Gıda Toptancılar Sitesi

Battalgazi Güzergâhının giriş kısmında 1990’lı yılların başında kurulan site merkeze ve Şire pazarına oldukça yakın konumdadır (Şekil 3.1). Kurulduktan çok kısa bir süre sonra fonksiyonu yitiren site küçük ölçekli gıda tesislerinin özelliklede kayısı işleme tesislerinin tercih ettiği alanlardan biri olarak ortaya çıkmaktadır. Sitede gıda toptancılığı yapan işyerlerinin olmasına rağmen bu alanın gıda toptancılarının yoğunlaştığı bir alan olduğunu söylemek oldukça güçtür.

124 işyerinin bulunduğu sitede 70 civarındaki işyeri depo olarak kullanılmaktadır(Saha Çalışma Anketi, 2010).

Türkiye’de değişen pazarlama sistemi, ürünün tüketiciye ulaşmadan önceki bazı tedarikçilerin etkisinin zayıflamasına veya ortadan kalmasına neden olmuştur. Ürünün fabrikadan çıkması sonrasında büyük ölçekli pazarlama şirketleri, toptancılar, market ve bakkaldan sonra tüketicinin eline ulaşırken günümüzde bu denklem oldukça sadeleşmiştir. Toptancıların tedarikçi olmaktan çıkmaya başladığı günümüzde fabrikadan çıkan bir ürün en az el değiştirerek nihai tüketicinin eline ulaşmaktadır. Böylelikle maliyetlerin aşağı çekildiği süreçte önemli bir işgücü, zaman, maliyet ve diğer unsurlardan avantajlar elde edilmektedir (Tablo 3.4).

Tablo 3.5. Türkiye’deki Gıda Tedarikindeki Değişmeler, 2013 Fabrika

1990 Öncesi Dönem 1990-2000 Arası Dönem 2000 Sonrası

Büyük Ölçekli Pazar.Şirket. Büyük Ölçekli Pazarlama Şirket. Büyük Ölçekli Market Zincirleri Toptancılar Büyük Ölçekli Marketler

Tüketiciler Market ve Bakkallar

Tüketiciler Tüketici

Gıda Toptancılar Sitesi kuruluş yeri olarak doğru fakat işyeri büyüklüğü olarak yanlış planlanan alanlardan birini oluşturmaktadır. 100 m2

civarında olan işyeri büyüklüğü hangi sektör veya işletme olursu olsun sınırlı bir alan sunması üretim süreçlerini ve iş akışlarını olumsuz etkilemektedir. İşyerlerinin alan olarak oldukça küçük olması gıda toptancılarının kurulduktan çok kısa bir süre sonra şehrin farklı alanlarına taşınmasına neden olmuştur. Sınırlı sayıda toptancının kaldığı sitedeki genel işyerlerinin kullanım amacı depolamaya yöneliktir. Gıda Toptancılar Sitesinin Şire Pazarına yakın olması, sitenin güvenli olması, yapılanma ve işyerlerinin planlı olması,

44

kavşak noktasında bulunması, birçok kaysı tüccarının bu sitedeki işyerlerini depo olarak kullanmasına yönlendirmektedir.

Gıda Toptancılar Sitesi için, yeni sebze haline yakın bir alanda gıda Toptancılar Sitesi olarak yeniden inşa edilmesi planlanmaktadır. Bu yaklaşım yanlış bir yapılaşma ve yatırımdan öteye geçmeyecektir. Özellikle toptancıların ürün tedarikindeki payının azalması bu kurulacak sitenin de çok kısa zamanda fonksiyonunu yitirip şu anki Gıda Toptancılar Sitesindeki olduğu gibi farklı bir kullanıma yöneleceği düşünülmektedir. Sadece gıda toptancılarına yönelik olarak düşünüldüğünde kuruluş yeri kısmen doğru(Meyve ve Sebze Haline yakınlıktan dolayı) gibi görünmesine rağmen bu alana yapılabilecek bir sitenin diğer sitelerde olduğu gibi çok pek doğru bir yer seçimi olmayacağı gibi gözükmektedir.

Kurulduğu dönemde Malatya Sebze Hali ile karşılıklı olan Gıda Toptancılar Sitesi esnaf kesiminin hal binasına uğradıktan sonra siteye uğraması küçük işletmeler için önemli bir avantaj teşkil etmekteydi. Zamanla tedarik sistemindeki değişiklikler, ürün tedarikindeki aşamalardan biri olan toptancıların etkisinin giderek azalmasına veya ortadan kalkmasına neden olmuştur. Gıda Toptancılar Sitesinin etkisinin azalma nedenlerinden biri de Malatya Sebze ve Meyve Halinin taşınmış olması da etkili olmaktadır.

Fotoğraf3.5. Gıda Toptancılar Sitesi, 2013

Sitede sanayi ticaret odasına kayıtlı gıda üretimine dayanan 20 tesis bulunmaktadır. Bu tesislerin 6’sı kayısı işleme, 5’i yemek üretimi, 4’ü şeker 3’ü süt ürünleri, 1 tesis bakliyat paketleme, diğer 1 tesis ise tuz paketleme tesislerinden oluşmaktadır. Bu tesislerin dışında esnaf ve sanatkarlar odasına kayıtlı 5 civarında pasta hanelerin imalatları bulunmaktadır.

Gıda üretimi için pek elverişli koşullar sunmayan site (atık suların tasfiyesi, üretim için oldukça dar alan, tavan yüksekliği ve yükleme-boşaltma gibi) kayısı işleme tesisleri için Şire Pazarına yakınlığı; yemek, şeker, süt ve diğer üretim yapan tesisler için ise şehirsel alandaki yasal uygulamalar(havalandırma, zemin ve duvarların fayans ve mermer ile kaplanması, aydınlanma ve nem gibi) il tarım müdürlüğünün yönlendirmeleri, sitedeki işyeri alanlarının kendileri için geçici olarak da olsa yeterli olması, merkeze yakınlık gibi sebeplerden dolayı bu alana toplanma temayülü göstermektedirler.

Özsan Sanayi Sitesinin bulunduğu alanda mücavir alandaki yerel belediyelerle olan sınır sorunu bir çok yanlış olan tesis ve sitelerin yerel belediyelerin sınır avantajlarından çevre yolu Güzergâhına sokulmalarına neden olmuştur. Bu alanın askeri alanlar, imar planındaki uygulamalar ve diğer unsurların yeniden yapılanması ile Sivas Yolu üzerinde yeniden bir planlamaya gidilebilinir. Dolayısıyla Gıda Toptancılar Sitesinin de bu alan üzerinde “Gıda Sanayi Sitesi” şeklinde yeniden yapılanmasına sağlanabilir. İl genelinde 400 civarında gıda sanayine dayanan tesisin olduğu düşünüldüğünde gıda sanayine dayanan bir sitenin ihtiyaçtan öte zorunluluk olduğu aşikârdır.

Gıda Toptancılar Sitesinin farklı bir alanda yeniden yapılanması konusunda işyeri başına talep edilen alan 250 m2

civarındadır. Bu büyüklük kısa bir süre sonra sitedeki işyerleri için oldukça yetersiz geleceğinden, kurulacak sitenin de mevcut olan Gıda Toptancılar Sitesi gibi kısa bir zamanda fonksiyonunu yitirmesine neden olacaktır. Gıda Sanayi Sitesi olarak yapılacak olan alanın 500-1500 m2 _{arasında esnek bir yapıda} olması daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Gıda Toptancılar Sitesinde, gıda toptancılarının bulunmasına rağmen Gıda Toptancılar Sitesi fonksiyonunu önemli ölçüde yitirmiştir. Gayet planlı, muntazam ve doğru bir alana kurulmuş olmasına rağmen site günümüzde işlevselliğini kaybetmiş durumdadır. Bunda özellikle iki faktör etkili olmaktadır. İlki genel olarak ürün tedarikinde toptancıların etkisinin azalması diğer neden ise sitedeki işyerlerinin oldukça küçük alanlardan inşa edilmesi etkili olmaktadır. Sonuç olarak fonksiyonunu yitirmiş olan sitenin taşınması alınabilecek

46