GEREÇ VE YÖNTEM

3.1. Köylerle İlgili Verilerin Elde Edilmesinde Uygulanan Yöntem

Gelişme, çok boyutlu bir olgudur. Ekonomik büyüme düzeyi, eğitim düzeyi, sağlık hizmetleri, kadının statüsü, beslenme düzeyi, iletişim gibi birçok önemli boyut içermektedir. Nitekim Türkiye’de bölgelerin, illerin ve ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini belirlemeye yönelik çalışmalar yapan Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) da bu yöntemi benimsemiştir. DPT’nin dönem dönem gerçekleştirdiği bu çalışmaların sonuncusu, 2003 yılında Türkiye’de ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyini belirleyen çalışmadır. Beş yılda bir periyodik olarak yapılacağı açıklanmasına rağmen, 2004 yılından bu yana DPT’nin konuyla ilgili herhangi bir çalışmasına rastlanılamamıştır.

Bu çalışmada DPT’nin söz konusu çalışmasındaki değişkenler ile TÜİK’in yaptığı bölgesel araştırmalar örnek olarak alınmış ve benzer göstergeler Trakya bölgesinde buğday, ayçiçeği, kanola ve çeltik üreten tarımsal işletmeler için de elde edilmeye çalışılmıştır. Öncelikle köylerin başlıca gelişmişlik düzeyleri ölçülmeye çalışılmıştır. Bu amaçla araştırma bölgesindeki tüm köylerin altyapılarına ilişkin veriler tek tek incelenmiştir.

Abraham Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde ilk iki sırada yer alan, insanca yaşamanın ilk basamaklarını oluşturan gereksinimler aşağıdaki şekilde sıralanmaktaydı :

A. Fizyolojik gereksinimler (nefes, besin, su, cinsellik, uyku, denge, boşaltım) B. Güvenlik gereksinimi (iş, kaynak, etik, aile, sağlık, mülkiyet güvenliği)

Bu teoriden de faydalanılarak, araştırma yöresindeki bütün köylerin (toplam 735 köy) :

 Sağlık evi

 Sağlık ocağı

 Ptt Şubesi

 Ptt Acentası

 Okul

 Taşımalı Eğitim

 Su Şebekesi

 Kanalizasyon

Su Kontrol ile ilgili bilgilerine ulaşılmıştır. Bu bilgiler önce ilçeler bazında çizelgelere dönüştürülmüş, daha sonra bu çizelgeler birleştirilerek il genelini ve bölge genelini gösteren çizelgelere dönüştürülmüştür. Bulunan verilerin yüzde hesaplamaları da yapılmış ve bölgedeki köylerin % kaçının kanalizasyonu, su kontrolü, sağlık ocağı ya da okulunun olduğu sorgulanmıştır. Verilerin elde edilmesinde yerel yönetimlerin resmi internet sitesinden (http://www.yerelnet.org.tr/iller/ ) yararlanılmıştır.

3.2. Üreticilerle İlgili Verilerin Elde Edilmesinde Uygulanan Yöntem Trakya bölgesinde (TR21) 2012 ÇKS verilerine göre toplam 78.315 çiftçi 4.747.171 da alanda ve ortalama 100 da arazilerde tarımsal faaliyet yapmaktadır (Yücer ve ark., 2013). İstatistikler incelendiğinde bu arazilerin %95,4’ünde (çizelge 2.27) tarla bitkilerinin üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle araştırma alanı olarak TÜİK’in bölgesel araştırmalarında esas olarak aldığı TR 21 (Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli illeri) bölgesi seçilmiştir. TR21 bölgesinde ekilen

başlıca tarla bitkileri olan buğday, ayçiçeği, kanola ve çeltik üreticileri ile yapılan anket alışmasıyla, bölge üreticilerinin sosyo-ekonomik göstergeleri sorgulanmıştır. Bu göstergeler ile çiftçilerin gelir düzeyleri, yaşam kaliteleri ve uygulanan tarım politikalarının yansımaları ölçülmeye çalışılmıştır. Bunun için;

öncelikle istatistiki veriler incelenmiş ve bölgede çok etkin olan Önder Çiftçi Kuruluşuyla temaslarda bulunularak işletme büyüklükleri ve dört tarla bitkisinin yoğun olarak üretildiği köyler belirlenmiştir. Araştırmanın temel amacı; bölgedeki çiftçilerin yaşam kaliteleri ile ilgili bilgi sahibi olmak ve başlıca geçim kaynakları olan tarla bitkileri üretiminden elde ettikleri gelirler ile nasıl yaşadıklarını, temel ihtiyaçlarını, güvenlik ihtiyaçlarını, sosyal ihtiyaçlarını ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarını ne ölçüde giderebildiklerini ortaya koymaktır. Bu nedenle bölgedeki arazilerin %95’inde üretimi yapılan, çiftçilerin temel geçim kaynaklarını oluşturan dört tarla ürününü eken işletmeler titizlikle seçilmiştir. Sosyal içerikli araştırmalarda başlıca iki araştırma metodolojisi bulunmaktadır :

A. Niceliksel araştırma (quantitative research) B. Niteliksel araştırma (qualitative research)

Nitel araştırmalar dünyanın sosyal yönü ile ilgilenir ve şu sorulara yanıt arar (Ergün, 2005): İnsanlar niçin böyle davranır? Kanaatler ve vaziyet alışlar nasıl oluşur? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Bölgede gerçekleştirilen bu araştırma hem niceliksel ve hem de niteliksel nitelik taşımakla beraber, niteliksel yönü ağır basmaktadır.

Nicel araştırmalarda ise; incelenen değişkenin sürekli ve süreksiz olmasına göre farklı formüller kullanılarak hesaplanmaktadır. Oysa nitel araştırmalarda örneklem büyüklüğünü hesaplamada belli bir kural yoktur.

Araştırmanın amacına ve sahip olunan olanaklara göre kararlaştırılır (Büyüköztürk ve ark., 2008). Şimşek ve yıldırım’a (2004) göre bir evrenden, istatistik hesaplarla evreni temsil edebilme büyüklüğüne sahip ve tamamen rast gele yöntemle bir örneklem seçmek mümkündür. Buna seçkisiz örnekleme denir.

Balcı (2005) ise bu tür örneklem almayı basit tesadüfi örneklem alma olarak adlandırmıştır. Buna göre evrendeki her birimin örnekleme girmede eşit şansı vardır. Sistematik örnekleme ise seçkisiz örneklemenin bir türü olarak kabul edilir.

Evrenden örnekleme dahil olacak bireyleri çekerken tamamen seçkisiz bir yöntem kullanmak yerine, belirli ölçütlere göre oluşturulmuş sistematik bir yöntemle örneklem oluşturulur. Bu nedenlerle araştırmada yöntem olarak seçkisiz örnekleme (probality) yöntemi² yerine, Seçkisiz olmayan (yargısal) (non-probability) örnekleme yöntemi benimsenmiştir. Seçkisiz olmayan örneklemeler;

sistematik, amaçlı ve uygun örnekleme olmak üzere üç şekilde yapılabilmektedir.

- Uygun (kolayda) örnekleme: Zaman, para ve işgücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle örneklemin kolay ulaşılabilir ve uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesi,

2Seçkisiz örnekleme (Probability sampling) : evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir.

Seçkisiz olmayan örnekleme (non-probability sampling) : örnekleme alınacak birimlerin seçkisizlik ilkesine bağlı olmaksızın belirlendiği yöntemlerdir.

- Amaçlı (yargısal,kasıtlı) örnekleme: Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacına göre durumların seçilmesi,

- Sistematik örnekleme (kota) ise birimlerin belli bir sistematik izlenerek bulunan bir aralık ve başlangıç noktasına dayalı olarak örnekleme seçilmesi olarak tanımlanmaktadır.

Verilerin elde edilmesinde uygulanan bu sınıflandırmaya göre yargısal örnekleme (non-probability sampling) yöntemi tesadüfi olmayan örnekleme yöntemi olarak da İfade edilmektedir. Anket yapılan üretici sayısının belirlenmesinde; seçkisiz olmayan örneklemenin üç şekli de gözönüne alınmıştır.

Böylece araştırmanın amacına uygun olacak şekilde aşağıdaki basamaklar takip edilerek anket sayısı belirlenmiştir :

- Önder Çiftçi Derneğinin görüşleri de alınarak, TÜİK’in TR 21 sınıflandırması gözönünde bulundurulmuş ve araştırma alanı üç il (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli)ile sınırlandırılmıştır. Trakya bölgesinin birer parçası olan İstanbul’un Silivri ve Çanakkkale’nin Gelibolu ilçeleri araştırma kapsamı dışında bırakılmıştır.

- Yine Önder Çiftçi Derneğinin görüşleri doğrultusunda, 50 dekardan küçük işletmeler anket kapsamı dışında bırakılmış ve dört işletme büyüklüğü belirlenmiştir. Yapılan görüşmeler sonucunda buğday, ayçiçeği ve kanola için 50 dekarın altındaki işletmelerle anket yapılmasının anlamlı olmayacağı anlaşılmıştır. Buğday, ayçiçeği ve kanola işletmeleri için belirlenen grupların ölçüleri; 1. Grup : 50-100 da, 2. Grup : 101-150 da, 3. Grup : 151-250 da ve 4. Grup: 250 dekardan büyük işletmelerden oluşmaktadır. Çeltikte ise; 1.

Grup: 100 dekardan küçük, 2. Grup : 101-250 da, 3. Grup : 251-500 da ve 4.

Grup 500 da’dan büyük işletmeleri kapsamaktadır.

- Anket yapılacak köylerin seçiminde ise Önder Çiftçi Derneği’nin yönlendirmeleri ile birlikte, esas olarak her il ve ilçelerdeki üretim miktarları incelenmiştir.İlçelerin üretim miktarları oransal olarak dikkate alınarak, her ilden 48’er anket olmak üzere toplam 144 anket gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 3.1Tekirdağ’da Ürünler ve İlçeler İtibariyle Üretim Hacmi

Ürünler/İlçeler Buğday Ayçiçeği Çeltik Kanola

(Ton) % (Ton) % (Ton) % (Ton) % Kaynak: Anonim (22),2014, TÜİK Bölgesel Göstergeler 2010, TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli,

http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=0&KITAP_ID=193

Çizelge 3.1’de Tekirdağ İlindeki tarla ürünlerinin ilçeler itibariyle üretim miktarları gösterilmektedir. Çizelgeden de anlaşıldığı gibi, Tekirdağ’da buğday merkez ilçede, ayçiçeği Malkara ilçesinde, çeltik Hayrabolu ilçesinde ve kanola

yine Merkez ilçede en fazla üretimektedir. Tekirdağ İlinde anket yapılacak köyler bu ilçelerden seçilmiştir.

Çizelge 3.2, Tekirdağ ilinde yapılan anketlerin köyler ve işletme gruplarına göre dağılımını göstermektedir. Çizelgeden de görüldüğü gibi herbir gruptan ve her bir ürün için 12’şer anket olmak üzere toplam 48 anket gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 3.2Tekirdağ İlinde Yapılan anketlerin Dağılımı

İlçe Köy Ürünler Anket sayısı

Çizelge 3.3’te Edirne İlindeki ürünlerin ilçeler itibariyle üretim miktarları gösterilmektedir. Çizelgeye göre buğday için merkez köyleri, kanıla için havsa, çeltik için İpsala ve ayçiçeği için Uzunköprü ilçeleri köylerinde anket yapılması uygun olacağından anketler buralarda gerçekleştirilmiştir.

Çizelge 3.3Edirne’de Ürünler ve İlçeler İtibariyle Üretim Hacmi

Ürünler/İlçeler Buğday Ayçiçeği Çeltik Kanola

(Ton) % (Ton) % (Ton) % (Ton) %

Kaynak : Anonim (22),2014, TÜİK Bölgesel Göstergeler 2010, TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=0&KITAP_ID=193

Çizelge 3.4. Edirne İlinde Yapılan anketlerin Dağılımı

İlçe Köy

Çizelge 3.5. Kırklareli’de Ürünler ve İlçeler İtibariyle Üretim Hacmi

Ürünler/İlçeler Buğday Ayçiçeği Çeltik Kanola

(Ton) % (Ton) % (Ton) % (Ton) % Kaynak : Anonim (22),2014, TÜİK Bölgesel Göstergeler 2010, TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=0&KITAP_ID=193

Çizelge 3.6 Kırklareli İlinde Yapılan anketlerin Dağılımı

İlçe Köy Ürünler Anket sayısı

 İllere ve işletmelere göre buğday, ayçiçeği, kanola ve çeltik üretim maliyetleri, brüt gelirleri ve net gelirleri

 Çiftçi ve ailesinin demografik bilgileri

 İkamet edilen evin mülkiyet durumu ve özellikleri,

 Köy dışında ev sahipliği ve kullanım amacı,

 Sağlık sorunlarını çözebilme durumları,

 Tüketim harcamaları, tüketim harcamalarını oransal dağılımı,

 Gazete okuma, gündemi takip etme alışkanlığının olup olmaması

 Köyde yaşamanın iyi ve kötü yanları

 İşinden memnun olma

 İş güvencesinden memnun olma

 Ücretinden memnun olma

 Eğitimden memnun olma

 Yaşanılan konuttan memnun olma

 Tatile çıkma sıklığından memnun olma

 Genel Mutluluk Durumu