Gelişmiş ülkelerde sürdürülebilir malzeme yönetimi örnekleri

çalışmalara yönelik incelemeler, OECD Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Çalışma Grubu’nun sürdürülebilir malzeme yönetimi için politika ilkeleri dokümanında aşağıdaki gibi 4 ana başlık altında incelenmektedir48_.

i. Doğal sermayenin korunmasına yönelik ulusal çalışmalar

Finlandiya, malzeme ve enerji akışını sürdürülebilir bir şekilde azaltarak ve yöneterek, doğal kaynakları sürdürülebilir şekilde kullanabilecek ve eko-verimliliği artırabilecek uzun vadeli hedefleri geliştirmek üzere çalışmaya başlamıştır. Bunu yaparken, aynı zamanda doğal kaynak politikasının koordinasyonunun da güçlendirilmesine çalışılmıştır. Ayrıca, sosyal ve ekonomik açıdan, genel refahı artıracak ve doğal kaynaklara dayalı yeni iş olanakları yaratacak yollar aranmıştır. Finlandiya için bir “Doğal Kaynak Stratejisi” geliştirilmiştir. Bir grup uzman tarafından derlenen ve Finlandiya İnovasyon Fonu ( SITRA) tarafından yönetilen strateji, doğal kaynaklarla rekabeti, refahı ve çevresel sorumluluğu teşvik eden bir yaklaşımı desteklemektedir49_.

İsveç, 3 adet eylem stratejisi ve çevresel göstergeler dizisi ile 16 adet “Çevre Kalite Hedefi” oluşturmuştur. “Çevre Kalite Hedefleri” insan sağlığını geliştirmek, biyolojik çeşitliliği ve doğal çevreyi korumak, kültürel çevre ve kültürel mirasını

47 _{Morikawa, 2000: 5-6} 48 _{OECD, 2011: 23} 49 _{OECD, 2011: 42}

53

korumak, uzun vadeli ekosistem verimliliğini korumak ve doğal kaynakların akılcı biçimde yönetimini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Genel amaç bir kuşak içinde, şu anda karşı karşıya olunan önemli çevre sorunlarının çözülmesi olarak belirlenmiştir. Sosyal ve ekonomik boyutları da içeren hedeflerin çoğu doğal kaynakların korunması ve yenilenmesine yönelik hükümler içermektedir50_.

ii. Güvenli ve sürdürülebilir yaşam döngüsü yaklaşımıyla malzeme, ürün ve süreçlerin tasarlanması ve yönetilmesine yönelik ulusal çalışmalar

Belçika'da malzeme, ürün ve süreçlerin tasarlanması ve yönetilmesine yönelik önlemlerin alınması hedeflenmektedir. Yakılmak veya depolanmak üzere olan atıkların miktarını azaltmaya yönelik üst düzey önlemlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Genişletilmiş üretici sorumluluğu ilkesi, pil ve akümülatörler, atık yağlar, ömrünü tamamlamış araçları, pişirme yağları, ambalaj malzemeleri ve kağıt gibi birkaç çeşit atık için getirilmiştir. Genişletilmiş üretici sorumluluğu programları, bir ürünün ürün tasarımından başlayarak, toplama ve elde edilen atıkların geri dönüşümü ile biten tüm yaşam döngüsünde bulunan farklı aktörler arasında bir bağlantı kurmayı hedeflemektedir. Bu bağlantı ana aktörlüğü orijinal üreticide olmak üzere yaşam döngüsünde farklı aktörlere farklı mali veya operasyonel sorumluluklar vererek kurulmaktadır. Toplama ve geri dönüşüm oranlarını artırmada başarılı oldukları düşünülürken, eko-tasarımın teşvik edilmesi konusunda daha az başarılı oldukları düşünülmektedir51_.

Belçika, son olarak politika geliştirebilmek için bir zincir yönetimi yaklaşımı oluşturmaya çalışmaktadır. Çevre üzerinde büyük etkisi olan malzeme döngülerinin belirlenip daha sonra yaşam döngüsünün farklı aktörleri ile bir bütün oluşturması hedeflenmektedir. Bu sayede, yaşam döngüsü üzerinde daha tutarlı bir dizi politika oluşturulması amaçlanmaktadır52_.

ABD'de sürdürülebilir malzeme yönetimi politikalarına güvenli ve sürdürülebilir malzeme tasarımı için önceliklerin tanımlanması, yaşam döngüsü

50 _{OECD, 2011: 42-43} 51 _{OECD, 2011: 43} 52 _{OECD, 2011: 43-44}

54

yaklaşımı olan ürün ve süreçler ve kamuya tanıtım ya da ihaleler yoluyla gelişmelerin teşviki gibi bir dizi girişim dahil edilmiştir. Örnekler ABD Çevre Koruma Ajansı'nın (USEPA) “Yeşil Kimya, Yeşil Mühendislik, Çevre için Tasarım ve Çevre Tercihli Satın Alma” programlarını içermektedir. Bu programların bazıları sonucunda tasarımı destekleyen bilgi ve araçlar geliştirilmiştir58_.

iii. Politika araçlarının verimli kullanılabilmesine yönelik ulusal çalışmalar “Belçika Kamu Atık Kurumu”; sürdürülebilir malzeme yönetimini teşvik etmek için “Belçika'yı sürdürülebilir malzeme yönetimi olan bir geleceğe doğru

yönlendirmek” vizyonuyla pilot projeler ve geçiş yollarını içeren çok yönlü bir

strateji geliştirmiştir.

Hedef iyileşmeleri artırmak değil tüm sistemi kapalı malzeme döngülerine doğru yönlendirmek olarak belirlenmiştir. Politika hedeflerini güçlendirmek için, düzenlemeler, ekonomik teşvikler, bilgi paylaşımı, ticaret ve yenilik politikaları ve gönüllü ortaklıklar gibi çeşitli politika araçları kullanılmaktadır53_.

Çek Cumhuriyeti, sürdürülebilir malzeme yönetimi konusunda birçok bilgi ve ekonomik teşvik bileşenini içeren bir strateji uygulamaktadır. Örneğin, “Atık Yönetim Merkezi”, Mevcut En İyi Teknolojiler (BAT) ile ilgili atıkların geri kazanım ve bertarafına yönelik bir veri tabanı oluşturmuştur.

Çek Cumhuriyeti Çevresel Bilgi Ajansı, kamuoyunun da erişebildiği sürdürülebilirlik ve çevre ile ilgili birçok bilgi ve istatistik tutmaktadır. Diğer devlet kurumları da daha sürdürülebilir malzemelere dönüşüm konusunda uzmanlaştırılmaktadır. Çevre Bakanlığı ürünlerin çevreye olan etkilerinin en aza indirileceği çeşitli araştırma projeleri başlatmıştır. Bu araştırmalarda, verimlilik, etkinlik ve entegrasyon gibi konular farklı senaryolar altında atık yönetimi giderlerini modelleyen girişimler yardımıyla elde edilmiştir54_.

İsveç’te, Malzeme Yönetimi Taslağı çeşitli politika araçlarından oluşmaktadır. Çevre kanunu, insan sağlığı ve çevre üzerinde olumsuz etkileri olabilecek tesislerin ve faaliyetlerin, izin ve düzenlemelerinde hem ekonomik

53 _{OECD, 2011: 46} 54 _{OECD, 2011: 47}

55

maliyetin hem de faydanın dikkate almasını gerektiren bir hüküm içermektedir. Kanunun etkili sürdürülmesi için düzenlemeler, teşvikler ve bilgi paylaşımı gibi araçların karışımı olan bir yaklaşım benimsenmektedir60_.

iv. Sürdürülebilir kazanımlara ulaşmak için toplumun tüm kesimlerinin aktif, etik tabanlı sorumluluğa teşvikine yönelik ulusal çalışmalar

Avustralya, sürdürülebilirlik eğitimi için Ulusal Eylem Planı hazırlamıştır. Sürdürülebilir yaşam, tüm Avustralyalıların sürdürülebilir yaşam için gerekli bilgi ve becerileriyle donatılması amacı ile akademi ve sivil toplum kuruluşlarını, genç insanları ve yerel idarelerin katılımcılarını bir araya getirmektedir55_.

Hollanda, sürdürülebilir malzeme yönetimine yönelik bir malzeme zinciri yaklaşımı benimsemektedir. Bu yaklaşım atık yaşam döngüsünün etkilerini dikkate alarak, sürdürülebilir malzeme yönetimine doğru genel bir hareketi temsil etmektedir. Malzeme zinciri yaklaşımının uygulanmasında, imalat sanayiinin farklı aktörleri bir araya getiren bir hızlandırıcı görev üstlenmektedir56_.