Tablo: Sorgu sonuçlarını listeleme seçeneklerinin neler olduğunu bilme ve kullanma

172 III. 6. 2. 3. 6. Sorgu Sonuçlarını Listeleme Seçeneklerinin Neler Olduğunu Bilme ve Kullanma Durumuna İlişkin Kullanıcı Görüşlerine (Altıncı Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Katılımcılara yöneltilen üçüncü bölümün 6. sorusu olan, “Sorgu sonuçlarını listeleme seçeneklerinin neler olduğunu biliyor musunuz? ve sıklıkla kullanıyor musunuz?” sorusuna yönelik gerçekleştirilen içerik analizi sonucunda elde edilen bulgular 48. Tablo’da sunulmuştur.

48. Tablo Sorgu sonuçlarını listeleme seçeneklerinin neler olduğunu bilme ve kullanma durumuna

173 başka ifadeyle, katılımcıların kendi ifade ettikleri gibi süzme seçeneklerini kullanma konusunda başarılı olamadıkları şeklinde yorumlanmalıdır.

III. 6. 2. 3. 7. Veritabanlarında Tarama Operatörlerini Bulma ve Kullanma Durumuna İlişkin Kullanıcı Görüşlerine (Yedinci Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Katılımcılara yöneltilen üçüncü bölümün 7. sorusu, “Veritabanlarında bulunan tarama operatörlerini kolaylıkla bulup, kullanıyor musunuz?” şeklindedir. Bu soruya yönelik gerçekleştirilen içerik analizi sonucunda elde edilen bulgular 49. Tablo’da

sunulmuştur.

49. Tablo Veritabanlarında tarama operatörlerini bulma ve kullanma durumuna ilişkin kullanıcı görüşlerini içeren (yedinci soru) içerik analizi sonuçları

Temalar n %

1. Veritabanlarında bulanan tarama operatörlerinin kolay bulunup,

kullanılabilmesi 18 58,06

2. Veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini kolay bulunması

fakat kullanılamaması 4 12,90

3. Kısmen veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini

bulunması ve kullanılması 4 12,90

4. Çoğu zaman veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini

kolay bulunması ve kullanılması 3 9,68

5. Daha önce hiç kullanılmaması 1 3,23

6. Cevap yok 1 3,23

Toplam 31 100

49. Tablo’da sunulan içerik analizi sonucunda yedinci soruya yönelik toplam altı tema belirlenmiştir. Katılımcıların cevaplarından en fazla tekrarlanan temaların, 18 katılımcı ile (%58,06) “veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini kolay bulunup, kullanılabilmesi (evet), 4 katılımcı ile (%12,90) “veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini kolay bulunmaması ve kullanılamaması (hayır)” ve 4 katılımcı ile (%12,90) “kısmen veritabanlarında bulanan tarama operatörlerini kolay bulunup, kullanılabilmesi (kısmen)” temaları olduğu tespit edilmiştir. 3 katılımcı (%9,68) çoğu zaman tarama operatörlerini kolay bulup kullanabildiklerini, 1 (%3,23) katılımcı daha önce tarama operatörlerini hiç kullanmadığını ifade etmiştir. 1 (%3,23) katılımcı ise bu soruyu yanıtsız bırakmayı tercih etmiştir. Katılımcıların cevaplarının çoğunluğunun

174

“evet”, “kısmen, çoğu zaman” temaları dâhilinde olması, veritabanlarında bulanan tarama operatörlerinin kolay bulunup kullanıldığı şeklinde ifade edilebilir. Fakat göz izleme testinden elde edilen veriler, içerik analizinden elde edilen verilerden oldukça farklıdır.

Katılımcıların sadece ikisinin 9. görevde gelişmiş tarama ekranında, görevde istenene uygun olarak tarama operatörleri kullanarak sorgu cümlesi oluşturduğu belirlenmiş, söz konusu iki katılımcıdan birinin ayrıca tarama operatörü kullanarak 10. görevi de başarıyla tamamladığı tespit edilmiştir.

III. 6. 2. 3. 8. Oluşturulan Sorguya Yeni Bir Tarama Alanı Eklemeyi Bilme Durumuna İlişkin Kullanıcı Görüşlerine (Sekizinci Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Çalışmanın bu bölümünde, katılımcılara yöneltilen üçüncü bölümün sekizinci sorusu olan “Bilgi gereksiniminize uygun olarak oluşturduğunuz sorgunuza yeni bir tarama alanı ve/veya terimi eklemeniz gerektiğinde nereden ekleneceğini biliyor musunuz?” sorusuna yönelik içerik analizi sonucunda elde edilen bulgulara yer verilmiştir.

50. Tablo Oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanı eklemeyi bilme durumuna ilişkin kullanıcı görüşlerini içeren (sekizinci soru) içerik analizi sonuçları

Temalar n %

1. Oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanının ve/veya

teriminin nereden ekleneceğini bilme 14 45,16

2. Oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanının ve/veya

teriminin nereden ekleneceğini bilmeme 8 25,81

3. Yeni bir sorgu/tarama çubuğu ekleme 3 9,68

4. Arayüz tasarımına göre yeni bir tarama alanının ve/veya

teriminin nereden ekleneceğini bulabilme ve ekleyebilme 2 6,45 5. Çoğu zaman, oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanının

ve/veya teriminin nereden ekleneceğini bilme 1 3,23

6. Kararsız olma 1 3,23

7. Cevap yok 2 6,45

Toplam 31 100

50. Tablo’da ifade edilen içerik analizi sonucuna göre toplam yedi tema ortaya çıkmıştır. Katılımcıların cevaplarından en fazla tekrarlanan temaların, 14 (%45,16) katılımcı ile “oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanının ve/veya teriminin nereden

175 ekleneceğini bilme” ve 8 (%25,81) katılımcı ile “oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanının ve/veya teriminin nereden ekleneceğini bilmeme”temaları olduğu ortaya çıkmıştır. 3 (%9,68) katılımcı, oluşturdukları sorguya yeni bir tarama çubuğu ekleyerek gereksinimlerini giderdiklerini belirtmişlerdir. 2 (%6,45) katılımcı, farklı sorularda da karşılaşılan benzer bir yanıtı vererek, kullandıkları bilgi erişim sisteminin arayüz tasarımına göre yeni bir tarama alanının ve/veya teriminin nereden eklenebileceğini bulabildiklerini ifade etmişlerdir. 1 (%3,23) katılımcı, çoğu zaman oluşturulan sorguya yeni bir tarama alanı ve/veya teriminin nereden ekleneceğini bildiğini, 1 (%3,23) katılımcı kararsız olduğunu belirtmiştir. 2 (%6,45) katılımcı ise soruyu yanıtsız bırakmıştır. Elde edilen verilere göre katılımcıların çoğunun yeni bir tarama alanının ve/veya terimi eklenmesi gerektiğinde nereden eklenileceğini bildiği ifade edilebilir.

Bilgi görevlerinin tamamında karşılaşılan, göz izleme verileri ve yapılandırılmış görüşme verilerinin uyumsuzluğuyla bu soruda da karşılaşılmıştır. Katılımcılar çoğu tarama alanı ve/veya terimi eklemeyi bildiklerini ve kullandıklarını ifade etseler de 8. görev ve 9. görev içerisinde görevden beklenen şekilde tarama alanı ve/veya terimi ekleme de başarılı olamamışlardır.

176 5. Uygulama sürecinde süre kısıtlaması olmamasına rağmen süre

konusunda tedirginlik yaşama 1 3,23

6. Görevlerde başarılı olunup olunmadığına ilişkin kaygı 1 3,23 7. İlk kez kullanıma bağlı olarak kaygı hissetme 1 3,23

8. Cevap yok 3 9,68

Toplam 31 100

51. Tablo’da ifade edildiği gibi ilgili soruda içerik analizi sonucunda sekiz adet tema belirlenmiştir. Katılımcıların cevaplarından en fazla tekrarlanan temaların, 15 katılımcı ile (%48,38) “uygulama sürecini, heyecanlı, öğretici, başarılı ve ilginç bulma”

ve 5 (%16,13) katılımcı ile “herhangi bir sorun yaşamama” temaları olduğu belirlenmiştir. 3 (%9,68) katılımcı, uygulama sırasında bazı bilgilerde erişimde zorluk yaşadıklarını, 2 (%6,45) katılımcı uygulama sırasında tedirgin olduklarını, 1 (%3,23) katılımcı uygulama sırasında herhangi bir süre kısıtlaması olmamasına rağmen süre konusunda tedirginlik yaşadığını ve kısa sürede görevi tamamlamaya çalıştığını, 1 (%3,23) katılımcı uygulama sürecinde yanıtlaması istenen soruları doğru yapıp yapmadığına ilişkin kaygı yaşadığını, 1 (%3,23) katılımcı uygulama sırasında kullanılan veritabanını ilk kez kullandığını bu nedenle kaygılandığını belirtmiştir. 3 (%9,68) katılımcı ise soruyu yanıtsız bırakmıştır. Katılımcıların cevaplarının yarıdan fazlasının ilk iki tema içerisinde olması, genel olarak uygulamanın, heyecanlı, öğretici ve başarılı bir uygulama deneyimi olduğu şeklinde yorumlanabilir.

III. 6. 2. 4. 2. Kullanıcıların Veritabanı Kullanımları Sırasında Bilgi Erişim Sürecine İlişkin Yaşadıkları Sıkıntılara İlişkin Görüşlerine (İkinci Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Katılımcılarla gerçekleştirilen yapılandırılmış görüşmenin son bölümünün ikinci sorusu şu şekildedir: “Veritabanı kullanımınız sırasında bilgi erişim sürecine ilişkin yaşadığınız sıkıntılar nelerdir?” İlgili soruya yönelik yapılan içerik analizi sonuçları 52.

Tablo’da değerlendirilmiştir.

52. Tablo Kullanıcıların veritabanı kullanımları sırasında bilgi erişim sürecine ilişkin yaşadıkları sıkıntılara yönelik görüşlerini içeren (ikinci soru) içerik analizi sonuçları

Temalar n %

1. İlk kullanıma bağlı zorlanma 6 19,35

2. Menü/link bulma konusunda zorlanma 4 12,90

3. 9. ve 10. görevleri yanıtlarken zorlanma (bkz. 3. EK - 9. ve 10.

Görev) 3 9,68

177

4. Zorluk yaşamama 3 9,68

5. İnternet bağlantısının kesilmesine bağlı problemler 2 6,45 6. Bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksikliği yaşama 2 6,45

7. Tarama alanı/terim eklemede zorlanma 2 6,45

8. Veritabanı arayüz tasarımının karmaşık yapısı nedeniyle

zorlanma 1 3,23

9. Yabancı dil bilgisi eksikliği nedeniyle zorlanma 1 3,23 10. Süzme seçeneklerini kullanma konusunda zorlanma 1 3,23 11. Alan dışı veritabanı kullanımından kaynaklı zorlanma 1 3,23

12. Cevap yok 5 16,13

Toplam 31 100

52. Tablo’da belirtilen kullanıcı yanıtlarının değerlendirilmesiyle gerçekleştirilen içerik analizi sonucunda toplam 12 adet tema ortaya çıkmıştır. Katılımcıların cevaplarından en fazla tekrarlanan temaların, 6 katılımcı ile (%19,35) “İlk kullanıma bağlı zorlanma”, 4 katılımcı ile (%12,90) “menü/link bulma konusunda zorlanma”, 3 katılımcı ile (%9,68) “9. ve 10. görevleri yanıtlarken zorlanma” ve 3 (%9,68) katılımcı ile “zorluk yaşamama” temaları olduğu ortaya çıkmıştır. Bu temaları sırasıyla, 2 katılımcı ile (%6,45) “internet bağlantısının kesilmesine bağlı problemler, 2 (%6,45) katılımcı ile bilgi erişim konusunda bilgi eksikliği yaşama, 2 (%6,45) katılımcı ile tarama alanı ve/veya terimi eklemede zorluk yaşama takip etmektedir. Ek olarak, 1 katılımcı veritabanı arayüz tasarımının karmaşık yapısı nedeniyle zorlandığını, 1 katılımcı yabancı dil bilgisi eksikliği nedeniyle zorlandığını, 1 katılımcı süzme seçeneklerini kullanma konusunda zorlandığını, 1 katılımcı ise kendi alanı dışında bir veritabanı kullandığı için zorlandığını belirtmiştir. Söz konusu soruya, 5 (%16,13) katılımcı ise yanıt vermemiştir. Elde edilen bulgulara göre katılımcıların çoğunun bilgi erişim sürecinde zorluk yaşadıkları belirlenmiştir. Bu veri, kullanıcıların göz izleme testinde bulunan bilgi görevlerinde de zorlandıkları için göz izleme uygulamasından elde edilen örtük geribildirim verileri ile uyumludur. Katılımcılar uygulama hakkında görüşlerini bildirirken bilgi erişim sürecinde zorlandıklarını belirtmişler, fakat bilgi erişim sürecine yönelik sorularda herhangi bir zorluk yaşamadıklarını ifade etmişlerdir. Bu durum kullanıcılardan alınan açık geribildirim verilerinde de uyumsuzluk olduğunu göstermektedir.

178 III. 6. 2. 4. 3. Kullanıcıların Uygulama Sürecinde Bilgi Erişim Teknikleri Konusunda Bilgi Eksiklikliği Olduğuna İlişkin Görüşlerine (Üçüncü Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Uygulama sürecine ilişkin yapılandırılmış görüşme sorularının üçüncü sorusuna yönelik içerik analizi değerlendirmeleri 53. Tablo’da sunulmuştur. Kullanıcılara yöneltilen soru şu şekildedir: “Yaşanan sıkıntıların temelinde bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksikliği olduğu görüşüne katılır mısınız?

53. Tablo Kullanıcıların uygulama sürecinde bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksiklikliği olduğuna yönelik görüşlerini içeren (üçüncü soru) içerik analizi sonuçları

Temalar n %

1. Bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksikliği olduğunu

düşünme 15 48,38

2. Bilgi erişim teknikleri konusunda deneyim eksikliği

olduğunu düşünme 6 19,35

3. Kısmen bilgi eksikliği olduğunu düşünme 5 16,13

4. Bilgi eksikliği olduğunu düşünmeme 1 3,23

5. Bilgi erişim sürecinde yaşanan sıkıntıların temelinde, bilgi erişim sistemine ait arayüz tasarımından kaynaklı sorunlar olduğunu düşünme

1 3,23

6. Bilgi erişim sürecinde yaşanan sıkıntıların temelinde, bir bilgi erişim sisteminin ilk kullanımından kaynaklı sorunlar olduğunu düşünme

1 3,23

7. Bilgi erişim sürecinde yaşanan sıkıntıların temelinde, yetersiz donanım ve internet erişiminden kaynaklı sorunlar olduğunu düşünme

1 3,23

8. Bilgi erişim sürecinde yaşanan sıkıntıların temelinde, bilimsel araştırma yöntemleri konusunda yeni gelişmelerin takip edilmemesine bağlı sorunlar olduğunu düşünme

1 3,23

Toplam 31 100

53. Tablo’da değerlendirilen yanıtlara yönelik içerik analizi sonucuna göre toplam sekiz adet tema belirlenmiştir. Katılımcıların cevaplarından en fazla tekrarlanan temaların, 15 (%48,38) katılımcı ile “bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksikliği olduğunu düşünme”, 6 (%19,35) katılımcı ile “bilgi erişim teknikleri konusunda deneyim eksikliği olduğunu düşünme” ve 5 (%16,13) katılımcı ile “kısmen bilgi eksikliği olduğunu

179 düşünme” temaları olduğu ortaya çıkmıştır. 1 (%3,23) katılımcı, bilgi erişim sürecinde yaşanan sıkıntıların temelinde bilgi erişim teknikleri konusunda bilgi eksikliği olduğunu düşünmediğini, 1 (%3,23) katılımcı sistem arayüz tasarımından kaynaklı sorunları yaşadığını, 1 (%3,23) katılımcı ilgili veritabanını ilk kez kullandığı için sorun yaşadığını, 1 (%3,23) katılımcı yetersiz donanım ve internet bağlantısından kaynaklı sıkıntılar yaşadığını, 1 (%3,23) katılımcı ise bilimsel araştırma yöntemleri konusunda yeni gelişmeleri takip etmediği için sıkıntılar yaşadığını ifade etmiştir. Katılımcıların cevaplarının çoğunluğunun ilk üç tema dâhilinde olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgulardan yola çıkarak bilgi erişim sürecinde farklı birçok sıkıntı yaşanmasına rağmen temelde bilgi ve deneyim eksikliği olduğu söylenebilir.

III. 6. 2. 4. 4. Kullanıcıların Bilgi Erişim Teknikleri Konusunda Kütüphanelerin Eğitim Vermesine İlişkin Görüşlerine (Dördüncü Soru) Yönelik Elde Edilen Veriler

Yapılandırılmış görüşme sorularından, uygulama sürecine yönelik kullanıcılara yöneltilen dördüncü bölümün dördüncü sorusu, “Bilgi erişim teknikleri konusunda kütüphanelerin eğitim vermesini ister misiniz? Nedenleriyle açıklayınız” sorusuna yönelik gerçekleştirilen içerik analizi sonucunda elde edilen bulgular 54. Tablo’da sunulmuştur.

54. Tablo Kullanıcıların bilgi erişim teknikleri konusunda kütüphanelerin eğitim vermesine ilişkin görüşlerine yönelik (dördüncü soru) içerik analizi sonuçları

Temalar n %

1. Eğitimin yararlı olacağı düşüncesi 23 74,19

2. Eğitime gereksinim duyulmaması 4 12,90

3. Eğitimin online olarak yürütülmesinin yararlı olacağı

düşüncesi 2 6,45

4. Eğitimin verilmesinin kısmen yararlı olacağı düşüncesi 1 3,23

5. Cevap yok 1 3,23

Toplam 31 100

54. Tablo’ya göre toplam beş adet tema ortaya çıkmıştır. Elde edilen verilere göre 23 (%74,19) katılımcının yanıtı ile en fazla tekrarlanan tema, bilgi erişim teknikleri konusunda kütüphanelerin eğitim vermesinin yararlı olduğu düşüncesidir. Kütüphaneden eğitim almak isteyen bazı katılımcılar, verilen ve/veya verilecek eğitimle ilgili zaman problemi yaşadıklarını belirterek, araştırma süreçlerine bu eğitimleri dâhil etmeleri