürece dahil edecek düzeyde yeterli ve sağlıklı verilerin toplanıp değerlendirmesi ile mümkün olacaktır. Bu araştırmada görülüyor ki, kullanıcıların, süreci işleten işletmeye erişimini ve görüşlerini aktaracak kanalların tesis edilmesi ve çalışması, işletmenin becerisidir. Teknolojik gelişmelerin, sürecin ve ürünün tasarımına ilişkin karar sürecine veri olarak dahil edebilmesi, söz konusu beceriyi kuvvetlendirmektedir: Süreci talep çekişli ve teknoloji itişli bir şekilde senkronize edebilmek, işletmenin sosyal fayda yaratımını olanaklı kılmaktadır.

Teknolojik gelişmeler Portal / Etkinlikler Akademik çalışmalar Raporlar Geri bildirim Saha araştırması Teknoloji itişliler (Technology-push) Talep çekişliler (Demand-pull) GEREKSİNİMLER