Güney Kore’de 1997 yılının sonlarındaki ekonomik krizden dolayı KÖİ projelerinin desteklenmesinde gerileme yaşanmıştır. Bu nedenle, hükümet kapsamlı bir değişikliğe giderek Aralık 1998’de altyapıya özel sektörün katılımı üzerine düzeltmeler yapmıştır. KÖİ, 1999’da kanunla düzenlenmiştir. Kanun ile enerji, gaz, taşıma, havaalanı, posta telekomünikasyon ve kanalizasyon sektörlerindeki özel sektör katılımcıları vergi ve diğer teşvik unsurlarıyla cesaretlendirilmiş ve hizmetlerin tedarik süreci iyileştirilmiştir172.
170 Hamilton vd., a.g.m., s. 12
171 Alshawi, a.g.e, s. 6
172 Korea Development Institute, Effective Implementation of BTL Projects in Korea, (2005), http://www. kdi.re.kr/upload/8173/1_2_3.pdf, s. 5, (20.11.2016)
73
2005’de değişiklik yapılan KÖİ kanunu, taşıma, yol, demiryolu, liman ve çevre tesisleri gibi ekonomik altyapı tesisleri ile okullar, askeri tesisler, konutlar, yaşlı bakım evleri ve kültürel tesisler gibi sosyal altyapı tesislerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Böylece, İşlet (YDİ) modeline ilave olarak Yap-Devret-Kirala (YDK) (Built Transfer Lease) modeli de uygulanmaya başlamıştır. Kore’de KÖİ projeleri kabaca dört döneme ayrılacak olursa, 2005 yılından sonra uygulanmaya başlanan ve YDK olarak adlandırılan KÖİ modeli dördüncü dönemi oluşturur.
Dördüncü dönemin ayırt edici özelliği, KÖİ projelerinin ekonomik üretim tesislerinden sosyal ve konut tesislerine genişletilmesi, KÖİ’nin sosyal projelerde de kullanılmasıdır.
Bu model ile KÖİ piyasası verimsiz kamu kaynakları için artan bir fon sağlama modeli olarak pozisyonunu sağlamlaştırmıştır173. Bu model, özel sektörün yatırımcılarının daha çok sosyal altyapı alanında yatırım yapmaları, yatırımcıların yapmış oldukları yatırımların geri kazanımını tesislerden elde ettikleri kira ücretlerinden elde etmeleri ve sözleşme döneminin sonunda tesisin kamuya devredilmesi gibi temel özelliklere sahiptir174.
Güney Kore’de uygulanan YDK modelinde özel sektör kişisine bir sözleşmeyle altyapı tesislerinin inşası için imtiyaz verilir. Bu imtiyaz ile inşa edilen yapının bitmesinden sonra yapının mülkiyeti kamuya devredilir. Daha sonra tesisin yönetme ve işletme hakkı belli bir zaman için üstlenilir. İmtiyaz sahibi özel sektör kişisi, imtiyaz sözleşmesinde belirlenmiş bir zaman için hükümet tarafından ödenen kira bedellerinden yatırımlarının geri dönüşümünü gerçekleştirebilir. Özellikle 2005 yılından itibaren Kore’de okul ve askeri tesisler ve kamu binalarının inşasında kullanılan bu model, altyapı tesislerinin inşasında önemli bir yere sahiptir.
YDK modeli, YİD modeline göre özel sektör açısından daha az risk unsuru taşımaktadır. Çünkü özel sektörün gelir riski kamu tarafından ödenen yıllık kira gelirleri ile garanti altına alınmıştır. Buna karşın hükümet YDK modelinin geri kazanım oranını YİD modelinden daha düşük tutmaktadır. YDK modelinin, özel sektör ortağının emlak vergisi ödememesi nedeniyle özel sektöre avantaj sağlaması açısından da tercih
173 Jay-Hyung Kim vd., “Public–Private Partnership Infrastructure Projects: Case Studies from the Republic of Korea” , Asian Development Bank, Volume 1, (201), s. xv
174 Chun-Kyong Lee, Tae-Keun Park “Developing an Information Management System for Efficient Operation & Maintenance of BTL Projects” Woman Researcher Program & Experienced Researcher Program through the National Research Foundation (NRF) of Korea, (2011), s. 190
74
edilmektedir. Çünkü tesisin inşası bitirildikten hemen sonra kamuya devredilmektedir175.
Güney Kore’de YDK gibi uzun dönem satın alma sözleşmelerinde hükümet talep riskini üstlenmektedir. Talep riski, bir özel sektör yatırım projesinde özel yatırımcıların karşılaşabilecekleri en önemli risktir. Özel sektör risklerinin arasında inşaat çalışmalarının zamanında bitirilmesinin sağlanması riski denilen inşaat riski ve işletme süresi boyunca meydana gelen işletme riski de vardır. Talep riski, öngörülen talep ve fiili talep olarak farklılık gösterir. YDK modelinin YİD modelinden farkı budur. YİD modelinde özel sektör talep riskinin çoğunu üstlenir. Örneğin YİD modeliyle yapılan paralı yolda özel sektör trafik talep riskinde çoğu zaman yalnızdır.
Fakat YDK modeliyle yapılan bir ilköğretim ve orta öğretim okulu projesinde hükümet öğrenci sayısının azalmasında ve öğretmenlerin tesisi kullanmasında riski üstlenir176
Güney Kore’de uygulanan YDK projelerinin başka bir özelliği, uygun bir hacimde toplanmalarıdır. Yeterli özel sermaye cezbetme, yönetimde etkinlik için projelerin makul ölçekte olmaları gerekir. Proje, olması gerekenden daha küçük olursa önemli bir ekonomik etki üretemez ve yatırımcılar proje için başvuruda bulunmazlar.
Bu küçük projelerin belirli bir hacimde gruplanması yatırımcının ilgisini daha kolay çekebilir. Projelerin gruplanması İngiltere, Avusturalya ve Japonya gibi ülkelerde de görülmektedir. İngiltere ve Avustralya’da Okul projelerinde genellikle 20 okul bir proje olarak değerlendirilir. Tesisleri birleştirilmenin en önemli avantajı başta arsa maliyeti olmak üzere proje maliyetlerinin düşürülmesine katkı sağalmasıdır177.
YDK modeli YKD Modeline çok benzemektedir. Aralarındaki en önemli fark, YKD modelinde sözleşme süresinin sonunda tesisin kamuya devri gerçekleşirken YDK modelinde tesisin inşasından hemen sonra kamuya devri gerçekleştirilmektedir. Kamu tarafından tesisin kullanımı karşılığında özel sektör ortağına bir kira ödenmesi bakımından iki model arasında bir fark yoktur. Fark sadece tesisin kamu ortağına transfer zamanındadır. Bu iki model sadece yapım, işletme süreci ve karşılıklı hak ve
175 Wooyong Jung vd., “A multi-Objective Linear Programming Framework for Evaluating the Financial Viability Supplementary Facilities in Build-Transfer- Lease Project İn Korea”, KSCE journal of Civil Engineering, 16(1), 2012, s. 30
176 Korea Development Institute, a.g.e., s. 15
177 Korea Development Institute, a.g.e., s. 18-19
75
yükümlülükler yönünden değil ikisinin de daha çok sosyal altyapı alanlarında kullanılmalarıyla aynı zamanda yatırım alanları olarak da birbirlerine benzer modellerdir. Ayrıca, YDK modelinde de YKD’de olduğu gibi özel sektör projede destek hizmetlerini yerine getirir. Özel sektör kamudan tahsil ettiği tesis kullanım ücretine (kira) ilave olarak destek hizmetlerini yürütmesi karşılığında da ayrıca ücret tahsil eder.
Bu model de ayrıca tesisin bakım sorumluluğu da özel sektör kişisindedir178.
Güney Kore’de 2018 yılı itibariyle belli başlı KÖİ uygulamaları, 820 milyar Güney Kore Wonu (KRW) proje finansmanına sahip Icheon-Osan Otoyolu projesi (Harici çevre yolunun bir bölümü), 2,7 trilyon KRW proje finansmanına sahip Batı İç Karayolu Projesi, 840 milyar KRW proje finansmana sahip Shinpyeongtaek LNG Kombine Çevrim Santrali ve 4 trilyon KRW proje finansmanı değerine sahip Goseong Green Power Kömür Santralı gibi projelerdir179.