“Ölçme ve değerlendirme işlemine de görsel sanatlar eğitimi açısından bakıldığında bazı zorluklar ya da sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Görsel sanatlar eğitiminde somut kriterler oluşturmak güçtür. Bu güçlük ise beraberinde bazı sorunlar getirmektedir. Bu sorunlardan biri değerlendirmede öğretmenin kişisel yargılarına göre ölçme yapmasıdır. Bu durumda öğretmenin sanatçı kişiliği devreye girebilmektedir. Çoğu zaman, öğretmen çalışmaların (davranışlara) beğenisine uygun düşüp düşmemesine göre değerlendirme yapmaktadır. Böylece, ölçme ve ölçütle karşılaştırma işlemi atlanarak direk değerlendirme yapılabilmektedir. Bu değerlendirme nesnel dayanaklara bağlı olmadığı için öğrenciler, öğretmene beğenilmek ve bazen de taklit etme yoluna gitmek durumunda kalmaktadır” (Ayaydın, 2004: 35).
2.17.1. Süreç İçinde Değerlendirme
Bu yaklaşımda sadece etkinlikler sonucu ortaya çıkan ürün değil, aynı zamanda bu ürünün ortaya konma süreci de değerlendirmeye alınır. Ayrıca öğrenciler sadece öğretmen tarafından değerlendirilmez, aynı zamanda öğrenciler kendi kendilerini hem proje sunum dosyasıyla hem de diğer öğretmen adaylarına yapacakları kısa bir ders sunumu ile değerlendirirler. Sunumun değerlendirilmesi için gözlem formu kullanılır.
“Süreç sonuca giden yolda yaratıcı kişinin bedensel ve düşünsel çabalarının tümünü kapsar. Süreç değişkendir. Çoğu kez yapıtın ortaya çıkışı konusundaki bilinmezliğe karşılık süreç yaratıcı davranışı belirleyen pek çok ipuçları verir. Sonuçta nitelikli bir ürün ortaya çıkabilmesi için çalışma üzerinde değerlerle ilişkiyi sürekli denetlemek önemlidir. Bunun adım adım birbirini izleme biçiminde olması gerekmez. Bu değerlendirme, tartışmalı ve eleştirel düşünmenin etkin olarak yer aldığı bir aşamalar bütünü olarak tanımlanabilir” (Ecker, 1966).
ÇASEY'ne göre uygulamada önemli bir özellik de dosya içeriği hazırlanmasıdır. Dersin konusu ile toplanan makaleler, kitaplar, resimler, film şeritleri ve konuya ilişkin diğer materyaller böyle bir dosyada toplanabilir. İmkânlar ölçüsünde her yıl bir veya iki konu için dosya hazırlatabilen bir öğretmen, zamanla bu işin o kadar da zor olmadığını fark edebilir.
Ölçme ve değerlendirmede öğrencilerin ders içerisindeki etkinlikleri, yaratıcı tutumları ve ilgi düzeyleri dikkate alınmalıdır. Öğrencilerin çalışmaları değerlendirilirken de sürece daha çok önem verilebilir.
2.17.2. Ders Sonu Değerlendirme
Öğrencilerin grafik tasarım çalışmalarını değerlendirme sürecinde öğrenci katkısına fırsat tanınmasının olumlu dönütlerinin olabileceği görülebilir. Öğrenciler farklı düzeylerde çalışma yapmalarına rağmen kendi katılımları öz güvenlerinin artmasına neden olacaktır. Öğrencilerin Görsel Sanatlar dersinden bir geçer not alma kaygısının ötesinde, öğretmeni ile birlikte eğlenceli bir süreç yaşamış olmaları motivasyon bakımından önemli olduğu görülmüştür.
Ders sonu değerlendirmede, şöyle sorular sorulabilir:
Öğrenci önceden saptanan hedeflerin ne kadarına ulaşabilmiş?
Görsel deneyimlerini ve elde ettiği teknik beceriyi kullanarak estetik bir düzen yaratabilmiş mi?
Öğrendiklerini ürününde uygulayabilmiş mi?
Yapıt yaratıcı öğeler içeriyor mu?.. vb. sorular sorularak, öğrencinin kendi kendisiyle karşılaştırılarak değerlendirilmesi, sınıf arkadaşlarıyla kıyaslanarak değerlendirilmesi, saptanan ölçütlere göre değerlendirilmesi gerekmektedir.
Derecelendirme öğrencilerin çalışmalarında sonucun, belirli ölçütler içinde puanlanmasıdır. Not ile değerlendirme sanat dersi genel yapısı içinde düşünüldüğünde öğretmeni bağlayıcı pek çok zorluklar içerir. Yapılması gereken, derecelendirmenin değerlendirmenin bütünlüğü içinde yer almasına, öğrencinin bir iş bitinceye kadar sergilediği her davranışın derecelendirilerek sonuçta bütüncül bir değer yargısına varılmasına özen gösterilmesidir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ
3.1. ARAŞTIRMA MODELİ
Bu araştırmada tarama modelli bir araştırma yapılmıştır. İzmir iline bağlı 3 ilçedeki 4 ayrı ortaokulun 21 ayrı sınıfında yapılan anket çalışması ile araştırmanın amacına yönelik veriler elde edilmiştir.
Bu literatür araştırmasından elde edilen bilgiler ışığında hazırlanan anket formu kullanılmıştır. Anket; 4 ortaokuldaki 6. ve 7. Sınıflardan toplamda 21 ayrı sınıftaki kız ve erkek öğrencilere iki bölüm olarak uygulanmıştır. Birinci bölümde “Görsel Sanatlar Dersinde Grafik Tasarım Uygulamalarına Yönelik Olarak Yapılması Gereken Malzeme Yönünden Ön Hazırlıklar” konusunda 2 soru sorulmuş; ikinci bölümdeyse “Görsel Sanatlar Dersinde Grafik Tasarım Uygulamaları”na yönelik 18 soru yöneltilmiştir. Ankette toplam 20 adet soru bulunmaktadır. Araştırmada toplanan verilerin çözümlenmesi Excel programı kullanılarak bilgisayar ortamında gerçekleştirilmiştir.
Araştırma kapsamında öğrencilerin verdiği cevaplar sınıflandırılarak incelenmiştir. Anketin 1. ve 2. Bölümü 5’li likert ölçeği üzerinden değerlendirilmiş olup; birinci bölümde “Her zaman”, “Sıklıkla”, “Ara sıra”, “Çok az”, “Hiç” sıralanan cevaplar ikinci bölümde “Çok”, “Oldukça”, “Kısmen”, “Çok az”, “Hiç” şeklinde sıralanmaktadır.
Tarama modeli, günümüze ve geçmiş döneme ait durumların uygun şekilde betimlenmesini hedefleyen bir araştırma yaklaşımı olarak tanımlanmaktadır. Tarama modeli, üzerinde çalışmalar yapılan bireyin veya nesnelerin değiştirilmesi ve etkilenmesi çabaları gösterilmeksizin, kendi şartlarında değişiklik yapmadan betimlemeyi amaçlamaktadır (Karasar, 1999: 77). Nitel araştırmalar ise birden fazla yöntemi barındıran ve araştırma problemlerine yönelik yorumlayıcı yaklaşım sergileyen bir yöntem olarak belirtilmektedir. Nitel araştırmalarda amaç sınıflandırma, listeleme, kopyalama, karşılaştırma, benzetme aracılığıyla özel bir sosyal durumun, olayın veya rolün anlaşılmasıdır (Cresswell, 1994: 161). Bu araştırmada ilk olarak konuyla ilgili tanım, düşünceler, bilgi paylaşımı ile kaynakların taranması yoluna gidilmiştir.
Problemler ve teknikler arasında farklılıklar olduğundan farklı araştırma teknikleri kullanılabilmektedir. Bu nedenle araştırmada nitel araştırma tekniğinden faydalanılmıştır. Nitel araştırma, görüşme, gözlem ve doküman inceleme gibi veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, bunların doğal ortamda gerçekçi bir şekilde ortaya
konulmasıdır. Bu nedenle nitel araştırmacılar, gerçekçi bir şekilde araştırmacı ve incelenen konu arasındaki durumun bildirimini önemser. Bu çalışmada verileri elde edebilmek için araştırma boyunca “kaynak tarama, görüşme, doküman inceleme, anket” yöntemi uygulanmıştır. Eğitim veren öğretmenler ve eğitim alan öğrenciler ile görüşme yapılmış ve yorumlanmıştır.
Görsel Sanatlar dersi planına ilişkin görüşme soruları, araştırmacı tarafından oluşturulmuştur. Oluşturulan bu görüşme soruları öğretmenlerin ve öğrencilerin tüm tarafsız düşüncelerini ortaya koyacak nitelikte hazırlanmıştır.