Genel olarak çatışmanın çözümü

Çatışmaya karşı alınan korunma önlemlerine rağmen örgütlerde işlevsel olmayan çatışmaların oluşmasına engel olunamadığı görülür. Bu durumlarda çatışmanın zararlı etkilerini ortadan kaldırmak için çatışmalara çözüm getirmek gerekir. Çatışmaların çözümünde kullanılan birden fazla yöntem vardır. Çatışmanın yönetiminde başarılı olmak için çatışma çözümünde uygun yöntemi veya yöntemleri uygulamak gerekir.

123

Çatışmaya ilişkin uygun çözüm yollarının saptanması için çatışmalar iyi analiz edilmelidir.

Çatışmanın yapısının iyi bir şekilde analiz edilebilmesi için uygulanan adımlar şu şekildedir:329

- Çatışmanın ortaya çıkış sebebi belirlenir.

- Çatışmanın kapsamına giren kişi ve grupların tesbiti yapılır. - Çatışmanın gelişimine dair bilgi alınır.

- Çatışmanın görünür nedenleri dışındaki gizli nedenleri araştırılır. - Anlaşmazlığın çözümüne yönelik tarafların tutumu anlaşılmaya çalışılır. - Anlaşmazlığın büyümesine neden olan etkenler araştırılır.

- Çatışmanın çözümünde tarafların muhtemel çıkar ve güç kayıpları tesbit edilir. - Birden fazla çözüm yolunun olup olmadığı araştırılır.

- Örgüt içinden veya dışından hatırı sayılır hakem rolü oynayabilecek kişilerin varlığı tesbit edilir.

- Tarafların dışardan müdahele olmaksızın uygulayabilecekleri çözüm yollarının varlığı araştırılır.

- Örgütsel koşulların hangi çözümler için uygun olacağı tesbit edilir. - Son adım olarak da çözümün etkinliği denetlenir.

Kısaca toparlamak gerekirse mevcut çatışmalar teşhis edilmeli, çatışmaların nedenleri ve kökleri araştırılmalı ve çatışmanın çözümü için uygun yöntem belirlenmelidir.

Çatışma çözümleri ile ilgili çok fazla sınıflamalar vardır. Bu sınıflamalardan biri de Blake, Shepard ve Mouton tarafından oluşturulan, hangi tür çatışmada nasıl çözümler kullanılabileceğine dair yapılan sınıflamadır. Bu yaklaşım kapsamında ele alınan çözüm yollarına izleyen bölümlerde ayrıntılı bir şekilde değinilecektir. Blake, Shepard ve Mouton adlı düşünürler çatışma çözümü ile ilgili yöntemleri sistematik ve analitik bir biçimde incelemişlerdir. Düşünürler çatışma çözümlerini gösterilen çabanın aktif veya pasif olmasına göre ve çözüm yönteminin şansa bağlılığının düşük ya da yüksek olmasına göre sınıflandırmışlardır. Sınıflamada kullanılan diğer bir faktör de çatışmanın niteliğine uygunluktur. 330

329 _{Eren, a.g.e., ss. 466-467} 330 _{Bayrak, a.g.e., s. 71}

124 Çatışma Kaçınılmaz Anlaşma Mümkün Değil Çatışma Mutlak Değil Anllaşma da Mümkün Değil Çatışma Olsa da Anlaşma Mümkün Aktif Kazanma-Kaybetme

Güç Mücadelesi Çekilme Problem Çözme

Şansa Bağlılık Yüksek

Üçüncü Kişinin

Yargısı (Hakemliği) Yalnız Bırakma

Orta Bir Yerde Anlaşma (Pazarlık) Şansa Bağlılık Orta

Pasif Kura Çekme (Kadere Bırakma) Kayıtsızlık

Yumuşatma ve Olduğundan Daha İyi Gösterme Şansa Bağlılık Düşük

Şekil 7: Blake, Shepard ve Mouton’a göre çatışmanın niteliğine göre, çatışmanın çözümünde izlenecek yöntemler.

Kaynak: Bayrak, a.g.e., s.72

Çatışma içeren durumlar üçe ayrılmaktadır:331

Çatışma kaçınılmaz ve taraflar arasında anlaşma mümkün değilse aktiften pasife üç durum sözkonusu olur: taraflar rekabete sevk edilebilir ve çatışma kızıştırılabilir, üçüncü bir kişinin devreye girmesi sağlanabilir, çözüm kura çekimine bağlanabilir.

Çatışmanın meydana gelmesinin mutlak olmadığı, meydana geldiğinde anlaşmanın mümkün olmadığı durumlarda: Çatışan tarafların diğer birimlerle ilişkisini kesme, tarafların karşılıklı ilişkisini kesme, çatışmaya taraf olan kişilerin anlaşmazlık konularını bilmezden gelmesi şeklinde çözümlenebilir.

Çatışmanın meydana gelmesinin ve çözümünün mümkün olduğu durumlarda ise aktiften pasife uygulanacak üç seçenek: çatışan tarafların yüzyüze getirilerek sorun çözme yaklaşımını oluşturma, tarafların karşılıklı ödün vererek pazarlığa oturması, çatışma halindeki tarafların durumlarını olduğundan daha iyi gösterme yöntemleri uygulanır.

Çatışmaların çözümleri ile ilgili yapılan bir sınıflama da taraflar için çatışma sonucunun kazanma veya kaybetme olmasına göre yapılmaktadır. Çatışma taraflarının

125

çatışmayla ilgili yaklaşımlarına göre çatışmanın sonuçları olumlu veya olumsuz olabilir. Çatışmayı çözme ile ilgili yaklaşımlar kazanma-kaybetme, kaybetme-kaybetme, kazanma-kazanma adı altında adı altında üç temel çözüm stratejisi kapsamında gruplandırılabilir.332

Kazanma-Kaybetme Stratejisi: Bu strateji özellikle rekabetin yoğun olduğu ortamlarda görülür. Bu stratejide kişi kazanma hırslarının etkisiyle, diğer tarafın kaybı olacak şekilde amaçlarını elde etmek için çaba gösterir. Bu yaklaşım, çatışmayı kısa vadede çözer ve çatışmanın nedenlerine inmez. Bir taraf kazanıp diğeri kaybettiğinden, kaybeden taraf çözümden memnun olmayacaktır. Bu yaklaşım başka bir çatışma için ortam oluşturur, yenilen taraf öç almaya çalışır.

Bu strateji yöneticinin kendi çözümü için astını zorladığında ve çözüm için çoğunluk oyuna başvurulduğunda görülür.

Bu stratejinin özelliği şu şekildedir:333

- Tarafların arasında kesin bir biz-onlar ayrımı vardır. - Taraflar enerjilerini zafer için yönlendirirler.

- Her bir taraf sorunu kendi bakış açısından görür. - Sorun şahsileştirilir.

- Amaçları gerçekleştirmekten çok sonuçlara önem verilir. - Sorunlar kısa vadeli bakış açısı ile değerlendirilir.

Kazanma-kaybetme yaklaşımının uygun olduğu durumlar iki tarafın hiçbir şekilde bir çözümde birleşememesi hatta iletişime bile girmemesi durumudur. İyi insani ilişkilerin kurulmasından ziyade işin tamamlanmasının önemli olduğu durmlarda da kullanılması uygun olur.

Kaybetme-Kaybetme Stratejisi: Çatışmaya taraf olan her iki tarafında kısmen kayba uğradığı bir yaklaşımdır ve bu yaklaşım her iki tarafı da tatmin etmez. Bu stratejinin uygulanma tarzı üç şekilde ortaya çıkar.

İlk şekil olarak tarafların arasında yaşanan uzlaşma örnek gösterilebilir. Uzlaşmaya varabilmek için her iki taraf da taviz vermek durumundadır. Sonuçta her iki taraf da fedakarlık ettiklerinden kaybettiklerini düşünebilirler.

331 _{Eren, a.g.e., s. 454-455}

332 _{Reece Brandt (1999). Effective Human Relations in Organizations, USA: Houghton Mifflin Company,}

s. 336

126

İkinci şekli çözümü hakem ya da üçüncü tarafın kararına bırakmaktır. Bu süreç genellikle çözümün taraflara uygulatılmasıyla sonuçlanır. Bir sonuca ulaşmak için her iki tarafın da isteğinden uzaklaşılır.

Bu stratejinin son şekli kuralları uygulamakla sağlanır. İş ortamında bulunan mevcut kurallarla çatışma çözüldüğünde her iki taraf da kaybedebilir.

Bu stratejinin kullanıldığı durumlar tartışma veya ortak problem çözme ile sonuca ulaşılamadığı, sonuca ulaşmak için az zaman olduğu veya iki tarafın hiçbir şekilde sonuca ulaşamadığı zamanlardır.

Kazanma-kaybetme ve kaybetme-kaybetme stratejilerinin her ikisinde de taraflar her iki tarafın da çıkarını gözetecek kabul edilebilir bir sonuç bulmak yerine, kimin çözümünün üstün geleceğine odaklanırlar. Her iki taraf da soruna kendi açısından bakar ve karşılıklı amaçlar ve ihtiyaçlar kapsamında sorunun tanımlanması için çaba sarfedilmez.

Kazanma-Kazanma Stratejisi: Çatışmayı çözümlemede birey ve örgüt için en uygun olan yaklaşım kazanalım-kazanalım tarzı bir yaklaşımdır. Bu stratejiyi içeren teknikler yaratıcılık ve enerjinin karşı tarafa saldırmak yerine, sorunun çözülmesi yönünde sarf edilmesini sağlar. Her iki tarafın da gereksinimlerinin sağlandığı bu yaklaşımda esas amaç karşı tarafı suçlamak yerine sorunu çözmektir. Bu stratejiyi kullananlar bütün görüşlere açıktırlar. Sorunu tanımlarlar ve bütün taraflar için geçerli olan bir güven ortamı oluşturmaya çalışırlar. Kazanma-kazanma stratejisine dahil olan kişiler esnek, duyarlı ve sakin olmalıdır. Bu strateji sonunda karşılıklı yararlar sağlayacak ve ilişkileri güçlendirecek sonuçlar elde edilecektir.