Günümüz Muhasebe Meslek Etiği Açısından Ifac Etik Kriterleri

IFAC‟ da ki etik kriterler; Uluslararası Muhasebe Meslek Mensupları Etik

Standartları Kurulu (IESBA)rehberliğinde standartlar belirlemekte ve muhasebe mesleğine katkı sağlamaktadır. Dünyada 114 ülkenin muhasebe meslek mensubu bu kriterlere tabi olduğundan; muhasebe mesleği açısından etik standardizasyona yakın bir çizgi

oluĢturulmuĢ olmaktadır. Tüm dünyada ve tüm meslek mensuplarında oluĢturulması gereken bu etik ilke ve standardizasyon meslek etiği açısından örnek teĢkil etmektedir. Bu çalıĢmada IFAC kriterlerinin incelenmesi de diğer meslek odaları veya meslek örgütleri açısından baĢvurulabilecek sistemsel bir araç olabileceğidir. Etik açıdan gelinmesi beklenen nokta bakımından IFAC diğer meslek örgütlerine göre daha fazla yol almıĢ görünmektedir.

. IFAC(Ġnternational Federation of Accountants)

IFAC(Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu) 1977 yılında Almanya‟nın Münih kentinde yapılan 11. Dünya Muhasebeciler Kongresi‟nde kurulmuĢtur. IFAC‟a toplamda 156 muhasebe örgütü ve 114 ülke üyedir. Türkiye ise 1977 yılındaki söz konusu kongrede Federasyonun kurucu üyesi olarak yerini almıĢtır. Kurucu üye olarak Türkiye‟yi “Muhasebe Uzmanları Derneği” temsil etmiĢtir. TÜRMOB(Türkiye Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir ve Yeminli Mali MüĢavirler Odalar Birliği) ise 1994 yılında IFAC‟a üye olan Türkiye‟de ki ikinci muhasebe örgütü olmuĢtur. IFAC‟ın temel amacı; kendisine üye olan muhasebe meslek örgütleri ile iĢbirliği yaparak; meslek mensuplarının toplum yararına yüksek kalitede de hizmet vermelerini sağlayacak uluslar arası standartlarla mesleğin geliĢimine katkı sağlamaktır(Selvi, 2001: 1).

104 3.3.1. IFAC Genel Etik Kuralları

Uluslararası Muhasebeciler için Etik Standartları Kurulu (IESBA) Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından oluĢturulmuĢ bir kuruldur. Kurul; Federasyona bağlı tüm örgütler için standart ve genel etik kurallar belirlemiĢtir. Türkiye‟de de bu “Etik Kurul El Kitabı” Türkiye Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali MüĢavir ve Yeminli Mali MüĢavirler Odalar Birliği(TÜRMOB) tarafından TürkçeleĢtirilerek muhasebe meslek mensuplarının hizmetine sunulmuĢtur. Etik kurulun genel ilkeleri ise; doğruluk, dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve özen, gizlilik, mesleki bağlılık, hukuka bağlılık, çıkar sağlamama(rüĢvet almama)kendi kendini kontrol gibi kurallardır(TÜRMOB,2013: 15).

Dürüstlük

Dürüstlük; IFAC kriterlerine göre muhasebe meslek mensuplarının verdiği bilgilerde sunduğu beyanlarda doğru ve gerçekçi olmaları anlamına gelmektedir. Muhasebe meslek mensubunun dürüstlüğü; aynı zamanda raporlarında doğru olması adil davranması gizlenmesi gereken bir bilgi olmadığı sürece o bilgiyi gizlememesi ve Ģeffaf olması anlamına da gelmektedir(TÜRMOB, 2013: 24).

Tarafsızlık

Muhasebe meslek mensuplarının; kendi menfaatlerinin ön plana geçtiği, ön yargılı davranabilecekleri veya baĢka Ģahısların usulsüz müdahalelerinden dolayı tarafsızlıklarını bozmamaları ve eğer artık bu sebeplerden herhangi biri nedeni ile taraflı davranma söz konusu ise o görevi icra etmemeleri anlamına gelmektedir (TÜRMOB, 2013: 25).

Mesleki Yeterlilik ve Özen

Muhasebe meslek mensubunun görevini icra ederken; mesleğinin gerektirdiği bilgi, beceri, tutum ve davranıĢa sahip olması, mesleği ile ilgili geliĢim ve değiĢimleri yakından

105 takip etmesi ve kendini sürekli geliĢime açık tutması anlamına gelmektedir(TÜRMOB, 2013: 26).

Gizlilik

Muhasebe meslek mensuplarının; eğer yasal bir zorunluluk veya mesleki bir gereklilik söz konusu değilse; iĢi gereği edinmiĢ olduğu gizlilik gerektiren bilgileri üçüncü Ģahıslarla veya sosyal çevresi ile paylaĢmamaları anlamına gelmektedir (TÜRMOB, 2013: 27).

Mesleki DavranıĢ

Muhasebe meslek mensuplarının; mesleği ile ilgili belirlenmiĢ yasal sorumluluk ve sınırlılıklara bağlı kalmaları, mesleklerine sadık olmaları, mesleki itibarına gölge düĢürecek tavır ve davranıĢlardan uzak durmaları anlamına gelmektedir(TÜRMOB, 2013: 29).

3.3.2. Muhasebe ĠĢ dünyasında Görülen Etik DıĢı DavranıĢlara Dünyadan Örnekler

Muhasebe dünyasında; bilginin objektifliği ve güvenirliliği açısından Ģirketlerin denetime tabi tutulması son derece önemlidir. Denetçi ise Ģirket içerisinde yalnızca denetim faaliyetini gerçekleĢtirip, sadece rapor düzenlememektedir. Aynı zamanda Ģirket içindeki bilginin doğruluğu, güvenirliliği, kalitesi ve içeriğini de etkilemektedir.

Denetimin etik dıĢı davranıĢ ile gerçekleĢtirilirse nasıl sonuçlar ortaya koyacağının en çarpıcı örneklerinden birisi Enron olayıdır. Bağımsız denetçi Arthur Andersen Bağımsız denetim Ģirketinin çalıĢanları, Enron Ģirketine hem bağımsız denetim hizmeti hem de danıĢmanlık hizmeti sunmaktadır. Üstelik Andersen ġirketi; gelirinin büyük bir kısmını danıĢmanlık hizmetinden elde etmekte idi. Dolayısı ile Enron Ģirketi içindeki tüm hile ve yolsuzluklar Arhut Andersen Ģirketi tarafından nonetik bir Ģekilde ve iĢ ahlakına uymayacak bir tarzda ört bas edilmekte idi. Ġflasın eĢiğine gelmiĢ bir Ģirket için düzenledikleri olumlu görüĢ bildiren denetim raporları yüzünden çok sayıda insanın mali kaybı olmuĢtur. Zira iflası yalnızca 20 gün süren Enron Ģirketinin o gün ki piyasa değeri 75 Milyar $ Dolardır ve dünyanın 7. Büyük Ģirketidir. Ġflas sonrasında Ģirkette çalıĢanlar ve

106 Ģirket hissedarları tüm pirim ve ikramiyelerini kaybetmiĢtir(Kandemir & Sağlar,2007: 24- 28).

Yine benzer bir Ģekilde Amerika‟da denetimini yine Arthur Andersen Ģirketinin yaptığı Worldcom Ģirketi de kısa sürede yükseliĢe geçmiĢ 180 Milyar $ değerinde olan bir Ģirkettir. Piyasadaki hisse senetlerinin değeri tanesi 64 $ iken kısa sürede iflasın eĢiğine gelmiĢ ve hisse senetlerinin değeri tanesi 9 cente kadar gerilemiĢtir. Arthur Andersen Ģirketi bazı muhasebe hileleri ile dürüstlük ve doğruluk ilkesine aykırı hareket etmiĢ ve Ģirketin gerilemeye baĢladığını denetim raporlarında belirtmemiĢtir. YaĢanan skandal sebebi ile yine birçok Ģirket ilgilisi mali kayba uğramıĢtır.

Etik dıĢı davranıĢların sebep olduğu ve bireysel, kurumsal, toplumsal ve ekonomik zarar ile sonuçlanan olaylara örnek olarak gösterilebilecek bir diğer olay da Parmalat Skandalı‟dır. Parmalat ġirketi Parma‟da süt pastörizasyon merkezi olarak kurulan bir Ģirkettir.1961 yılında kurulmuĢ ve 1990 yılında Milan Sermaye Piyasasına kaydolmuĢtur. Kısa sürede büyüyerek Ġtalya‟nın 8. Büyük Ģirketi haline gelmiĢtir. 2003 yılında ise yine muhasebe kayıtlarında yapılan usulsüzlük nedeni ile Ģirkette 8 Milyar $ açık meydana gelmiĢ ve Ģirket hızlı bir Ģekilde iflas etmiĢtir (Ergen&OdabaĢı, 2015:3-5).

Dürüstlük, doğruluk, tarafsızlık, haksız kazançtan uzak durma gibi etik ilkelere aykırı davranıĢlar doğrudan olmasa da dolaylı olarak her zaman hüsran ve yıkımla sonuçlanmaktadır.

107 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ETĠK DAVRANIġLAR ÜZERĠNDE DURAN OTORĠTELERĠN KARġILAġTIRMALI ANALĠZĠ

Etik kurallar; tarihin her döneminde olduğu gibi günümüzde de insanı merkez alarak, insan üzerinden toplumu iyileĢtirmeyi hedef alan davranıĢlardan oluĢturulmuĢtur. Ġnsanlığın otorite olarak gördüğü her yapı etik olarak yol gösterici olmuĢtur. ÇalıĢmanın bu bölümünde kutsal kitaplardan baĢlanarak, Anadolu da uzun süre etkisi devam eden

Fütüvvet ve Ahilik TeĢkilatındaki, son olarak da mesleki standardizasyon bakımından evrensel boyutta oldukça ön planda olan IFAC etik kriterleri karĢılaĢtırmalı olarak incelenecektir.

4. ZEBUR, TEVRAT, ĠNCĠL, KURAN-I KERĠM, FÜTÜVVET TEġKĠLATI,